ความเชื่อมโยงระหว่างการแพร่ระบาดของ COVID-19

รศ. ดร. ชูเกียรติ ชัยบุญศรี
หัวหน้าศูนย์ วิจัยเศรษฐศาสตร์เชิงปริมาณร่วมสมัย คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่,
ปพณสรร เอกพันธ์
นักวิจัย ประจำศูนย์ วิจัยเศรษฐศาสตร์เชิงปริมาณร่วมสมัย คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
และ
ศ. ดร. ศิวัช พงษ์เพียจันทร์

ศูนย์วิจัยและพัฒนาการป้องกันและจัดการภัยพิบัติ คณะพัฒนาสังคมและสิ่งแวดล้อม สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์

หัวหน้าโครงการสร้างพลเมืองสร้างสรรค์ (Active Citizen) และผู้นำเพื่อสร้างความเปลี่ยนแปลง (Prime Mover) ในบริบทการจัดการคุณภาพอากาศสำหรับประเทศไทย สนับสนุนโดยสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)
Email: pongpiajun@gmail.com

สถานการณ์โลกในปัจจุบันนี้ มีปัญหาหลายอย่างมากมาย ไม่ว่าจะเป็นปัญหาไวรัสโรคระบาด COVID-19 ที่มีการแพร่ระบาดอย่างแพร่หลายในทั่วโลก และยังมีปัญหาของ Climate Change (CC) หรือการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่เริ่มมีผลกระทบอย่างต่อเนื่องต่อความเป็นอยู่ของผู้คนในโลกปัจจุบันนี้ซึ่งปัญหาเหล่านี้ส่งผลกระทบไม่ว่าจะเป็นประเทศที่พัฒนาแล้วอย่างประเทศสหรัฐอเมริกาหรือประเทศที่มีการเจริญเติบโตในเรื่องของเศรษฐกิจอย่างประเทศจีนก็ประสบปัญหาเหล่านี้เช่นกัน ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงว่าประเทศที่มีการพัฒนาแล้ว หรือประเทศที่มีศักยภาพในการพัฒนา ในหลาย ๆ ด้าน ก็ไม่อาจจะหนีกับปัญหาที่เป็นวาระของโลกได้ จาก สถานการณ์ปัญหาไวรัส COVID-19 ที่มีการแพร่ระบาดในหลายประเทศซึ่งสาเหตุที่แท้จริงอาจมาจากการที่มนุษย์เริ่มเข้าไปบุกรุกในพื้นที่ป่า โดย “Ravi Gupta ศาสตราจารย์ด้านจุลชีววิทยาของมหาวิทยาลัย เคมบริดจ์ ได้ศึกษาทางพันธุกรรมของเชื้อที่ก่อให้เกิดโรคระบาด COVID-19 พบว่ามีความเป็นไปได้ทั้งสองกรณีคือ กรณีมีการรั่วไหลมาจากห้องปฏิบัติการและกรณีมีการติดเชื้อจากสัตว์ป่า” [1]

ถึงแม้ COVID-19 อาจไม่ได้มาจากห้องปฏิบัติการ หรือไม่ได้มาจากการทดลองใด ๆ แต่ประเด็นเหล่านี้แสดงให้เห็นถึงว่า การที่มนุษย์ เข้าไปบุกพื้นที่ป่า ทำลายป่าไม้ ทำลายระบบนิเวศต่าง ๆ หรือ การนำสัตว์ป่ามาค้าขาย หรือนำมาทำการทดลองเชิงไวรัสวิทยา ซึ่งจากการศึกษาโดยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ พบว่า ไวรัส COVID-19 ไม่สามารถเข้ามาอยู่ในร่างกายมนุษย์ได้โดยตรง ซึ่งการที่จะแพร่มาสู่มนุษย์ได้ต้องมีตัวกลาง (Host) นั่นคือ พวกสัตว์ เช่น พวกค้างคาว หรือชะมด มีการศึกษายีนของเชื้อชนิดนี้ในตัวตัวลิ่น (หรือตัวนิ่ม) พบว่า มีรหัสพันธุกรรมเหมือนกับ SARS-CoV-2 ถึงร้อยละ 99 และตัวลิ่นเป็นสัตว์มีแกนสันหลังและเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมด้วย ดังนั้น ตัวลิ่นอาจจะเป็น intermediate host ก่อนแพร่เชื้อสู่คน หรือว่า เกิดการกลายพันธุ์ในค้างคาวแล้วกระจายมาสู่คนเลย [2] ซึ่งแสดงถึงความไม่ตระหนักรู้ของมนุษย์ที่ไปบุกรุกพื้นที่ป่าหรือการกินพวกสัตว์ป่าที่ไม่ควรกิน หรือการนำสัตว์ป่ามาทำการทดลองในทาง ไวรัสวิทยา ที่ไม่ควรนำมาศึกษา เพราะในการศึกษาแต่ละครั้งต้องนำสัตว์ป่าจำนวนมากมาทำการทดลอง ครั้งแล้ว ครั้งเล่า ไม่มีวันสิ้นสุด

เพราะความอยากรู้อยากเห็นของมนุษย์ที่มีแนวโน้มนำมาศึกษาเพื่อการทำลาย หรือ เพื่อเชิงธุรกิจ ค้ากำไรเกินควร มากกว่าจะทำการศึกษาเพื่อช่วยเหลือเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน มากกว่านั้นการไม่ตระหนักถึงผลกระทบเชิงลบมากกว่าเชิงบวก ไม่เพียงแต่ โรคระบาดที่เกิดขึ้น ผลกระทบที่ตามมากอีก ก็คือ เกิดปัญหาสิ่งแวดล้อม จากสถานการณ์ CC ซึ่งเห็นได้ชัดถึงปัญหาที่เริ่ม โดยมนุษย์ที่มีการปฏิวัติอุตสาหกรรม ทำให้จำนวนการปล่อยมลพิษขึ้นสูงในในทุกๆปีซึ่งแปรผันตรงกับอุณหภูมิของโลกที่มีแนวโน้มที่สูงขึ้น (รูปที่ 1)


ปัญหาอุณหภูมิโลกสูงขึ้นนี้ส่งผลกระทบหลายอย่าง ไม่ว่าจะเป็นปัญหาระดับน้ำทะเลสูงขึ้น ซึ่งอาจจะส่งผลทำให้หลายพื้นที่ในโลกที่มีความเสี่ยงสูง ที่อาจจะทำให้เกิดปัญหาน้ำท่วมได้ เช่นประเทศไทยในจังหวัดกรุงเทพมหานคร และปริมณฑลก็มีแนวโน้มความเสี่ยงที่จะเกิดปัญหานี้ ในปี ค.ศ.2050 ข้อมูลจาก CoastalDEM (รูปที่ 2)


และปัญหาดังกล่าวยังส่งผลให้เกิดปัญหาไฟป่าที่มีมากขึ้นและรุนแรงมากขึ้น ซึ่งการเผาป่าก็อาจจะมาจากมนุษย์โดยส่วนใหญ่เช่น ปัญหาไฟป่าที่ประเทศบราซิล ที่มาจากฝีมือของมนุษย์ที่เข้ามากอบโกยผลประโยชน์ มีการตัดไม้ทำลายป่า และมีเผาป่า ทำให้ระบบนิเวศต่าง ๆ เกิดความไม่สมดุล ซึ่งมีผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิต และควันจากการเผาป่า ยังส่งผลกระทบต่อชั้นบรรยากาศ และต่อสุขภาพของผู้คนและสิ่งมีชีวิต ซึ่งปัญหาเหล่านี้ ล้วนเกิดจากฝีมือของมนุษย์ทั้งสิ้น สิ่งที่จะแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมได้ดีที่สุด คือการแก้ปัญหาจาก จิตสำนึกรับผิดชอบของผู้คนที่ต้องตระหนักถึงปัญหาสิ่งแวดล้อมมากขึ้น โดยต้องตระหนักว่าสิ่งแวดล้อมทรัพยากรต่าง ๆ ไม่ใช่ของคนใดคนหนึ่ง แต่สิ่งแวดล้อมหรือทรัพยากรต่าง ๆ รอบตัวเป็นของทุกคน และเป็นของคนรุ่นหลังที่จะเติบโตขึ้นมา วันนี้เราควรเสริมสร้างคนรุ่นหลังปลูกฝังจิตสำนึกภายใน ให้ตระหนักถึงสิ่งแวดล้อม คนรอบข้าง และการใช้ทรัพยากรประเภทต่าง ๆ

ซึ่งปัจจุบัน ปัญหาการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศดังกล่าว อาจจะส่งผลกระทบอีกมากมายในอีกหลายปีข้างหน้า อาจไม่สามารถแก้ไขได้ แต่เราสามารถปรับตัวให้เข้ากับสภาพปัจจุบันได้ สิ่งสำคัญคือ มนุษย์หรือประชากรโลกจะทำให้ปัญหานี้รุนแรงขึ้น หรือ จะร่วมแรงร่วมใจ ช่วยกันในการที่จะช่วยกันลดความรุนแรงปัญหานี้ เพื่อคนรุ่นหลังในยุคต่อๆไปสามารถดำรงอยู่ได้ ถ้าวันนี้มนุษย์มีจิตสำนึกในเรื่องนี้มากขึ้น โดยการที่เริ่มจากการแก้ปัญหาภายในจิตใจ สร้างเสริมจิตสำนึกที่ดี ในการดูแล พัฒนา ใช้ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างเห็นคุณค่า ซึ่งวันนี้ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน ต้องเร่งรีบเข้ามามีบทบาทที่สำคัญในการสร้างทัศนคติ หรือมุมมองที่ถูกต้องในการจัดการสิ่งแวดล้อม ไม่เพียงแต่ใช้กฎหมายเท่านั้นแต่รณรงค์ส่งเสริม ให้ความรู้ ในการจัดการสิ่งแวดล้อมโดยเริ่มต้นตั้งแต่ในครอบครัว ในโรงเรียน ในที่ทำงาน และในทุกสถานที่ ซึ่งจะนำมาซึ่งการเปลี่ยนแปลงที่ดีขึ้นอย่างแน่นอน


เช่นตัวอย่างประเทศญี่ปุ่นที่มีการจัดการสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน เห็นได้ในการจัดการแข่งขันกีฬาโอลิมปิก 2020 ในช่วงที่ผ่านมา ประเทศญี่ปุ่นได้ผลิต เหรียญรางวัลจากขยะอิเล็กทรอนิกส์ทั้งหมด ประมาณ 5,000 เหรียญ ไม่ว่าจะเป็นเหรียญทอง เหรียญเงิน และเหรียญทองแดง ซึ่งมีการเก็บรวบรวมจาก 1,621 ชุมชน ของชุมชนทั้งหมดในประเทศญี่ปุ่น [3] แสดงให้เห็นถึงการจัดการสิ่งแวดล้อมในเรื่องของขยะอิเล็กทรอนิกส์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ และยังแสดงให้เห็นถึงการมีส่วนร่วมของชุมชนที่ให้ความร่วมมือ และในการจัดกีฬาโอลิมปิกในครั้งนี้ ยังมีการลดการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ของยานพาหนะซึ่งเปลี่ยนจากการใช้น้ำมันหรือเชื้อเพลิงฟอสซิล โดยการเปลี่ยนมาเป็นการใช้การขับเคลื่อนจากพลังงานไฟฟ้า แสดงให้เห็นถึงการพัฒนาอย่างยั่งยืนของประเทศญี่ปุ่น ซึ่งเป็นไปตาม เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals: SDGs)

โปรดติดตามต่อในตอนที่ 2

อ้างอิง :
[1] Covid may have begun with Chinese scientist collecting bat samples, says WHO investigator
[2] เรื่องน่ารู้เกี่ยวกับโรคติดเชื้อ COVID-19 จากเชื้อไวรัส SARS-CoV-2
[3] Overview of the Tokyo 2020 Games Sustainability Progress Report

ขอบคุณที่มา
https://mgronline.com/daily/detail/9640000087134