ฟื้นตำนาน"ลานสาวกอด" ประเพณีเก่าแก่ชาวอาข่า

<TABLE cellSpacing=5 cellPadding=1 width="100%"><TBODY><TR><TD>ฟื้นตำนาน"ลานสาวกอด" ประเพณีเก่าแก่ชาวอาข่า

คอลัมน์ รายงานพิเศษ

</TD><TD vAlign=top align=right>
</TD></TR></TBODY></TABLE>

หากกล่าวถึงประเพณีของชนเผ่าต่างๆ ที่มีอยู่ในประเทศไทยดูเหมือนว่าประเพณี "ลานสาวกอด" จะเป็นอีกหนึ่งประเพณีที่เป็นที่รู้จักหรือคุ้นหูมากกว่าอย่างอื่น

ส่วนหนึ่งอาจเป็นเพราะเคยเกิดกรณีพิพาทเมื่อหลายสิบปี หลังจากมีการนำเอาคำว่า "ลานสาวกอด" ไปตีความแต่งเพลงโดยศิลปินชื่อดังหลายคน จนทำให้ชาวอาข่าไม่พอใจ เพราะทำให้คนทั่วไปเข้าใจผิดจนทำให้หญิงสาวชาวอาข่าเสียหาย เนื่องจากให้ความหมายไปในทำนองว่าเมื่อมีการจัดลานสาวกอดทำให้ผู้ชายทั่วไปสามารถลวนลามผู้หญิงคนใดในลานก็ได้ ซึ่งไม่เป็นความจริง

ปัจจุบันประเพณี "ลานสาวกอด" หรือภาษาอาข่าเรียกว่า "แดข่อง" ค่อยๆ หายสาบสูญไปจากสังคมชาวอาข่าที่เป็นชนเผ่าส่วนใหญ่ของ จ.เชียงราย และภาคเหนือ

สาเหตุเพราะความเจริญทางด้านวัตถุได้ทำให้แต่ละพื้นที่มีไฟฟ้าเข้าถึงจึงมีสื่อโทรทัศน์และอื่นๆ เข้าไปในหมู่บ้านมากขึ้น วิถีชีวิตของชนเผ่าจึง เปลี่ยนแปลงไปจากเดิมโดยไม่อยากพึ่งพาแดข่องเป็นสถานที่พบปะสังสรรค์กัน บางชุมชนเปลี่ยนแปลงศาสนา คนหนุ่มสาวเดินทางไปทำงานในตัวเมือง ฯลฯ เหตุเหล่านี้ทำให้บรรยากาศของวันเก่าๆ ค่อยสูญหายไป

ลานสาวกอด หรือแดข่อง เป็นคำเรียกสถานที่ลานกว้างภายในหมู่บ้านชาวอาข่า จากตำนานพบว่าเกิดขึ้นตามความเชื่อในยุคภายหลังจากมนุษย์และผีแยกกันอยู่ เป็นลานเที่ยวที่มนุษย์ผู้ชายได้จับผู้หญิงป่าที่เรียกว่า "อื้อฉ้อหย่าหมี่" ไปไว้ในหมู่บ้านตามคำแนะนำว่าจะเป็นตัวบุญของเทพเจ้า "อ่าแผ่วหมี่แย้"

จากนั้นมนุษย์ได้ทำตุ๊กตา เพศชายหญิงในลักษณะการประกอบกิจการเพศ เพื่อแสดงถึงการแพร่พันธุ์มนุษย์ให้เกิดขึ้นบนโลก ต่อมามีการสร้างลานเที่ยว "แดข่อง" เพื่อให้ชายหญิงได้ชุมนุมพบปะกัน ในลานมีการร้องเพลงเต้นรำ ขับขานบทเพลงที่เกี่ยวกับวิถีชีวิตทั้งด้านเกษตร ธรรมชาติ บทเพลงความรัก รวมทั้งหนุ่มสาวก็สามารถเกี้ยวพาราสีนำไปสู่การมีคู่ครองของชีวิตตามธรรมชาติ

คนอาข่าเรียกแดข่องอยู่หลายคำ เช่น กาบา หมายถึงเที่ยวเล่น เป็นต้น ส่วนคำดั้งเดิมคือแดข่องนั้นมีสองพยางค์คำว่า แด หมายถึงเที่ยว ส่วนคำว่า ข่อง หมายถึงโลก พื้นที่ ลานดิน เรียกรวมกันก็คือ ลานเที่ยวชุมชน เพราะอยู่ในชุมชน และน่าแปลกใจที่คำว่า "ลานสาวกอด" เป็นความหมายที่คนภายนอกเรียกกันเอาเองโดยไม่ได้มีอยู่ในความเป็นมาที่แท้จริง

ปกติแดข่องจะมีการจัดขึ้นในช่วงที่มีการสร้างชุมชนใหม่ ภายหลังได้มีพิธีการโยนไข่เสี่ยงทายในการตั้งหมู่บ้าน เรียกได้ว่ากำหนดขึ้นมาเป็นศาสนาสถาน แห่งหนึ่งของชุมชนเลยทีเดียว ซึ่งในวันดังกล่าวจะมีการฆ่าหมูฉลองแบ่งกินกันทุกหลังคาเรือนชาวอาข่าจะเรียกว่า "พูดะ อ่าหยะ แสะ" ในช่วงเย็นชาวบ้าน ก็จะไปรวมกันที่ลานมีการร้องเพลงเต้นรำตลอดคืน นอกจากนี้ ในช่วงโอกาสอื่นๆ ก็จะมีการจัดขึ้นเพื่อเป็นสถานที่ผ่อนคลายจากการทำงานหนักในแต่ละวัน

แต่แดข่องก็มีการห้ามสำหรับผู้หญิงท้อง ไม่ให้ใช้แดข่องเพื่อประโยชน์ส่วนตัว ห้ามทำม้านั่งหัก ห้ามเอามีดฟัน ห้ามเอาจอบเสียมขุดดินในลาน เวลาคนตาย ในชุมชนก็ห้ามใช้ลาน หากมีการฝ่าฝืนจะถึงขั้นต้องทำพิธีขอขมาตามพิธีกรรมเพื่อเชื่อว่าจะส่งผลต่อสุขภาพชีวิต

นายยะพี จูเปาะ นายกอบต.วาวี อ.แม่สรวย จ.เชียงราย และยังเป็นชาวบ้านแสนเจริญใหม่ หมู่ 10 ต.วาวี หมู่บ้านชาวอาข่าที่ยังคงอนุรักษ์ประเพณีวัฒนธรรมดั้งเดิมเอาไว้อย่างเหนียวแน่น กล่าวว่า คนทั่วไปพูดกันแต่ว่าลานสาวกอดทั้งๆ ที่ประเพณีนี้เป็นลานท่องเที่ยวชุมชน หรือแดข่อง ซึ่งมีกิจกรรมที่ดีงามทั้งยังช่วยให้ชาวบ้านใช้เป็นสถานที่ปรึกษาหารือกันในยามว่างจัดตั้งแต่ 2 ทุ่มจนถึงเที่ยงคืนก็เลิกกันไป

ดังนั้น ทางหมู่บ้าน จึงจัดงาน "ย้อนรอยลานสาวกอด" ระหว่างวันที่ 5-7 ม.ค.2550 ที่หมู่บ้านแสนเจริญใหม่ เพื่อค่อยๆ เปลี่ยนความเข้าใจของผู้คนให้เรียกขานว่า "แดข่อง" ครั้งนี้จะมีการเล่าขานตำนานเรื่องนี้กันใหม่ และจัดแดข่องเพื่อเล่าถึงอดีต ปัจจุบันและอนาคต ให้ผู้ไปเยือนได้รับความบันเทิงและความรู้ควบคู่กับการ สัมผัสบรรยากาศที่หนาวเย็นเป็นธรรมชาติของขุนเขาดอยวาวี

แล้วเราจะเข้าใจ "ลาน" แห่งตำนานแห่งนี้มากขึ้น!!


ref.http://www.matichon.co.th/khaosod/khaosod_detail.php?s_tag=03fea01101249&day=2006/12/10