ต้นพระศรีมหาโพธิ ต้นไม้อายุยืนที่สุดในโลก

ต้นศรีมหาโพธิ ที่เมืองอะนาทะบุระ ประเทศ ศรีลังกา มิใช่สัญลักษณ์อันเป็นมิ่งมงคล แต่เฉพาะ ชาวลังกาก็หาไม่ กลับยังเป็นต้นไม้แทน การตรัสรู้ ของพระพุทธองค์ และเป็นต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์ ของชาวพุทธ ทั่วโลก โดยเฉพาะโพธิลังกานี้ ปัจจุบันนี้ มีอายุถึง ๒,๔๐๐ ปีเศษ ซึ่งถือว่าอายุยืน กว่าไม้ทั้งหลายเท่า ที่มนุษย์จะสามารถสืบ ประวัติกันได้ ส่วนต้นศรีมหาโพธิ เมืองพุทธคยา ประเทศอินเดีย นั้น ถูกทำลายมาตลอด แต่ก็ยังคง มีหน่องอกขึ้นที่เดิม
ชาวศรีลังกาภาคภูมิใจและถนอมรักษาอย่างดีที่สุด รวมทั้งเป็นศูนย์รวม ทางจิตใจของชาวศรีลังกา ปัจจุบัน มีกำแพงล้อมไว้ถึง ๔ ชั้น ในเนื้อที่ ๔ ไร่ ภายในกำแพงหิน กำแพงอิฐ-ปูน กำแพงเหล็ก และกำแพงทองคำ ซึ่งเป็นการยากนัก ที่จะเข้าใกล้กับต้นโพธิ ภายในลูกกรงทองคำ ๓๔๔ ต้น นอกจากจะขออนุญาตเป็นกรณีพิเศษเท่านั้น
พระราชรัตนรังษี ประธานสงฆ์วัดไทยกุสินาราเฉลิมราชย์ รัฐอุตตรประเทศ สาธารณรัฐอินเดีย ปฏิบัติหน้าที่เจ้าอาวาส วัดไทยลุมพินี ลุมมิเด ประเทศเนปาล และเป็นผู้เขียนหนังสือ "อันว่า...ศรีลังกา" บอกว่า
ศรีมหาโพธิบังสะเล่อ หรือเรียกขานตามบ้านเราก็ว่า วัดพระศรีมหาโพธิ นั้น ชาวศรีลังกาส่วนมาก จะมาอธิษฐานกราบไหว้ เหมือนกับชาวไทยโบราณเรา ปรารถนาที่จะไปนมัสการพระพุทธบาท หรือกราบพระธาตุพนม ด้วยว่าเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ และเป็นที่ตั้งมั่นแห่งศรัทธาของผู้เคารพเลื่อมใส
ชาวพุทธเราอธิษฐานครั้งหนึ่งในชีวิต ขอให้ได้ไปกราบไหว้สังเวชนียสถาน ๔ แห่ง ชาวฮินดูตั้งจิตปรารถนา ที่จะได้อาบน้ำที่แม่คงคา อันศักดิ์สิทธิ์ เมืองพาราณสี ฉันใด ชาวสิงหลคนศรีลังกา ก็มีความปรารถนาที่จะมากราบไหว้ ต้นศรีมหาโพธิฉันนั้น ด้วยเหมือนกัน
ก่อนหน้านั้น อาณาบริเวณนี้เป็นเพียงวนอุทยานเมฆวัน ของพระเจ้า เทวนัมปิยะติสสะ ผู้ครองเมืองนี้เท่านั้น ต่อเมื่อพระนางสังฆมิตตาเถรี ภคินี อรหันต์ พระราชธิดาจอมราชันอโศกมหาราช ผู้ครองอาณาจักรชมพูทวีป ได้นำกิ่งโพธิที่ตอนจากต้นเดิมที่พุทธคยา เมืองที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้ในประเทศอินเดีย นำมาถวายพระเจ้าเทวานัมปิยติสสะ และทรงปลูกในสวนเมฆวันนี้ เมื่อพุทธศักราช ๑๒๖ อาณาบริเวณแห่งนี้จึงเป็นแผ่นดินแห่งความศักดิ์สิทธิ์ และมีคุณค่าสำหรับชีวิตชาวศรีลังกา ตั้งแต่บัดนั้นมา
สำหรับผู้ที่ดูแลต้นศรีมหาโพธินั้น พระราชรัตนรังษี บอกว่า ท่านมหานายกะ คือ สมภารผู้ถือกุญแจ นัยว่าท่านมีสิทธิ พิจารณาอนุญาตว่า สมควรจะให้ขึ้นชั้นบนหรือไม่ เมื่อพิจารณาตามที่ติดต่อว่า มีพระมหาเถระ และพุทธบริษัทชาวสยาม มาบำเพ็ญกุศล และขอเข้ากราบไหว้ต้นพระศรีมหาโพธิ ท่านก็ไม่ขัดข้อง ท่านเองเป็นสงฆ์ในสยามนิกาย ซึ่งถือว่ามีอิทธิพลและเคร่งครัดที่สุดมาแต่โบราณด้วย มีศาสนสัมพันธ์ระหว่างไท ยกับศรีลังกาอย่างลึกซึ้ง ประตูทางขึ้นสู่ต้นพระศรีมหาโพธิ ซึ่งสูงกว่าพื้นดินตั้ง ๙ ศอก ก็เปิดให้ด้วยประการฉะนี้
กุญแจถูกไขออกตั้งแต่ด่านแรกจนถึงประตูสุดท้าย นับได้ ๔ ประตู พอดี มองลงไปเบื้องล่าง เห็นชาวศรีลังกา สวดมนต์กันดังสนั่น พร้อมทั้ง ชาวต่างประเทศที่มีฝรั่งและญี่ปุ่นเดินถือกล้องวนไปวนมา ไม่มีโอกาสขึ้นข้างบนเหมือน อย่างชาวไทย ซึ่งเป็นกติกาที่คนทั้งหลายจะต้องอยู่กันเพียงนั้น การขึ้นไปบริเวณด้านบนต้นศรีมหาโพธิ์มีจุดประสงค์เดียวคือ ไหว้พระ สวดมนต์ แผ่เมตตา อุทิศส่วนกุศล เจริญภาวนา
ด้วยเหตุที่เป็นต้นไม้อายุยืนที่สุดในโลก คงเหมือนคนชราอายุมาก ที่ต้องได้รับการดูแลของแพทย์อย่างใกล้ชิด ขณะนี้ได้รับการดูแลเป็นพิเศษ จากแพทย์ผู้ชำนาญ การเกี่ยวกับต้นไม้ ปัดกวาด ดูแลเรื่องน้ำหยูกยาอยู่เป็นประจำมีเสาค้ำเอาไว้ ๒-๓ ต้น เพื่อมิให้กิ่งห้อยลงไปกับพื้น ซึ่งจะเป็นอันตรายแก่ต้น
อย่างไรก็ตามมีการสันนิษฐานว่า เดิมทีนั้นต้นศรีมหาโพธิ์ น่าจะปลูกอยู่ในพื้นราบเช่นเดียวกับต้นโพธิ์อื่นๆ ด้วยระยะเวลาที่ยาวนาน ทำให้มีการนำดินมาถมเรื่อยๆ จนปัจจุบันนี้สูงกว่าพื้นดิน ๙ ศอก ส่วนที่โผล่ออกมา ให้เห็นน่าจะเป็นส่วนกลาง ของลำต้น แต่ไม่มีใครกล้าหรือคิดที่จะขุดพิสูจน์ เพราะเกรงว่าจะได้รับความกระทบกระเทือน
ต้นพระศรีมหาโพธิ์นี้ ตามประวัติกล่าวไว้ว่า มีกิ่งแตกออกเป็น ๓ สาขา ปัจจุบันเหลือเพียงสาขาเดียว มีแต่แก่นเป็นสีทอง บางส่วนเป็นสีน้ำตาล สองกิ่งหักโค่นไปแล้ว ขณะนี้เก็บเอาไว้ในพิพิธภัณฑ์เมืองอนุราธปุระ ซึ่งปัจจุบันนี้มีกิ่งใหญ่ที่มองเห็น เป็นตอไม้เพียงกิ่งเดียว และเมื่อไม่นานมานี้มีกิ่งเดียวที่งอกขึ้นมา ชาวศรีลังกาดีใจมากเมื่อทราบว่าต้นโพธิ์ แตกหน่อ ถึงกับสวดมนต์บูชาเป็นการใหญ่ เพราะเชื่อกันว่า ความงอกงามของต้นพระศรีมหาโพธิ์ หมายถึงความเจริญรุ่งเรืองของพระพุทธศาสนาด้วย
นอกจากนี้แล้วการบูชาพระศรีมหาโพธิ์ เขาจัดบูชากันทุกวัน ทั้งเช้าและเย็น โดยมี ดนตรีมโหรี ตี เป่า เขย่า เคาะ พร้อมในการ ประกอบพิธีบูชา เมื่อเข้าไปใน ภายในบริเวณรอบๆ เรือน พระศรีมหาโพธิ์ มีต้นโพธิ์ใหญ่เรียงกันอยู่โดยรอบ นับดูได้ ๔๕ ต้น ด้านในพื้นดิน เป็นทรายซึ่งเข้าใจว่าเจ้าหน้าที่จะมาโรยเอาไว้ ไม่มีหญ้าขึ้นเลย หน้าวิหารใหญ่มีราวเทียนบูชา ที่ทำเป็นถ้วยโลหะเล็กๆ เรียงไว้ เป็นจุดๆ กลิ่นน้ำมันมะพร้าวตลบอบอวล ชวนให้เกิดศรัทธากับพิธีกรรมอันเป็นบุญวิธีนั้นไม่น้อยทีเดียว
ทางด้านพระราชรัตนาภรณ์ เจ้าอาวาสวัดอินทรวิหาร บางขุนพรหม กทม. ให้ข้อมูลเพิ่มเติมว่า หน่อต้นพระศรีมหาโพธิ์จาก ต้นนี้ มีผู้นำไปปลูกทั่วโลกก็ว่าได้ เช่น ในประเทศไทยได้แก่ ต้นโพธิ์ลังกาที่วัดพระเชตุพน (วัดโพธิ์) วัดมหาธาตุฯ ท่าพระจันทร์ วัดสระเกศ แม้แต่ที่วัดอัปสรสวรรค์ เขตภาษีเจริญ ก็ยังมีโพธิ์ลังกาด้วยเหมือนกัน นับว่าต้นพระศรีมหาโพธิ์เมืองอนุราธปุระนี้ เป็นแม่พันธุ์ของต้นโพธิ์ลังกาในประเทศไทยดังกล่าวมาแล้ว อย่างไรก็ตามเดิมทีนั้นจะมีการเพาะเมล็ดจากต้นศรีมหาโพธิ์แจกฟรีแก่พุทธศาสนิกชนที่มากราบไหว้ แต่เมื่อประมาณ ๔ ปี ที่ผ่านมา ได้มีการควบคุมห้ามนำออก แต่ต้องขออนุญาต กรมพฤษศาตร์ของศรีลังกาถึงจะนำออกได้ และไม่มีการเพาะแจกจ่ายเช่นในอดีต



ที่มา :