แผนผัง "ปฏิจจสมุปบาท"

"ปฏิจจสมุปบาท" (ปะ-ติด-จะ-สะ-หมุบ-บาด) คือ ธรรมที่เกิดขึ้นด้วยกัน โดยอาศัยกัน
องค์ธรรมหนึ่งเป็นปัจจัยให้เกิดอีกองค์ธรรม สอดคล้องต่อกันเป็นทอดๆ
แต่ละองค์ธรรมเปรียบเหมือนเหมือนห่วงโซ่หนึ่งห่วง ที่ร้อยกับอีกห่วงโซ่หนึ่งไปเรื่อยๆ
จนเป็นสายโซ่ที่มีปลายด้านหนึ่งเป็นชรามรณะ ความทุกข์ ความเศร้าโศก ร่ำไรรำพัน
การพิจารณารู้ถึงการเกิดและการดับของห่วงโซ่ จะคลายความแน่นและทำให้ห่วงโซ่นั้นหลุดออก
ซึ่งท้ายที่สุดจะนำมาซึ่งการหลุดพ้นจากชรามรณะฯ ที่อยู่เบื้องปลาย..

หลังพระพุทธองค์ทรงตรัสรู้ ได้ทรงทบทวนวงจรแห่งปฏิจจสมุปบาทนี้เป็นเวลาหนึ่งสัปดาห์ และแม้หลังจากนั้น ปฏิจจสมุปบาทก็เป็นองค์ธรรมที่พระองค์ทรงทบทวนอยู่เนืองๆ

 

บทสวด "ปฏิจจสมุปบาท" เป็นบทสวดที่พระพุทธองค์ทรงทบทวนอยู่เนืองๆ

อิธะ ภิกขะเว อริยะสาวะโก ปะฏิจจะสะมุปปาทัญเญวะ สาธุกัง โยนิโส มะนะสิกะโรติ
(ภิกษุทั้งหลาย อริยสาวกในธรรมวินัยนี้ ย่อมกระทำไว้ในใจโดยแยบคายเป็นอย่างดี
ซึ่งปฏิจจสมุปบาทนั่นเทียว ดังนี้ว่า)

อิมัส๎มิง สะติ อิทัง โหติ
อิมัสสุปปาทา อิทัง อุปปัชชะติ
อิมัส๎มิง อะสะติ อิทัง นะ โหติ
อิมัสสะ นิโรธา อิทัง นิรุชฌะติ
ยะทิทัง
(ด้วยอาการอย่างนี้ เมื่อสิ่งนี้มี สิ่งนี้ย่อมมี)
(เพราะความเกิดขึ้นแห่งสิ่งนี้ สิ่งนี้จึงเกิดขึ้น)
(เมื่อสิ่งนี้ไม่มี สิ่งนี้ย่อมไม่มี)
(เพราะความดับไปแห่งสิ่งนี้ สิ่งนี้จึงดับไป)
(ได้แก่สิ่งเหล่านี้ คือ)

อะวิชชาปัจจะยา สังขารา
สังขาระปัจจะยา วิญญาณัง
วิญญาณะปัจจะยา นามะรูปัง
นามะรูปะปัจจะยา สะฬายะตะนัง
สะฬายะตะนะปัจจะยา ผัสโส
ผัสสะปัจจะยา เวทะนา
เวทะนาปัจจะยา ตัณหา
ตัณหาปัจจะยา อุปาทานัง
อุปาทานะปัจจะยา ภะโว
ภะวะปัจจะยา ชาติ
ชาติปัจจะยา ชะรามะระณัง โสกะปะริเทวะ
(เพราะมีอวิชชาเป็นปัจจัย จึงมีสังขารทั้งหลาย
เพราะมีสังขารเป็นปัจจัย จึงมีวิญญาณ
เพราะมีวิญญาณเป็นปัจจัย จึงมีนามรูป
เพราะมีนามรูปเป็นปัจจัย จึงมีสฬายตนะ
เพราะมีสฬายตนะเป็นปัจจัย จึงมีผัสสะ
เพราะมีผัสสะเป็นปัจจัย จึงมีเวทนา
เพราะมีเวทนาเป็นปัจจัย จึงมีตัณหา
เพราะมีตัณหาเป็นปัจจัย จึงมีอุปาทาน
เพราะมีอุปทานเป็นปัจจัย จึงมีภพ
เพราะมีภพเป็นปัจจัย จึงมีชาติ
เพราะมีชาติเป็นปัจจัย ชรามรณะ โสกะปริเทวะ)

ทุกขะโทมะนัสสุปายาสา สัมภะวันติ
เอวะเมตัสสะ เกวะลัสสะ ทุกขักขันธัสสะ สะมุทะโย โหติ
(ทุกขะโทมะนัสอุปายาสะทั้งหลาย จึงเกิดขึ้นครบถ้วน
ความเกิดขึ้นพร้อมแห่งกองทุกข์ทั้งสิ้นนี้ ย่อมมีด้วยอาการอย่างนี้)

อะวิชชายะเต๎ววะ อเสสะวิราคะนิโรธา สังขาระนิโรโธ
สังขาระนิโรธา วิญญาณะนิโรโธ
วิญญาณะนิโรธา นามะรูปะนิโรโธ
นามะรูปะนิโรธา สะฬายะตะนะนิโรโธ
สะฬายะตะนะนิโรธา ผัสสะนิโรโธ
ผัสสะนิโรธา เวทะนานิโรโธ
เวทะนานิโรธา ตัณหานิโรโธ
ตัณหานิโรธา อุปาทานะนิโรโธ
อุปาทานะนิโรธา ภะวะนิโรโธ
ภะวะนิโรธา ชาตินิโรโธ
(เพราะความจางคลายดับไปโดยไม่เหลือ แห่งอวิชชานั้นนั่นเทียว จึงมีความดับแห่งสังขาร
เพราะมีความดับแห่งสังขาร จึงมีความดับแห่งวิญญาณ
เพราะมีความดับแห่งวิญญาณ จึงมีความดับแห่งนามรูป
เพราะมีความดับแห่งนามรูป จึงมีความดับแห่งสฬายตนะ
เพราะมีความดับแห่งสฬายตนะ จึงมีความดับแห่งผัสสะ
เพราะมีความดับแห่งผัสสะ จึงมีความดับแห่งเวทนา
เพราะมีความดับแห่งเวทนา จึงมีความดับแห่งตัณหา
เพราะมีความดับแห่งตัณหา จึงมีความดับแห่งอุปาทาน
เพราะมีความดับแห่งอุปาทาน จึงมีความดับแห่งภพ
เพราะมีความดับแห่งภพ จึงมีความดับแห่งชาติ)

ชาตินิโรธา ชะรามะระณัง โสกะปะริเทวะ ทุกขะโทมะนัส สุปายาสา นิรุชฌันติ
เอวะเมตัสสะ เกวะลัสสะ ทุกขักขันธัสสะ นิโรโธ โหตีติ
(เพราะมีความดับแห่งชาตินั่นแล ชรามรณะ โสกะปริเทวะทุกขะโทมนัส อุปายาสะทั้งหลายจึงดับสิ้น
ความดับลงแห่งกองทุกข์ทั้งสิ้นนี้ ย่อมมีด้วยอาการอย่างนี้ ดังนี้)

 

Slide Show เกี่ยวกับ อริยสัจ๔ ที่ขยายออกเป็นอนัตตาภาคขยายขนานใหญ่เป็น "ปฏิจจสมุปบาท" สายเกิดและสายดับ เพื่อเป็นแนวทางการปฏิบัติ เปรียบเหมือนกับ "แผนที่" ที่จะดำเนินให้ถึงซึ่งความหลุดพ้นได้ เมื่อเห็นและเข้าใจแผนที่นี้แล้ว ก็ต้องลงมือปฏิบัติเดินตามทางแผนที่ ถึงจะถึงจุดหมายปลายทางได้อย่างถูกต้อง
"เมื่อสิ่งนี้มี สิ่งนี้ย่อมมี เพราะการเกิดขึ้นแห่งสิ่งนี้ สิ่งนี้จึงเกิดขึ้น
เมื่อสิ่งนี้ไม่มี สิ่งนี้ย่อมไม่มี เพราะการดับไปของสิ่งนี้ สิ่งนี้จึงดับไป"
หวังว่า Slide นี้จะมีประโยชน์ไม่มากก็น้อยสำหรับผู้ที่มุ่งหาความหลุดพ้น

จัดทำโดย ธิติวัฒน์ ปลั่งกมล

 

ขอบคุณในธรรมทานครับ... สาธุ

 

ตั้งข้อสังเกตุ
ในตำรา อวิชา คือ ความไม่รู้ หรือไม่รู้ความจริง
ในสายวัดป่า อวิชา คือตัวอัตตาที่ฝังอยู่ในจิตเจ้าของ