สมถะ/ สติปัฏฐาน/ วิปัสสนา ต่างกันอย่างไร ?

สมถกรรมฐาน / สติปัฏฐาน / วิปัสสนากรรมฐาน
๓ อย่างนี้ ต่างกันอย่างไร ?

ช่วยแบ่งปันความรู้ให้ด้วย ครับ

 

ตัดบริบท หลวงปู่พุธ มาให้อ่านครับ


เกร็ด ธรรม

หลวงปู่พุธ ฐานิโย

วัดป่าสาละวัน อ.เมือง จ.นครราชสีมา




***************************

เราจะเจริญ วิปัสนากรรมฐานได้ ในช่วงใด ในขณะใดของจิต

อันนี้เป็นปัญหาที่เราจะต้องทำความเข้าใจกัน
แต่ความจริง คำว่า สมถะก็ดี วิปัสนาก็ดี เป็นแต่เพียง วิธีการ

ผู้ที่ปฏิบัติด้วย วิธีการเพ่งกสิณ หรือ การบริกรรมภาวนา
เรียกว่า
ปฏิบัติ ตามวิธีของสมถะ

ผู้ที่ปฏิบัติโดยการใช้ ความคิด พิจารณา ในสิ่งต่าง ๆ
ที่เราสามารถจะนำมาพิจารณาได้ ด้วยความมี สติ สัมปชัญญะ

หรือ

เราจะกำหนดรู้ที่จิต คอยดูความคิดที่จะเกิดขึ้น
ในขณะจิตนั้นๆ แล้ว ทำ สติ ตามรู้ ความคิด
ได้ชื่อ ว่าเป็น การปฏิบัติ ตามวิธีการ ของ วิปัสนา

ทั้งวิธีการ ของ สมถะ แหล่ะ วิปัสนา ทั้งสองอย่างนี้

จุดมุ่ง อยู่ที่การทำจิต ให้มีความ สงบ เป็น สมาธิ
เพื่อจะได้ มี สติ ปัญญา รู้แจ้งเห็นจริง ในสภาวะธรรมตามความเป็นจริง

แต่โดยเนื้อหาความเป็นจริงแล้ว
ทั้งวิธี สมถะ
ทั้งวิธี วิปัสนา

เป็น วิธีการฝึกอบรมสมาธิด้วยกันทั้งนั้น

ในเมื่อจิตมีความสงบเป็นสมาธิลงไปเพราะการปฏิบัติ สองแบบนี้ สอง วิธีนี้

สภาพจิต ที่เป็น สมาธิ มีแนวโน้มเป็นอย่างเดียวกันหมด
ต่างแต่ วิธีการ

ถ้าหากท่านจะทำความเข้าใจ ว่า
สมถะก็ดี วิปัสนาก็ดี
เป็นแต่เพียง วิธีการเท่านั้น

ไม่ได้หมายความว่า

เราจะต้องทำสมาธิให้ได้สมถะ ได้ฌาน ได้ญาณ แล้วจึงเจริญวิปัสนา
ไม่ได้หมายความว่าอย่างนั้น

*****************************

 

+++ ต่างกันที่ "ระดับของสติ"

+++ สมถกรรมฐาน อยู่ในระดับ "สงบสังขารจิต (สงบจิต)"
+++ สมถกรรมฐาน อยู่ในระดับ "สร้าง/ทำ สติ" (กรรม/ฐาน 40)

+++ สติปัฏฐาน อยู่ในระดับ "ดำรงค์สติมั่น (ตั้งสติมั่น)"
+++ สติปัฏฐาน อยู่ในระดับ "สติสัมโภชฌงค์ (สติ/ขันธ์)"

+++ วิปัสสนากรรมฐาน อยู่ในระดับ "สติผ่านขันธ์ (รู้ธรรมเฉพาะหน้า)"
+++ วิปัสสนากรรมฐาน อยู่ในระดับ "อิทธิบาท 4 (ธัมมะวิจัยสัมโภชฌงค์)"

+++ จนกว่า "กรรม/ฐาน" จะแยกออกจากกัน
+++ จนกว่าจะเลือก "กรรม/ฐาน" ว่าจะ "อยู่" ฝั่งไหน
+++ อยู่ฝั่ง "กรรม" ก็แหวกว่าย "ทะเลกรรม" ต่อไป
+++ อยู่ฝั่ง "ฐาน" ก็ขึ้นฝั่ง "พ้น/ทะเลกรรม" ไปเลย

+++ สมถกรรมฐาน อยู่ในระดับ "สู้สังขารจิต (สงบจิต)"
+++ วิปัสสนากรรมฐาน อยู่ในระดับ "รู้สังขารจิต (รู้จิต)"

+++ สติปัฏฐาน ในระดับ "อุเบกขาสัมโภชฌงค์"
+++ คือ "ธัมมารมณ์/ฌาน" บดบัง สติ "ไม่ได้"
+++ คำพูดตรง ๆ คือ "สติ ครองสภาวะอยู่เหนือ ฌาน"

+++ สติครองฌาน จะผ่านการเรียนรู้ ว่า "ไร้ฌาน = ไร้กรรม"
+++ สติครองฌาน จะผ่านการเรียนรู้ ว่า "ฌาน เกิดก่อน กรรม"
+++ สติครองฌาน จะผ่านการเรียนรู้ ว่า "กรรม อยู่ใน ฌาน" เสมอ
+++ สติครองฌาน จะผ่านการเรียนรู้ ว่า "ฌาน นั่นแลคือ อวิชชา"

+++ สติครองฌาน จะผ่านการเรียนรู้ ว่า "ไม่มีฌาน ย่อมไม่อาจ เรียนรู้สังขารจิต" ได้เลย
+++ สติครองฌาน จะผ่านการเรียนรู้ ว่า "ไม่มีสติ ย่อมไม่อาจ มีฌาน" ได้เลย
+++ สติครองฌาน จะผ่านการเรียนรู้ ว่า "ฌาน นั่นแล ที่สติ จะต้องผ่าน"
+++ สติครองฌาน จะผ่านการเรียนรู้ ว่า "สติเท่านั้น คือ ขึ้นฝั่ง"

+++ แบ่งให้แล้ว ส่วน "จะหยิบ ได้หรือไม่" แล้วแต่ นะครับ

 

จขกท ก้ ต้อง หาหลัก หัวใจ
พุทธศาสนา ให้เจอก่อน

จึงจะแยกออก ได้แบบ ทันควัน
ฟ้าแลบ ดั่ง งูแลบลิ้น หูช้างกระดิก

หัวใจ พุทธศาสนา มีหลากมุม
ขึ้นกับ ฉันทะ ซึ่งหมายเอา แง่มุม
ที่สมาทานนำหน้าแล้ว ทำให้เกิด
การ งอกลับมาตั้งมั่นในการพิสูจน์
สัจจที่โน้มไปสู่การสละ สลัด วาง
ห่างจากวัฏสงสาร

ที่จะแนะนำ ก้คือ แง่มุม ทุกขสัจจ

( เปิดวงเล็บ อย่าลืมว่า ต้องมุ่ง
ไปในแง่ นำออกจากวัฏสงสาร
ระวัง การหมายเอาเปนเพียง
แค่ ที่พึ่ง ลูบหน้า ปะจมูก ทำตามๆ
กันไป ) ปิดวงเล็บ

พอจะแยกออกไหมฮับ

เพียงแค่ กำหนดรู้ทุกขสัจจ เพื่อ
เปนอุบายนำออกจากวัฏสงสาร

ถ้า สมาทานนำหน้าอยู่ด้วยดี

จะแยกได้ทันที่ ว่า ขณะนี้ ตนกำลัง
ทำแค่ สมถะ

หรือ ยกจิตเข้าสู่กิจในอริยสัจจ
วิปัสสนา

อาสัย การเหน ขณะใดทำ สมถะ
ขณะใด วิปัสสนา สลับ หรือ ควบคู่

หรือ สมถะและวิปัสสนาทำหมดแล้ว
แต่ยังเกิด นิกันติ โอภาส ฝุ้งธรรม
( หรือ ไม่ตั้งมั่น หรือ ไม่มี สมาธิ
แม้แต่ปลายคลี่เล็บ ก้เรียก )