พระคาถาชินบัญชร (Jinapañjara Gāthā or The Victor’s Cage)

ชินบัญชรคาถา
ฉบับบาลีอักษรไทย-ลาติน พร้อมพร้อมคำแปลไทย-อังกฤษ
"อารัมภบท"
ชินบัญชรคาถา ที่ตีพิมพ์อย่างเป็นหลักฐาน มักอ้างว่ามาแต่ฉบับซึ่งเจ้าคุณพระภัทรมุนี (อิ๋น) วัดทองนพคุณ ชำ ระแทบทั้งสิ้น ผู้ที่ขอให้พระคุณท่านชำ ระคือพระครูกัลยานุกุล แต่เมื่อยังเป็นพระมหาเฮง อิฎฐาจาโร วัดกัลยาณมิตร ซึ่งได้เรียบเรียง ประวัติสมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต) แต่เมื่อพ.ศ.๒๔๙๕ ท่านตั้งใจรวบรวมเอกสารหลักฐานเกี่ยวกับเจ้าคุณสมเด็จมาก จนท่านพระยาอนุมานราชธนชมเชยว่า ค้นคว้าและแต่งได้เป็นอย่างดี ไม่แพ้หนังสือ “วิทยานิพนธ์” ที่แต่งขึ้นเพื่อรับปริญญาในมหาวิทยาลัย และทั้งแต่งด้วยสำนวนโวหารที่น่าอ่านยิ่ง
ว่าเฉพาะ ชินบัญชรคาถา นี้ เข้าใจว่าเจ้าคุณพระภัทรมุนี คงจะแนะนำ พระมหาเฮงเขียนไปขอให้คุณพระธรรมนิเทศทวยหาญ (อยู่ อุดมศิลป์) อาจารย์ของท่าน ช่วยตรวจแก้ไข ดังจดหมายของท่านคุณพระเขียนถึงท่านมหาเฮง มีความว่า “เรื่องชินปัญชรคาถา ก่อนได้รับจดหมายฉบับแรกของท่านมหาเป็นเวลาหลายเดือน มีผู้คัดส่งให้ผมช่วยตรวจทั้งอรรถทั้งแปลเห็นศัพท์ว่า ชยาสนากตา แปลว่า ผู้ไม่ต้องทำสายธนูและลูกศร (ชยาสนากตา-ผู้ไม่ทำ อาสนะชัย) ผิดกันถึงเพียงนี้ ถ้าเชื่อศัพท์ก็ต้องแก้คำแปล ถ้าเชื่อคำแปล ก็ต้องแก้ศัพท์ แต่คำแปลหลักแหลมมาก ผมจึงเชื่อคำแปล จึงได้ค้นหาศัพท์ที่จะแปลได้อย่างนี้ ซึ่งมีท่าทางจะเพี้ยนมาเป็น-ชยาสนากตา-ได้ ก็เห็นอยู่ศัพท์เดียวคือชิยาสรากตา และทำ ให้เห็นต่อไปว่าฉบับเดิมของท่านน่าจะเป็นอย่างนี้ ไม่อย่างนั้น อะไรเล่าจะเป็นเหตุให้มีสำ นวนแปลอย่างนี้ได้”
จากนั้น ท่านเจ้าคุณพระภัทรมุนีจึงดำ เนินการตามฉบับที่ท่านคุณพระตรวจแก้ แล้วยุติเป็นฉบับสมบูรณ์ที่ถูกต้อง โดยใช้คำ ว่า ชิยาสรากตา ตามความเห็นของท่านคุณพระ ซึ่งเชื่อตามฉบับแปลของสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (แสง ปัญญาทีโป) วัดราชบูรณะ แสดงว่าท่านผู้รู้แต่ก่อนท่านละเมียดมาก น่าแปลกใจที่ฉบับพิมพ์ทั่วๆไป เริ่มด้วยคำว่า ชยาสนากตา แทบทั้งนั้น
ในที่นี้ ขอใช้ฉบับที่ท่านเจ้าคุณพระภัทรมุนี (อิ๋น) ชำ ระ ตามคำแนะนำ ของคุณพระธรรมนิเทศทวยหาญ อาจารย์ของท่าน สำ หรับคำแปล ก็ใช้ของเจ้าคุณสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (แสง)โดยได้เติมภาษาอังกฤษเข้าไปอีกด้วย
สำหรับภาษาอังกฤษที่นำ มาลงไว้ คัดมาจากที่พระฝรั่งท่านแปลมาอีกที ดูก็จะไม่ตรงกับฉบับภาษาไทยนัก แต่ก็คงจะเป็นประโยชน์สำ หรับผู้ที่สนใจในทางต่างประเทศอนึ่ง สมเด็จพระญาณสังวร (เจริญ สุวฒฺโน) วัดบวรนิเวศ แต่เมื่อก่อนเป็นสกลมหาสังฆปริณายก ได้ตรวจตราคาถานี้มาก ดังพระคุณท่านได้ฉบับจากลังกาและพม่ามาสอบกับฉบับวัดระฆังของสมเด็จโต แล้วท่านยังได้รับทราบจากเจ้าอาวาสวัดท่ามะโออีกด้วยว่า คาถานี้ผูกขึ้นที่เชียงใหม่ สมัยเป็นประเทศราชของพม่า ทั้งหมดนี้เป็นความรู้ในทางโบราณคดีและวรรณคดีที่ควรแก่การสำ เหนียก
สำหรับผู้ที่สวดคาถาดังกล่าว มักไม่สู้สนใจความถูกต้องทางภาษาบาลี ถือเสียว่าคำสังวัธยายเป็นสิริมงคล ป้องกันภยันตรายได้ ก็ควรแก่การอนุโมทนา แต่ถ้ารู้ความให้ชัดและรู้จักพระชินเจ้าและพระอรหันตสาวกที่ท่านเอ่ยถึงไว้ ก็จะยิ่งเพิ่มศรัทธาปสาทะให้อีกด้วย
ที่ข้าพเจ้านำ มาตีพิมพ์ในครั้งนี้ ก็เพื่อบูชาครูอาจารย์ เจ้าคุณพระภัทรมุนี (อิ๋น) วัดทองนพคุณ ในโอกาสที่ชนมายุของท่านครบ ๑๐ รอบมะเส็งนักษัตร ๑๕ มีนาคม ๒๕๕๖ เพื่ออุทิศกุศลผลบุญถวายพระคุณท่าน ด้วยความคารวะสักการเป็นพิเศษ
สศษ.
(สุลักษณ์ ศิวรักษ์)
ป.ล.
เชื่อกันว่าสมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต) วัดระฆัง มีอภินิหารหลายอย่าง หลายประการ ที่ประสบกับข้าพเจ้า (สุลักษณ์ ศิวรักษ์) ก็เมื่อหลายปีมาแล้ว คราวข้าพเจ้าไปทำบุญที่วัดเจริญสุขาราม บางคนที สมุทรสงคราม เสร็จพิธีแล้ว ภรรยาของลูกผู้พี่ขับรถพาข้าพเจ้ากับสามีเธอไปอุทัยธานี มีคนแนะนำให้ไปทางลัด ถนนแคบ และเมื่อเลี้ยวข้ามสะพานแห่งหนึ่ง รถคว่ำ ลงไปจมอยู่ในคูข้างถนน แต่เครื่องไม่ดับ ข้าพเจ้าจึงกดปุ่ม เปิดหน้าต่างได้ และพากันปีนออกจากรถทั้งสามคน ไปอาศัยนั่งที่บ้านข้างๆ สะพาน อยู่ใต้ถุนเรือนไทยหลังใหญ่ของเขา เขาถามว่ามีพระดีอะไร เพราะรถคว่ำตรงนี้บ่อย และไม่มีใครเคยรอดตาย ข้าพเจ้าตอบว่าข้าพเจ้าไม่พกพระเวลาเดินทางไปไหนๆ ภายในประเทศ แต่เวลาไปต่างประเทศ ห้อยพระสมเด็จ (โต) หากของข้าพเจ้า เจ้าคุณอาจารย์พระภัทรมุนี (อิ๋น) มอบให้ตอนข้าพเจ้าลาท่านไปเรียนอังกฤษในปี พ.ศ. ๒๔๙๖ ท่านบอกว่าพระสมเด็จองค์นี้ มาจากวัดอินทรวิหาร บางขุนพรหม ไม่ใช่วัดระฆังโฆสิตาราม แต่ก็เป็นของสมเด็จโตแท้
ขอย้อนมากล่าวถึงอุบัติเหตุคราวนั้น คือ ขณะนั่งรอคนจากบริษัทประกันภัย มายกรถยนตร์ขึ้นจากคลอง ข้าพเจ้าสังเกตว่ามีทองคำเปลวติดอยู่ที่หน้าผาก สงสัยว่าเจ้าของรถคงปิดทองไว้ภายในรถตอนข้างหน้า เมื่อรถเกิดอุปัทวเหตุ หน้าผากข้าพเจ้าคงไปชนกับที่ที่เขาปิดทองไว้ในรถ ครั้นถามเจ้าของรถ เขาก็บอกว่าไม่เคยปิดทองที่รถเลย ก็ออกจะแปลกอยู่
ใช่แต่เท่านั้น ข้าพเจ้าคลำดูในกระเป๋าเสื้อตรงหน้าอก ปรากฏมีรูปสมเด็จโต องค์เล็กๆ ขนาดปลายนิ้วก้อย ปิดทองทั้งองค์ ไม่รู้ว่าเหตุการณ์เช่นนี้ เกิดขึ้นได้อย่างไร แต่ข้าพเจ้าก็เชิญรูปพระองค์นี้มาบ้าน ตั้งไว้บูชาเป็นประจำ แล้วจะว่านี่ไม่น่าอัศจรรย์ดอกหรือ

ชินบัญชรคาถา (Jinapañjara Gāthā or The Victor’s Cage)

1. ชิยาสรากตา พุทฺธา เชตฺวา มารํ สวาหนํ
จตุสจฺจาสภํ รสํ เย ปิวึสุ นราสภา ฯ
JIYĀSARĀKATĀ BUDDHĀ JETVĀ MĀRAṂ SAVĀHANAṂ
CATUSACCĀSABHAṂ RASAṂ YE PIVIṂSU NARĀSABHĀ
พระพุทธเจ้าทั้งหลายเหล่าใด ผู้ไม่ต้องทำสายธนูและลูกศร (คือไม่ใช้ศัสตราวุธ) ก็ทรงชนะมาร
พร้อมทั้งพาหนะ เป็นผู้ประเสริฐในหมู่นรชน ทรงดื่มรสคือสัจจะ ๔ อันเลิศ

The Buddhas, noble men who drank the nectar of the Four Noble Truths,
Having come to the victory seat, having defeated Māra together with his
mount:


2. ตณฺหงฺกราทโย พุทฺธา อฏฺฐวีสติ นายกา
สพฺเพ ปติฏฺฐิตา มยฺหํ มตฺถเก เต มุนิสฺสรา ฯ
TANฺHAṄKARĀDAYO BUDDHĀ AṬṬHAVĪSATI NĀYAKĀ
SABBE PATIṬṬHITĀ MAYHAṂ MATTHAKE TE MUNISSARĀ
พระพุทธเจ้าทั้งหลายเหล่านั้น ๒๘ พระองค์ มีพระตัณหังกรเป็นต้น เป็นพระมุนีเจ้าผู้นำ โลก
ทุกพระองค์ ประดิษฐานอยู่บนกระหม่อมของข้าพเจ้า
These Buddhas –28 leaders, sovereign sages beginning with Tanhankara –
are all established on the crown of my head.

3. สีเส ปติฏฺฐิโต มยฺหํ พุทฺโธ ธมฺโม ทฺวิโลจเน
สงฺโฆ ปติฏฺฐิโต มยฺหํ อุเร สพฺพคุณากโร ฯ
SĪSE PATIṬṬHITO MAYHAṂ BUDDHO DHAMMO DVILOCANE
SAṄGHO PATIṬṬHITO MAYHAṂ URE SABBAGUNĀKARO
พระพุทธเจ้าประดิษฐานอยู่บนศีรษะของข้าพเจ้า พระธรรมเจ้าประดิษฐานอยู่ที่ตาทั้งสอง
พระสงฆเจ้าผู้เป็นอากรบ่อเกิดแห่งคุณทั้งปวง ประดิษฐานอยู่ที่อุระของข้าพเจ้า
The Buddha is established in my head, the Dhamma in my two eyes, the
Sangha – the mine of all virtues – is established in my chest.

4. หทเย เม อนุรุทฺโธ สารีปุตฺโต จ ทกฺขิเณ
โกณฺฑญฺโญ ปิฏฺฐิภาคสฺมึ โมคฺคลฺลาโน จ วามเกฯ

HADAYE ME ANURUDDHO SĀRĪPUTTO CA DAKKHIṆE
KOṆḌAÑÑO PIṬṬHIBHĀGASMIṂ MOGGALLĀNO CA VĀMAKE
พระอนุรุทธ์ประดิษฐานอยู่ที่หทัย พระสารีบุตรประดิษฐานอยู่ ณ เบื้องขวา พระโกณฑัญญะ
ประดิษฐานอยู่ ณ ส่วนเบื้องหลัง พระโมคคัลลาน์ประดิษฐานอยู่ ณ เบื้องซ้าย

Anuruddha is in my heart, and Sāriputta on my right. Kondañña is behind
me, and Moggallāna on my left.

5. ทกฺขิเณ สวเน มยฺหํ อาสุ ํ อานนฺทราหุลา
กสฺสโป จ มหานาโม อุภาสุ ํ วามโสตเก ฯ
DAKKHIṆE SAVANE MAYHAṂ ĀSUṂ ĀNANDARĀHULĀ
KASSAPO CA MAHĀNĀMO UBHĀSUṂ VĀMASOTAKE
พระอานนท์และพระราหุล ประดิษฐานอยู่ ณ หูขวาของข้าพเจ้า พระกัสสปะและพระมหานาม
ทั้งสอง ประดิษฐานอยู่ ณ หูซ้าย

Ananda and Rāhula are in my right ear, Kassapa and Mahānāma are both in
my left ear.

6. เกสนฺเต ปิฏฺฐิภาคสฺมึ สุริโยว ปภงฺกโร
นิสินฺโน สิริสมฺปนฺโน โสภิโต มุนิปุงฺคโว ฯ
KESANTE PIṬṬHIBHĀGASMIṂ SURIYO VA PABHAṄKARO
NISINNO SIRISAMPANNO SOBHITO MUNIPUṄGAVO
พระโสภิตผู้ถึงพร้อมด้วยสิริ เป็นพระมุนีผู้ประเสริฐ เพียงดังดวงอาทิตย์ส่องแสงสว่าง ประทับ
ณ ที่สุดผมส่วนเบื้องหลัง

Sobhita, the noble sage, sits in consummate glory, shining like the sun all
over the hair at the back of my head.

7. กุมารกสฺสโป เถโร มเหสี จิตฺตวาทโก
โส มยฺหํ วทเน นิจฺจํ ปติฏฺฐาสิ คุณากโร ฯ
KUMĀRAKASSAPO THERO MAHESĪ CITTAVĀDAKO
SO MAYHAṂ VADANE NICCAṂ PATIṬṬHĀSI GUṆĀKARO
พระกุมารกัสสปเถระ ผู้แสวงหาคุณความดีอันยิ่งใหญ่ ผู้กล่าวคำ อันวิจิตร เป็นบ่อเกิดแห่ง
คุณนั้น ประดิษฐานอยู่ที่ปากของข้าพเจ้าเป็นนิจ

Elder Kumārakassapa – a great sage, a brilliant speaker, and a mine of virtues
– is constantly in my mouth.

8. ปุณฺโณ องฺคุลิมาโล จ อุปาลี นนฺทสีวลี
เถรา ปญฺจ อิเม ชาตา นลาเต ติลกา มม ฯ
PUṆṆO AṄGULIMĀLO CA UPĀLĪ NANDASĪVALĪ
THERĀ PAÑCA IME JĀTĀ NALĀTE TILAKĀ MAMA
พระเถระ ๕ องค์ ผู้มีคุณเด่น (เลิศ) เหล่านี้ คือ พระปุณณะ ๑ พระองคุลิมาล ๑ พระอุบาลี ๑
พระนันทะ ๑ พระสีวลี ๑ อยู่ที่หน้าผากของข้าพเจ้า

These five elders – Punna, Angulimāla, Upāli, Nanda, Sivalī – have arisen as
auspicious marks in the middle of my forehead.

9. เสสาสีติ มหาเถรา วิชิตา ชินสาวกา
เอเตสีติ มหาเถรา ชิตวนฺโต ชิโนรสา
ชลนฺตา สีลเตเชน องฺคมงฺเค สุสณฺฐิตา ฯ
SESĀSĪTI MAHĀTHERĀ VIJITĀ JINASĀVAKĀ ETESĪTI MAHĀTHERĀ JITAVANTO JINORASĀ
JALANTĀ SĪLATEJENA AṄGAMAṄGE SUSAṆṬHITĀ

พระมหาเถระ ๘๐ องค์เศษ ผู้ชนะ เป็นสาวก ของพระพุทธเจ้าผู้ชนะ พระมหาเถระ ๘๐ องค์นี้ ผู้
ชนะ เป็นโอรส ของพระพุทธเจ้าผู้ชนะ รุ่งเรืองอยู่ด้วย เดช คือ ศีล สถิตอยู่ดี ณ อวัยวะใหญ่น้อย
The rest of the 80 great elders – victorious, disciples of the Victor, sons of
the Victor, shining with the majesty of moral virtue – are established in the
various parts of my body.

10. รตนํ ปุรโต อาสิ ทกฺขิเณ เมตฺตสุตฺตกํ
ธชคฺคํ ปจฺฉโต อาสิ วาเม องฺคุลิมาลกํ ฯ
RATANAṂ PURATO ĀSI DAKKHIṆE METTASUTTAKAṂ
DHAJAGGAṂ PACCHATO ĀSI VĀME AṄGULIMĀLAKAṂ

พระรัตนปริตรอยู่เบื้องหน้า พระเมตตสุตตปริตรอยู่เบื้องขวา พระธชัคคปริตรอยู่เบื้องหลัง
พระอังคุลิมาลปริตรอยู่เบื้องซ้าย
The Ratana Sutta is in front, the Metta Sutta to the right. The Dhajagga Sutta
is behind, the Angulimāla Paritta to the left.

11. ขนฺธโมรปริตฺตญฺจ อาฏานาฏิยสุตฺตกํ
อากาเส ฉทนํ อาสิ เสสา ปาการสณฺฐิตาฯ
KHANDHAMORAPARITTAÑCA ĀṬĀNĀṬIYASUTTAKAṂ
8 9
ĀKĀSE CHADANAṂ ĀSI SESĀ PĀKĀRASAṆṬHITĀ
พระขันธปริตร พระโมรปริตร และพระอาฏานาฏิยสุตตปริตรเป็นหลังคาเครื่องปิดกั้น ใน
อากาศ พระปริตรที่เหลือสถิตมั่นเป็นกำแพง
The Khandha and Mora Parittas and the Ātānātiya Sutta are the roof in air.
The remaining Suttas are established as a rampart.

12. ชินา นานาพลสํยุตฺตา สตฺตปาการลงฺกตา
JINĀ NĀNĀBALASAṂYUTTĀ SATTAPĀKĀRALAṄKATĀ
พระผู้ชนะทั้งหลาย ผู้ประกอบพร้อมด้วยกำลังต่างๆ ประดับเป็นกำแพง ๗ ชั้น
Bound by the Victor’s authority and strength, seven ramparts arrayed against
them.

13. วาตปิตฺตาทิสญฺชาตา พาหิรชฺฌตฺตุปทฺทวา ฯ
อเสสา วินยํ ยนฺตุ อนนฺตชินเตชสา
VĀTAPITTĀDISAÑJĀTĀ BĀHIRAJJHATTUPADDAVĀ
ASESA VINAYAṂ YANTU ANANTAJINATEJASĀ
อาพาธทั้งหลาย เกิดแต่ลมและดีกำ เริบเป็นต้นอุปัทวะทั้งภายนอกภายใน จงถึงความพินาศ
ไปไม่เหลือด้วยเดชแห่งพระพุทธเจ้าผู้ชนะไม่มีที่สิ้นสุด
May all misfortunes within and without – caused by such things as wind or
bile – be destroyed without trace through the unending Victor’s majesty.

14. วส โต เม สกิจฺเจน สทา สมฺพุทธปญฺชเร ฯ
ชินปญฺชรมชฺฌมฺหิ วิหรนฺตํ มหีตเล
สทา ปาเลนฺตุ มํ สพฺเพ เต มหาปุริสาสภา ฯ
VASATO ME SAKICCENA SADĀ SAMBUDDHAPAÑJARE
JINAPAÑJARAMAJJHAMHI VIHARANTAṂ MAHĪTALE
SADĀ PĀLENTU MAṂ SABBE TE MAHĀPURISĀSABHĀ
เมื่อข้าพเจ้ากล่าวบัญชร (ระบบ) ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าตามกิจของตนอยู่ทุกเมื่อ ขอ
พระพุทธเจ้าผู้มหาบุรุษอันประเสริฐเหล่านั้นทั้งหมด จงอภิบาลรักษาข้าพเจ้า ผู้อยู่ในท่าม
กลางแห่งบัญชร (ระบบ) ของพระชินพุทธเจ้า (อันกว้างใหญ่) ดุจพื้นดินทุกเมื่อ

As I dwell, in all my affairs, always in the cage of the Self-awakened One,
living on earth in the middle of the cage of the Victors, I am always guarded
by all of those great noble men.


15. อิจฺเจวมนฺโต สุคุตฺโต สุรกฺโข
ชินานุภาเวน ชิตุปทฺทโว
ธมฺมานุภาเวน ชิตาริสงฺโค
สงฺฆานุภาเวน ชิตนฺตราโย
สทฺธมฺมานุภาวปาลิโต จรามิ ชินปญฺชเรติ ฯ

ICCEVAMANTO SUGUTTO SURAKKHO
JINĀNUBHĀVENA JITUPADDAVO
DHAMMĀNUBHĀVENA JITĀRISAṄGO
SAṄGHĀNUBHĀVENA JITANTARĀYO
SADDHAMMĀNUBHĀVAPĀLITO CARĀMI JINAPAÑJARETI.

พระชินปัญชรมนต์คุ้มครองดีรักษาดีด้วยประการฉะนี้ ข้าพเจ้าเป็นผู้ชนะอุปัทวะด้วยอานุภาพ
แห่งพระชินพุทธเจ้า เป็นผู้ชนะหมู่ข้าศึกคือกิเลส (เครื่องข้อง) ด้วยอานุภาพแห่งพระธรรมเจ้า
เป็นผู้ชนะอันตรายด้วยอานุภาพแห่งพระสงฆเจ้า เป็นผู้มีอานุภาพแห่งพระสัทธรรมอภิบาล
รักษาแล้ว ประพฤติอยู่ในระบบของพระชินพุทธเจ้าแล ฯ

Thus am I utterly well-sheltered, well-protected.
Through the power of the Victor, misfortunes are vanquished.
Through the power of the Dhamma, the enemy horde is vanquished.
Through the power of the Sangha, danger is vanquished.
Guarded by the power of the True Dhamma,
I go about in the Victor’s Cage.
​

ที่มา : คลังพุทธศาสนา
: Jinapanjara Gatha