สงสัย อาณาปาบรรพ กับฌาน๔ ฌาน๕

ผมอ่านจากหนังสือ รวมคำสอนธรรมปฏิบัติ เล่ม๑ ที่รวมคำสอนของหลวงพ่อ

แล้วเจอประโยคหนึ่งครับ ความว่า
...เฉพาะอย่างยิ่งอานาปานุสสติกรรมฐาน สนใจกันจริงๆ ผมว่าไม่ถึง ๑ เดือน ไม่เกินเดือน ทุกท่านถึง ฌาน ๔ หมด แล้วก็อานาปานุสสติกรรมฐาน ถ้าเป็นวิสัยของสาวกภูมิก็จะทรงฌาน ๔ ถ้าเป็นพุทธภูมิ ก็จะทรงฌาน ๕ ...

ตรงที่หลวงพ่อกล่าวถึง ฌาน ๔ ตรงนี้คือ ทรงอารมณ์ อุเบกขาและเอกัคคตา หรือว่า สุขและเอกัคคตา

ถ้าเป็นฌาน๔ทรงอารมณ์สุขและเอกัคคตา
หมายความว่า อานาปานุสสติสุดตรงนี้ใช่ม้ยครับ
แล้วฌาน ๕ ของพุทธภูมิเป็นเช่นไร

ขอบพระคุณครับ

 

ตามความเข้าใจผมนะครับ ฌาน ๔ หลวงพ่อน่าจะหมายถึง เอกัคคตา ..

ในขณะที่ ฌาน ๕ จะหมายถึง เอกัคคตาและอุเบกขา.

ตามนัยแห่งการแบ่งลำดับฌาน แบบฌานจตุกนัย ตามแบบของพระสูตร

และ ฌานปัญจกนัย ตามแบบของพระอภิธรรม..

 

ขอบพระคุณสำหรับคำตอบครับ ตอนนี้กำลังคิดว่าจะสงสัยต่อดี หรือไม่ต้องสนใจก่อนดี
เพราะยังมีสงสัยอีกมากมาย

ผมว่าผมปฏิบัติไปก่อนดีกว่า ยอมโง่ก่อน ตอนหลังน่าจะรู้เอง

 

ไปหาหนังสือ "คู่มือปฏิบัติพระกรรมฐาน" ของหลวงพ่อวัดท่าซุงมาอ่าน
เลือกกรรมฐานกองที่ชอบที่สุด แล้วลงมือทำเลยครับ

 

ถาม : “ปัญจมฌาน” คืออะไร ?

ตอบ : ปัญจมฌาน ก็คือฌานที่ ๕ มีสำหรับพระโพธิสัตว์บารมีเข้มเท่านั้น โดยทั่ว ๆ ไปแล้วไม่สามารถทำ่ได้ถ้าคุณเป็นสาวกภูมิ เพราะว่าฌาน ๔ จะประกอบไปด้วยตัวสุดท้ายก็คือ ตัวเอกัคคตารมณ์ แปลว่าอารมณ์ที่ตั้งมั่นเป็นหนึ่งเดียวไม่คลอนแคลนไม่หวั่นไหวไปไหน

แต่เนื่องจากว่าเอกัคคตารมณ์ของทุกขั้นตอน ไม่ว่าจะฌานที่ ๑ ฌานที่ ๒ ฌานที่ ๓ จะมีตัวอุเบกขาอยู่ภายในนั้น ถ้าคุณขาดตัวอุเบกขา คุณจะทรงฌานไม่ได้ ตัวอุเบกขาก็อย่างที่บอกว่าเรามีหน้าที่ภาวนา ส่วนภาวนาแล้วจะเป็นอย่างไรนั้นช่างมัน นั่นคือ อุเบกขา

คราวนี้ผู้ที่มีความชำนาญมาก ๆ ในระดับนั้น ส่วนใหญ่จะเป็นพระโพธิสัตว์ที่มีบารมีเข้มมาก เขาจะแยกตัวเอกัคคตากับตัวอุเบกขาออกจากกันได้ ก็จะกลายเป็นฌานที่ ๕

ถาม : ใช่อรูปฌานหรือไม่ ?

ตอบ : ไม่ใช่ แต่ถ้าหากว่าเราจะนับเป็นอรูปฌาน ๑-๒-๓-๔ ขึ้นไปจะเรียกปัญจมฌานก็จะเป็นอรูปฌานที่ ๑

ถาม : ถ้าอย่างนั้นแสดงว่าเรียกได้ทั้ง ๒ อย่าง ?

ตอบ : ก็ไม่ใช่ เพราะว่าอรูปฌานใช้กำลังแค่ฌาน ๔ เท่านั้น เพียงแต่ว่าใช้ฌาน ๔ ในการพิจารณาอากาศ พิจารณาวิญญาณ ถ้าอย่างนั้นก็ดูด้วยว่าเขาต้องการอะไร

ถ้าเป็นอรูปฌานที่ ๑ จะเรียกปัญจมฌานก็ได้ แต่ว่าปัญจมฌานที่แท้จริงนั้นผู้ที่เป็นพระโพธิสัตว์เท่านั้นที่ฝึกได้ คนทั่ว ๆ ไปไม่จำเป็นที่จะต้องศึกษาถึงขั้นนั้น เพราะไม่ใช่ครูเขา ถ้าเป็นครูเขาก็จำเป็นที่จะต้องรู้ถึงขั้นนั้น ไม่อย่างนั้นถึงเวลาแล้วไม่สามารถตอบเขาได้

ถาม : ถ้าอย่างนั้นปัญจมฌานก็ไม่ใช่ฌาน ๔ หรือว่าเป็น ?

ตอบ : ปัญจ แปลว่า ๕ ปัญจม แปลว่าที่ ๕ ปัญจมฌาน คือ ความเคยชินขั้นที่ ๕

ถาม : ........(ไม่ชัด)..........

ตอบ : อย่างนั้นเขาต้องเรียกอรูปฌานที่ ๑ แต่ที่่เขาเรียก “สมาบัติที่ ๕” คือการเข้าถึงขั้นที่ ๕

ถาม : เขาบอกว่ามีสมาบัติ ๙ ด้วย ?

ตอบ : สมาบัติ ๙ มีเหมือนกัน ขั้นสุดท้ายเขาเรียก “นิโรธสมาบัติ” ...(หัวเราะ)... แต่สำหรับพระโพธิสัตว์นี่ต้องเป็นสมาบัติ ๑๐ ...(หัวเราะ)... เพราะว่าท่านสามารถเข้าถึงฌานที่ ๕ ได้ซึ่งเป็นฌานที่ถัดจากฌานที่ ๔ และไม่ได้เข้าอรูปฌานที่ ๑ แบบที่เราเข้าใจ
ฌานที่ ๕ ของท่านก็คือฌานที่ต่อจากฌานที่ ๔

สนทนากับพระอาจารย์เล็ก สุธมฺมปญฺโญ
ณ บ้านอนุสาวรีย์ฯ เดือนกันยายน พุทธศักราช ๒๕๔๔
http://www.watthakhanun.com/webboard/showthread.php?t=754

 

โมทนาสาธุธรรมกับคุณ goddance นะครับ..ที่ยกคำอธิบายของหลวงพี่เล็กมาอธิบายเพิ่มเติม...

ผมยกอธิบายเพิ่มเติมเรื่องวิธีการแบ่ง ฌานจตุกนัย และ ฌานปัญจกนัย ตลอดจน สมาบัติ ๙ ตามแบบพระอธิธรรม เพิ่มเติม สำหรับผู้สนใจนะครับ....

....................................................................

<big><big>ปริจเฉทที่ ๑ ชื่อจิตตสังคหวิภาค</big></big>​

<big>ฌานจตุกนัย

ตามที่ได้กล่าวมาแล้วเป็นการกล่าวตามนัยแห่งพระอภิธรรม ซึ่งจำแนกฌานออกเป็น ๕ ประเภท เรียกว่า ฌานปัญจกนัย

แต่ตามนัยแห่งพระสุตตันตปิฎก คือ ตามแนวพระสูตร จำแนกฌานออกไว้เป็น ๔ ประเภท เรียกว่า ฌานจตุกนัย ดังนี้

ปฐมฌาน มีองค์ฌาน ๕ คือ วิตก วิจาร ปิติ สุข เอกัคคตา

ทุติยฌาน " ๓ คือ ปิติ สุข เอกัคคตา

ตติยฌาน " ๒ คือ สุข เอกัคคตา

จตุตถฌาน " ๒ คือ อุเบกขา เอกัคคตา

น้อยกว่าตามนัยแห่งพระอภิธรรม ๑ ฌาน โดยทุติยฌานละได้ทั้ง วิตกและวิจารพร้อมกันเลย เท่ากับรวมทุติยฌานกับตติยฌานทางปัญจกนัย ๒ ฌาน รวมเป็นฌานเดียว ซึ่งทางจตุกนัยจัดเป็นทุติยฌานเท่านั้น ฌานอื่น ๆ นอกนั้นเหมือนกัน
</big><big>
ส่วนทางพระอภิธรรมที่จำแนกเป็นปัญจกนัย ก็เพื่อให้ตรงตามสภาวะตรงตามประเภทจิต และตรงตามจำนวนของจิตที่มีอยู่ และที่ทุติยฌานละได้แต่เพียงวิตกอย่างเดียว ต่อเมื่อถึงตติยฌานจึงจะละวิจารได้อีกนั้น ก็เพราะเป็น มันทบุคคล คือผู้รู้ช้า จึงละได้เพียงฌานละหนึ่งองค์ฌานเท่านั้นแต่ถ้าเป็น ติกขบุคคล คือผู้รู้เร็ว ก็ละได้ทีเดียวทั้ง วิตก วิจาร เหมือนกัน

เหตุนี้ทางพระสูตรจึงแสดงว่า รูปฌานมี ๔ อรูปฌานมี ๔ รวมเป็น ฌาน ๘ และเมื่อกล่าวถึงการเข้าฌานสมาบัติจึงกล่าวว่า สมาบัติ ๘

ทางพระอภิธรรมแสดงว่า รูปฌานมี ๕ อรูปฌานมี ๔ รวมเป็น ฌาน ๙ สมาบัติ ๙

ฌานตามแนวพระอภิธรรมที่กล่าวถึงอยู่นี้ มี ๕ ฌาน เมื่อจำแนกโดยชาติเภท มี กุสล วิบาก กิริยา เรียกว่า

รูปาวจรกุสลจิต ๕

รูปาวจรวิบากจิต ๕

รูปาวจรกิริยาจิต ๕



ที่มา ข้อมูลอ้างอิงจาก อภิธรรมออนไลน์ โดย อภิธรรมมูลนิธิ.

http://www.abhidhamonline.org/aphi/p1/072.htm</big>

 

รักษาอารมย์นานขึ้น..สามารถเกินจุดนั้นได้แล้วครับ..แต่ทางปฎิบัตอยากที่จะแยกได้ ถ้าเริ่มต้นที่ ระดับ 4 ขึ้นไป..

 

ขอบพระคุณครับ กระจ่างชัด ใสแ๋จ๋ว หมดข้อสงสัยตรงนี้เลยครับ

 

ขอโมทนากับ คุณ goddance และทุกท่านดว้ยครับ...