พุทธธรรมจากพระโอาฐ์ ตอน ความรู้สึกของพระองค์เกี่ยวกับยศ

พุทธจากพระโอษฐ์ ตอน ความรู้สึกของพระองค์เกี่ยวกับยศ

(พวกพราหมณ์คหบดีชาวบ้านอิจฉานังคละจำนวนมาก ได้ยินกิตติศัพท์อันใหญ่หลวงของพระผู้มีพระภาค ว่าบัดนี้ได้เสด็จมาประทับอยู่ ณ ราวป่าอิจฉานังคละ ก็พากันนำเอาของเคี้ยวของฉันเป็นอันมาก เข้าไปออกันอยู่ที่นอกซุ้มประตู ส่งเสียงอึกทึก. พระผู้มีพระภาคตรัสถามพระนาคิตะผู้อุปัฏฐาก
นาคิตะ ! เสียงอื้ออึงอะไรกัน ราวกะว่าการยื้อแย่งซื้อปลาของ ชาวประมง ?
“ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ! พราหมณ์คหบดีชาวบ้านอิจฉานังคละ นำของเคี้ยวของฉันเป็นอันมาก มาออกันอยู่ที่ด้านนอกแห่งซุ้มประตู เพื่อจะถวายแก่พระผู้มีพระภาค และภิกษุสงฆ์.”
นาคิตะ ! เราอย่าต้องเกี่ยวข้องกับยศเลย ; ยศก็อย่ามาเกี่ยวข้องกับเราเลย. นาคิตะ ! พวกคนที่ไม่อาจจะได้ตามปรารถนา ไม่อาจจะได้โดยง่ายโดยสะดวก ซึ่งเนกขัมมสุข ปวิเวกสุข อุปสมสุข สัมโพธสุข ดังที่เราได้ตามปรารถนา ได้โดยง่าย โดยสะดวก, ก็พึงยินดีมิฬ๎หสุข (สุขอาศัยท่อปัสสาวะ) มิทธสุข (สุขของคนนอนซบ) สุขอันเกิดจากลาภสักการะและ เสียงสรรเสริญต่อไปเถิด.
“ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ! บัดนี้ ขอพระผู้มีพระภาค จงทรงทนรับ ขอพระสุคต จงทนรับ. ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ! บัดนี้เป็นเวลาสำหรับการทนรับของพระผู้มีพระภาค. ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ! พระองค์จะเสด็จไปทางใดในบัดนี้ พราหมณ์ คหบดี ชาวนิคม ชาวชนบท ท. ก็จักติดตามไปทางนั้น เหมือนเมื่อฝนเม็ดหยาบตกลงมา น้ำก็จะไหลไปตามที่ลุ่ม; ฉันใดก็ฉันนั้น ที่พระผู้มีพระภาค จะเสด็จไปทางใดในบัดนี้ พราหมณ์ คหบดี ชาวนิคม ชาวชนบท ท. ก็จักติดตามไปทางนั้น. ข้อนี้เพราะเหตุไรเล่า ? ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ! เพราะความปรากฏแห่งศีลของพระผู้มีพระภาคทำให้เป็นเช่นนั้น”.
นาคิตะ ! เราอย่าต้องเกี่ยวข้องกับยศเลย; ยศก็อย่ามาเกี่ยวข้องกับเราเลย. นาคิตะ ! พวกคนที่ไม่อาจจะได้ตามปรารถนา ไม่อาจจะได้โดยง่าย โดยสะดวกซึ่งเนกขัมมสุข ปวิเวกสุข อุปสมสุข สัมโพธสุข ดังที่เราได้ตามปรารถนา ได้โดยง่าย โดยสะดวก, ก็พึงยินดีมิฬ๎หสุข (สุขอาศัยท่อปัสสาวะ) มิทธสุข (สุขของคนนอนซบ) สุขอันเกิดจากลาภสักการะและเสียงสรรเสริญ ต่อไปเถิด.
นาคิตะ ! อุจจาระปัสสาวะ ย่อมมีจากสิ่งที่บุคคลกินแล้ว ดื่มแล้วเคี้ยวแล้ว ลิ้มแล้ว; นั้นคือสิ่งไหลออกของสิ่งที่กินแล้ว ดื่มแล้ว เคี้ยวแล้ว ลิ้มแล้ว.
นาคิตะ ! โสกะปริเทวะทุกขะโทมนัสอุปายาส ย่อมเกิดขึ้นเพราะสิ่งที่รักแปรปรวนไปโดยประการอื่น; นั้นคือสิ่งไหลออกของความแปรปรวนแห่งสิ่ง เป็นที่รัก.
นาคิตะ ! เมื่อบุคคลตามประกอบซึ่งอนุโยคในอสุภนิมิต, ความเป็นของปฏิกูลในอสุภนิมิต ย่อมปรากฏขึ้น; นั้นคือสิ่งไหลออกแห่งการอนุโยคในอสุภนิมิต.
นาคิตะ ! เมื่อบุคคลตามเห็นอยู่ซึ่งความไม่เที่ยงในผัสสายตนะ ๖, ความเป็นของปฎิกูลในผัสสะ ย่อมปรากฏขึ้น; นั่นคือสิ่งไหลออกแห่งการตาม เห็นความไม่เที่ยงในผัสสายตนะ.นาคิตะ ! เมื่อบุคคลตามเห็นอยู่ซึ่งความตั้งขึ้นและความเสื่อมไป ในอุปาทานขันธ์ทั้งห้า, ความเป็นของปฏิกูลในอุปาทาน ย่อมปรากฏขึ้น; นั่นคือสิ่งไหลออกแห่งการตามเห็นความตั้งขึ้นและความเสื่อมไป ในอุปาทานขันธ์ ดังนี้.

________________________________
ที่มา. บาลี ปญฺจก. อํ. ๒๒/๓๒/๓๐. ตรัสแก่พระนาคิตะ ที่ราวป่าอิจฉานังคละ คราวจาริกไป แคว้นโกศล.