พระชัยวัฒน์ประจำรัชกาลปัจจุบัน

<TABLE cellSpacing=5 cellPadding=10 width=750 bgColor=#f0f8ff border=0><TBODY><TR bgColor=#87ceff><TD align=middle colSpan=2>พระราชพิธีมหามงคลเนื่องจากวโรกาสที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเจริญพระชนมพรรษา ครบ ๓ รอบพระนักษัตร <TR><TD vAlign=top width=109>




[ ขยายดูภาพใหญ่ ]
<TD width=586><DD>พระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษาของพระมหากษัตริย์ไทยได้เริ่มในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทั้งนี้ตั้งแต่ยังทรงพระผนวชอยู่ ได้มีพระราชดำริว่า เมื่อคำนวณวันทางสุริยคติวันใดตรงกับวันพระราชสมภพ ก็จะทรงบำเพ็ญพระราชกุศล เนื่องจากทรงรำลึกว่า การมีอายุจนบรรจบรอบปีไม่ตายไปก่อนนั้น เป็นลาภอันอุดมอย่างหนึ่งควรยินดี น่าที่จะบำเพ็ญกุศลอันเป็นประโยชน์แก่ตนและผู้อื่น และทำใจให้เป็นที่ตั้งแห่งความไม่ประมาท ด้วยไม่สามารถจะรู้ได้ว่า จะมีชีวิตอยู่ต่อไปจนบรรจบรอบปีเช่นนี้ได้อีกหรือไม่ ดังนั้น แม้เมื่อทรงลาพระผนวชมาดำรงสิริราชสมบัติแล้ว ก็ยังทรงบำเพ็ญพระราชกุศลในวันทางสุริยคติที่ตรงกับวันพระราชสมภพ อันเป็นต้นเค้าของพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษาสืบต่อมาจนถึงปัจจุบัน <DD> <DD>เมื่อ พุทธศักราช ๒๕๐๖ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเจริญพระชนมพรรษา ครบ ๓ รอบพระนักษัตร ๓๖ พรรษา เป็นมหามงคลวาระพิเศษ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งการพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษาประจำปีนั้น เป็นพิเศษ ยิ่งใหญ่กว่าทุกปีที่ผ่านมา การใดที่เป็นราชประเพณีแต่ยังมิได้ทรงกระทำเมื่อทรงรับบรมราชาภิเษก คือ การเสด็จพระราชดำเนินเลียบพระนครทางสถลมารคและชลมารค ก็โปรดให้จัดการเสด็จพระราชดำเนินเลียบพระนครทางสถลมารคขึ้นก่อนในมหามงคลวโรกาสนี้ นอกจากนั้นตามที่ทรงหล่อพระพุทธปฏิมาชัยวัฒน์ประจำรัชกาลขึ้นตามบูรพราชประเพณี เมื่อวันที่ ๓๑ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๕๐๖ โปรดให้ประกอบการพระราชพิธีฉลองสมโภชพระพุทธปฏิมาชัยวัฒน์ ในพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษาปีนั้นด้วย สำนักพระราชวังจึงขอพระราชทานชื่อการพระราชพิธีขึ้นใหม่ว่า

 

มงคลแห่งแผ่นดิน

พระราชพิธีมหามงคล เนื่องในวโรกาสที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเจริญพระชนมพรรษา ครบ 3 รอบพระนักษัตร



ก่อนที่จะกล่าวถึงพระราชพิธีนี้ จะขอเท้าความถึงพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษาก่อนว่า ในอดีตนั้น พระราชพิธีที่เฉลิมฉลองครบรอบปีพระบรมราชสมภพนั้นยังไม่มี ต่อมาเมื่อครั้งล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ 4 ยังทรงผนวชอยู่ทรงมีพระราชดำริว่า การมีอายุจนบรรจบครบรอบปีโดยไม่ตายไปก่อนนั้น เป็นเรื่องที่ควรยินดี น่าที่จะบำเพ็ญกุศลอันเป็นประโยชน์แก่ตนและผู้อื่น และทำใจให้ตั้งอยู่ในความไม่ประมาท เนื่องด้วยไม่รู้ว่าจะมีชีวิตอยู่จนบรรจบครบรอบปีได้อีกหรือไม่ ดังนั้นเมื่อทรงคำนวณทางวันสุริยคติครบวันพระบรมราชสมภพเมื่อใด ก็จะทรงบำเพ็ญพระราชกุศลดังกล่าว แม้จะทรงลาผนวชมาทรงรับสิริราชสมบัติแล้ว ก็ยังทรงบำเพ็ญพระราชกุศลเฉลิมพระชนมพรรษาเป็นประจำทุกปี อันเป็นต้นเค้าของพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษานั่นเอง

กล่าวถึงพระราชพิธีมหามงคล เนื่องในวโรกาสที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเจริญพระชนมพรรษา ครบ 3 รอบพระนักษัตร เมื่อปี พ.ศ.2506 นั้น นับเป็นมหามงคลพิเศษเป็นอย่างยิ่งจึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ประกอบพระราชพิธีเป็นพิเศษกว่าพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษาทุกๆ ปีที่ผ่านมา การใดที่ยังไม่ได้ทำเมื่อครั้งพระราชพิธีบรมราชาภิเษกก็ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ทำในพระราชพิธีนี้ เป็นต้นว่า การเสด็จพระราชดำเนินโดยกระบวนพยุหยาตราทางสถลมารค และเนื่องด้วยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีการหล่อพระพุทธปฏิมาชัยวัฒน์ประจำรัชกาลขึ้น ตามโบราณราชประเพณี จึงโปรดเกล้าฯ ให้มีการฉลองพระพุทธปฏิมาชัยวัฒน์ด้วย

-------ฉลองพระพุทธปฏิมาชัยวัฒน์-------

กล่าวถึงการหล่อพระพุทธปฏิมาชัยวัฒน์ประจำรัชกาลนั้น เป็นราชประเพณีที่ปฏิบัติสืบเนื่องกันมายาวนานคือ เมื่อสมเด็จพระมหากษัตริยาธิราช ทรงรับบรมราชาภิเษกแล้ว จะทรงหล่อพระพุทธปฏิมาชัยวัฒน์ขึ้นไว้สำหรับทรงสักการะบูชา เพื่อความเป็นสิริมงคลแก่ราชสมบัติและรัฐสีมาอาณาจักร พระราชวงศ์และทวยนาครภายใต้ร่มพระบรมโพธิสมภารจักได้อยู่เย็นเป็นสุข ดังปรากฏในพระราชพงศาวดารรัชกาลสมเด็จพระนเรศวรเป็นเจ้า ก็มีการเชิญพระพุทธปฏิมาชัยวัฒน์ไปในงานพระราชสงครามด้วย แสดงว่าอย่างน้อยก็มีพระพุทธปฏิมาชัยวัฒน์นี้มาตั้งแต่รัชกาลนั้นแล้ว

พระพุทธปฏิมาชัยวัฒน์เป็นพระพุทธรูปที่มีลักษณะพิเศษกว่าพระพุทธรูปธรรมดาคือ เป็นแบบนั่งขัดสมาธิเพชร แต่พระหัตถ์ซ้ายจะอยู่ในลักษณะถือด้ามพัด เป็นพระพุทธรูปขนาดย่อมหรือค่อนข้างเล็ก เพื่อสะดวกในการเคลื่อนย้ายไป ในพิธีต่างๆ ในพระราชพิธีสำคัญ เช่น พระราชพิธีบรมราชาภิเษก พิธีถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยา จะต้องเชิญมาประดิษฐานในมณฑลพิธีเสมอ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในงานพระราชสงคราม ถ้าเป็นทางสถลมารคก็จะเชิญขึ้นช้าง นำหน้าช้างพระที่นั่ง จึงเรียกว่า “พระชัยหลังช้าง” ทางชลมารคก็เชิญลงเรือพระที่นั่ง หน้าเรือพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเหมือนกัน จนต่อมาถึงแม้มิใช่งานพระราชสงคราม เมื่อเสด็จพระราชดำเนินประพาสหัวเมือง ก็เชิญเข้ากระบวนเสด็จด้วยเสมอ ท่านผู้รู้ทางโบราณคดีได้สันนิษฐานว่า คำว่า “ชัย“ นั้น หมายถึงชัยชนะในงานสงครามนั่นเอง แม้แต่สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ก็มีพระมติว่า พระชัยน่าจะมาจากพระมารวิชัย ที่ถือตาลปัตรทำให้นึกไปได้ว่าเพื่อบังอาวุธ แต่ทั้งนี้ไม่ทรงยืนยันว่าจะผิดหรือถูก เพราะเป็นการคาดคะเนเอาเท่านั้น

พระราชพิธีหล่อพระพุทธปฏิมาชัยวัฒน์ประจำรัชกาลนั้น ถือเป็นพระราชพิธีสำคัญ มีขั้นตอนการดำเนินพิธีมาก ในรัชกาลก่อนๆ ใช้เวลาถึง ๕ วันก็มี พระพุทธมนต์ที่พระสงฆ์สวดในพิธีก็เป็นพระพุทธมนต์พิเศษใช้ในการนี้โดยเฉพาะ มีการสวดภาณวาร คือ นั่งปรกปลุกเสกกันทั้งวันทั้งคืนตลอดพระราชพิธี และมีพิธีพราหมณ์ประกอบด้วย ในรัชกาลปัจจุบัน แม้จะได้ปรับปรุงขั้นตอนของพระราชพิธีให้กะทัดรัดเหมาะสมกับกาลสมัย ก็ยังต้องใช้เวลาถึง ๓ วัน คือ ตั้งแต่วันที่ ๒๙-๓๑ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๕๐๖ ซึ่งโหรหลวงได้คำนวณพระฤกษ์ศุภมงคล เพื่อประกอบการพระราชพิธีขึ้นทูลเกล้าฯ ถวาย โดยมีพระราชพิธีที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม

พระชัยวัฒน์ประจำรัชกาลปัจจุบันเป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ซึ่งหล่อด้วยเงิน ประทับนั่งขัดสมาธิเพชรภายใต้ฉัตร ๕ ชั้น หน้าตักกว้าง ๗ นิ้ว สูงจากทับเกษตรถึงยอดพระรัศมี ๙ นิ้ว ทรงพัดแฉก ที่ฐานจารึกอักษรไทยเป็นภาษามคธ แปลเป็นภาษาไทยได้ว่า

ความตั้งใจมุ่งมั่น ความเพียร ความมีขันติ เป็นพลังที่เป็นเหตุให้ประสบความสำเร็จโดยแท้
ผู้บรรลุถึงความสำเร็จนั้น เป็นบัณฑิต ได้รับความชนะมาก ย่อมก่อให้เกิดความสุขยินดี


<CENTER></CENTER>

<CENTER>พระพุทธปฏิมาชัยวัฒน์รัชกาลปัจจุบัน</CENTER><CENTER> </CENTER><CENTER>http://www.bloggang.com/viewdiary.php?id=nokratchakarn-2007&month=06-2007&date=03&group=4&gblog=1</CENTER>

 

พระชัยวัฒน์ พิมพ์ปั้มซ้ำ