ภูมิปัญญาแห่งป่า...มุมใหญ่ในเผ่าเล็ก "ปกาเกอะญอ"

ในห้อง 'จักรวาลคู่ขนาน' ตั้งกระทู้โดย zipper, 23 กุมภาพันธ์ 2005.

  1. zipper

    zipper เป็นที่รู้จักกันดี

    วันที่สมัครสมาชิก:
    24 กันยายน 2004
    โพสต์:
    5,228
    ค่าพลัง:
    +10,593
    <center><img src=http://www.mthai.com/webboard/upload_images/68227.jpg></center>

    "โอมึโชเปอ..." คำสวัสดีภาษาพื้นเมืองแว่วทักทายพร้อมรอยยิ้มของชาวถิ่น เป็นภาพที่เห็นได้จนชินตา ถ้าหากใครมีโอกาสได้แวะเวียนไปเยี่ยมเยียนชนเผ่า "ปกาเกอะญอ" ที่อยู่ห่างไกลออกไปถึง ต.แม่วิน อ.แม่วาง จ.เชียงใหม่ ที่ตั้งของหมู่บ้านถิ่นที่อยู่ของชนกลุ่มน้อยเมืองเหนือ

    หมู่บ้านทั้งสี่แห่งลุ่มน้ำวาง อันได้แก่ บ้านทุ่งหลวง บ้านหนองเต่า บ้านโป่งน้อย บ้านห้วยค่าง นับเป็นเป้าหมายของโครงการ "มหกรรมห้องเรียนชุมชน" โดยวิทยาลัยการจัดการทางสังคม สถาบันชุมชนท้องถิ่นพัฒนา และโครงการฝึกอบรมพัฒนาเยาวชน ที่ต้องการให้ความรู้ตามวิถีวัฒนธรรมชนเผ่า สามารถยืนหยัดสู้กระแสโลกาภิวัตน์เพื่อความสมดุลแห่งมนุษย์และธรรมชาติ จากคนรุ่นเก่าสู่คนรุ่นใหม่ โดยมีกลุ่มมะขามป้อม และกลุ่มดินสอสี คอยผสานความรู้ระหว่างคนสองวัย ซึ่งได้มีการนำสื่อมวลชนเข้าไปสัมผัสมาเมื่อเร็วๆ นี้

    ปกาเกอะญอ เป็นชนเผ่าที่ดำรงชีวิตด้วยการอาศัยพึ่งพิงป่าตั้งแต่เกิดจนตาย ป่าจึงเปรียบเสมือนแหล่งกำเนิดแห่งชีวิตที่พวกเขาพยายามสะท้อนให้เห็นว่ารู้คุณค่าในประโยชน์แห่งป่าเพียงใด ด้วยการใช้จ่ายควบคู่ไปกับการดูแลรักษา เพื่อหล่อเลี้ยงชีวิตของตนตราบชั่วลูกชั่วหลาน

    การแทรกซึมสู่ภูมิปัญญาปกาเกอะญอ เริ่มต้นที่บ้านทุ่งหลวง ซึ่งประกอบไปด้วยบ้านจำนวน 100 หลังคาเรือน กับชาวปกาเกอะญอร่วม 500 คน ผู้ซึ่งมีการอนุรักษ์ที่ทำกิน น้ำ ประเพณี ความเชื่อ วัฒนธรรมต่างๆ ในพื้นที่ร่วมสองพันไร่ แบ่งเป็นพื้นที่ทำกินนับพันไร่ ขณะที่พื้นที่อาศัยและป่าช้าจำนวน 100 กว่าไร่

    แม้จะมีเสียงค่อนขอดจากสังคมตลอดระยะเวลาอันยาวนานว่า ปกาเกอะญอ คือผู้ทำลายวิถีความสมดุลแห่งธรรมชาติ หากแท้จริงแล้ว ป่าไม้คือสัญลักษณ์ความมีชีวิตของชนเผ่าตั้งแต่เกิดจนกระทั่งตายเลยทีเดียว โดยเป้าหมายแรกของการเดินทาง มุ่งตรงไปที่ "ต้นไทร" ขนาดใหญ่ในหมู่บ้าน เมื่อใดที่มีเด็กเสียชีวิตลง ศพเด็กจะถูกทอดร่างลงหลุมใต้ต้นไทร ให้ไม้ใหญ่ทำหน้าที่เปรียบเสมือนพ่อแม่คอยดูแล โดยหนุ่มสาวที่แต่งงานกันไปสักสี่ห้าปี แต่ไม่มีลูกจะมาขอลูกที่นี่ก็ย่อมได้ แต่มีข้อแม้ว่าหากเพิ่งแต่งงาน ห้ามเดินผ่านบริเวณนี้เป็นอันขาด ทำให้บริเวณนั้นเงียบสงัดวังเวง แม้แต่เด็กยังไม่กล้าเดินผ่าน เป็นตำนานที่ไม่ต่างจากต้นตะเคียนในชนเมือง

    ถัดมา "เดปอทู" พิธีกรรมการเกิดของชาวปกาเกอะญอที่ยังคงเหนียวแน่นกับไม้ใหญ่ เมื่อใดที่มีเด็กเกิด ผู้เป็นพ่อตัดสายสะดือใส่กระบอกไม้ไผ่ไปติดไว้ตามต้นไม้ที่มีลำต้นตรงนิ่ง โดย 3 วันหลังจากผูกเสร็จแล้ว จะมีพิธีการปาสายสะดือให้ตกลงมา และห้ามตัดต้นไม้นั้น มิฉะนั้นจะเกิดเรื่องไม่เป็นสิริมงคลกับเจ้าของสะดือได้ โดยปัจจุบัน เมื่อวิทยาการเจริญก้าวหน้าขึ้น ชาวปกาเกอะญอจะไปคลอดเด็กที่โรงพยาบาล ประเพณีดังกล่าวหายไปพักหนึ่ง ก่อนจะได้รับการรื้อฟื้นขึ้นมาอีกครั้ง

    "ต้นโพธิ" คืออีกหนึ่งที่หมายที่ชาวคณะได้ร่วมสัมผัส ใต้ต้นโพธิจะเต็มไปด้วยไม้ง่ามอันเป็นไม้สืบชะตาของผู้เฒ่าผู้แก่ในหมู่บ้าน ชนเผ่ามีวิถีความเชื่อที่ว่า ถ้าหากต้องการให้ผู้เฒ่าอายุยืนขึ้นเท่าใด ต้องทำไม้จำนวนมากกว่าอายุมาวางไว้เท่านั้น เรียกว่า...เป็นสายใยที่แสดงให้เห็นความผูกพันระหว่างคน กับต้นไม้

    เป้าหมายต่อไป พะตีจอนิ โอ่โดเชา ปราชญ์แห่งบ้านหนองเต่า รับอาสาพาชาวคณะเดินทางไปชมโลกป่าใหญ่ท้ายหมู่บ้าน แหล่งรวมพืชพันธุ์นานาชนิด อันเป็นปากท้องของชาวบ้านปกาเกอะญอ โดยพื้นที่ป่าใช้สอยของหมู่บ้านหนองเต่านับว่าเป็นอีกมิติหนึ่งที่กว้างใหญ่พอสมควร

    "'ดอกฟองน้ำ' ไว้ใช้ไหว้ผี และยังช่วยกำจัดเพลี้ยได้ด้วย 'ทอเนอ' ใช้ทาแผลสด 'สะแบ' สามารถกินได้เลย" พะตี จอนิ เดินนำหน้า ชี้มือชี้ไม้ไปยังต้นไม้แต่ละต้นพร้อมอธิบายอย่างคล่องแคล่ว โดยผู้เฒ่าบอกเล่าว่า ป่าบริเวณนี้เป็นป่าผู้หญิง หรือ "กะเนอมือ" ในภาษาปกาเกอะญอ ถ้าจะเรียกเป็นทางการก็คือ "ป่าดิบชื้น" นั่นเอง ซึ่งถ้าหากเป็นป่าผู้ชาย (กะเนอควา) จะหมายถึง "ป่าเบญจพรรณ"

    ทำไมถึงมีการเปรียบต้นไม้กับชายหญิงเล่า?...ชาวคณะขี้สงสัยเอ่ยถามขึ้น พะติจอนิ หันมาอมยิ้มก่อนตอบว่า อาจเป็นเพราะนิสัยของป่าเปรียบคล้ายกับความรักของชายหญิง ยามรัก ผู้ชายก็จะรักมากเหลือเกิน แต่เมื่อเวลาผ่านไป ป่าเบญจพรรณก็จะผลัดใบต้อนรับฤดูกาลใหม่ ขณะที่ป่าดิบชื้นจะเขียวชอุ่มตลอดทั้งปี ความชื้นจะพยุงไม่ให้ป่าทิ้งใบไปตามเวลา

    "ความลึกลับของหญิงชาย ป่า ทะเล ความหลากหลายของระบบนิเวศ ถ้าหากเราสามารถเข้าใจได้ ก็จะสามารถคุยภาษาไม้แต่ละชนิดได้ ซึ่งมันทำให้เราได้วิธีการนำไปใช้ที่ถูกต้อง ถ้าหากเราตัดไม้อย่างถูกวิธีแล้ว รากไม้ที่ตายก็จะสามารถสร้างรากใหม่ให้ต้นลูก เป็นปุ๋ยให้ลูกต่อไป" พะติจอนิ อธิบายถึงการทำไร่หมุนเวียนอย่างไม่ทำลายธรรมชาติ

    ด้านเยาวชนอย่าง ศิวกร โอ่โดเชา ทายาทปราชญ์แห่งป่าที่เข้าร่วมกับโครงการดังกล่าวด้วย แจงว่า อยากให้รัฐทบทวนปัญหาสิทธิในการบริหารที่ดิน และการประกาศเขตอุทยาน อันเปรียบเสมือนลมหายใจของชาวปกาเกอะญอ

    "อยากให้มองว่าพวกเราเป็นส่วนหนึ่ง ที่มีคุณค่า อยากให้คิดว่าเราเป็นพวกดูแลป่า เป็นต้นน้ำลำธาร ถ้าทุกคนอยู่กลาง หรืออยู่ท้ายลำน้ำ พวกเราจะรักษาต้นน้ำไว้ได้ มีน้ำใสสะอาด เพราะสายน้ำเชื่อมโยงถึงกันได้ ไม่ว่าจะ ต้น กลาง ท้าย ก็คือสายน้ำเดียวกัน" หนุ่มน้อย กล่าวทิ้งท้าย

    นี่เป็นเพียงเสี้ยวหนึ่งของความแน่นแฟ้นที่คนกับป่าแสดงออกมาให้เห็นจากท้องที่อันห่างไกล งานมหกรรมห้องเรียนชุมชน ระหว่างวันที่ 1-3 เมษายน ที่หอประชุมสำนักพิพิธภัณฑ์วัฒนธรรมและการเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ คืออีกหนึ่งรูปธรรมที่จะแสดงให้เห็นว่าภูมิปัญญาท้องถิ่นจะเชื่อมโยงสู่การจัดการทางสังคมที่ยั่งยืนได้อย่างไร


    ที่มา: http://www.komchadluek.net/news/2005/02-22/soc-16275481.html
     
  2. Kamen rider

    Kamen rider เป็นที่รู้จักกันดี

    วันที่สมัครสมาชิก:
    21 กันยายน 2004
    โพสต์:
    3,776
    กระทู้เรื่องเด่น:
    3
    ค่าพลัง:
    +1,998
    ชาว "ปกาเกอะญอ" น่ารัก มากครับ ขอบอก ผมเคยไป สัมผัสมา ใครจะเดินป่านะ มี พี่น้อง "ปกาเกอะญอ" ร่วมทางไปด้วย ไม่อดตาย เพราะ บ้านเค้าคือ ป่า
     
  3. A~MING

    A~MING เป็นที่รู้จักกันดี

    วันที่สมัครสมาชิก:
    29 กันยายน 2004
    โพสต์:
    1,734
    ค่าพลัง:
    +1,730
    อยากไปเชียงใหม่ เจ้า
     
  4. กระสือข้างส้วม

    กระสือข้างส้วม เป็นที่รู้จักกันดี

    วันที่สมัครสมาชิก:
    12 มกราคม 2005
    โพสต์:
    1,212
    กระทู้เรื่องเด่น:
    1
    ค่าพลัง:
    +392
    "อยากให้มองว่าพวกเราเป็นส่วนหนึ่ง ที่มีคุณค่า อยากให้คิดว่าเราเป็นพวกดูแลป่า เป็นต้นน้ำลำธาร ถ้าทุกคนอยู่กลาง หรืออยู่ท้ายลำน้ำ พวกเราจะรักษาต้นน้ำไว้ได้ มีน้ำใสสะอาด เพราะสายน้ำเชื่อมโยงถึงกันได้ ไม่ว่าจะ ต้น กลาง ท้าย ก็คือสายน้ำเดียวกัน" หนุ่มน้อย กล่าวทิ้งท้าย
    (||) เป็นถ้อยคำที่กินใจจิงๆ กินใจเราแต่ไม่รู้กินใจรัฐรึปล่าว
     
  5. DevilBitch

    DevilBitch เป็นที่รู้จักกันดี

    วันที่สมัครสมาชิก:
    6 มกราคม 2005
    โพสต์:
    9,776
    ค่าพลัง:
    +36,838
    มารักป่า...รักษ์ต้นไม้...สายธาร...ขุนเขา...ของพวกเราให้สดใส...เหมือนรัก...ยายผีป่า...นะคะพวกเรา ?...Heal The World...
     

แชร์หน้านี้

Loading...