อารณ์ของวิปัสสนา 40 อย่าง คือพระไตรลัษณ์

อนิจจลักษณะ มี 10 อย่าง ดังนี้
01.อนิจฺจโต ความไม่เที่ยง
02.อธุวโต ความไม่ยั่งยืน
03.จลโต ความไหวเคลื่อน
04. อสารตฺโต ความไม่มีแก่นสาร
05.ปโลกโต ความเสียหาย
06.วิปริณามธมฺมโต ความผันแปรกลับกลอก
07.มรณธมฺมโต ความตายสิ้น
08.วิถวโต ความฉิบหายสิ้น
09.สงฺขโต ความปรุงแต่งอยู่เนือง ๆ
10.ปภงฺคุโต ความแตกทำลายกระจัดกระจาย

เรื่องทุกข์ที่ชื่อว่าทุกขังมีสภาวะ 25 อย่างดังนี้
อิเม ปญฺจกฺขนฺธา อันว่าขันธ์ 5 ทั้งหลายเหล่านี้ :
01. ทุกฺขโต เพ่งว่าสภาพเป็นทุกข์
02. ภยโต เพ่งว่าสภาพเป็นภัย
03. อีติโต เพ่งว่าสภาพเป็นเสนียดพึงหวาดสะดุ้ง
04. อุปทฺทวโต เพ่งว่าสภาพแอบให้ข่มเหง
05. อุปสคฺคโต เพ่งว่าสภาพเป็นอุปสัคขัดขวาง
06.โรคโต เพ่งว่าสภาพเป็นโรคเครื่องเสียดแทงให้ปวดเจ็บ
07. อาพาธโต เพ่งว่าสภาพเป็นความป่วยไข้
08. คณฺฑโต เพ่งว่าสภาพเป็นประดุจหัวฝี
09. สลฺลโต เพ่งว่าสภาพเป็นประดุจลูกศรเสียบปักอยู่
10. อฆโต เพ่งว่าเป็นสภาพหาประโยชน์ไม่ได้
11. อตาณโต เพ่งว่าเป็นสภาพพ้นจากการต้านทาน
12. อเลณโต เพ่งว่าเป็นสภาพพ้นจากกการป้องกันกำบัง
13. อสรณโต เพ่งว่าสภาพเป็นที่ไม่มีที่พึ่งอาศัย
14. อาทีนวโต เพ่งว่าสภาพเป็นโทษอันร้ายกาจ
15. อฆมูลโต เพ่งว่าสภาพเป็นมูลแห่งความทุกข์
16. วธกโต เพ่งว่าสภาพเป็นประดุจเพ็ชฆาต
17. สาลวโต เพ่งว่าสภาพเป็นประโยชน์ในอาสวธรรม
18. มารามิสฺสโต เพ่งว่าสภาพเป็นการลูปไล้ของกิเลสมารมัจจุมาร
19. ชาติธมฺมโต เพ่งว่าสภาพเป็นอยู่ตามความใคร่อย่างไรอย่างนั้น
20. ชราธมฺมโต เพ่งว่าสภาพเป็นการให้ลดหย่อนเสื่อมถอย
21. พฺยาธิธมฺมโต เพ่งว่าสภาพเป็นการทำให้ปวดเจ็บ
22. โสกธมฺมโต เพ่งว่าสภาพเป็นการเป็นห่วงใยเร่าร้อน
23. ปริเทวธมฺมโต เพ่งว่าสภาพเป็นการร้องไห้เพื้อรำพัน
24. อุปายาสธมฺมโต เพ่งว่าสภาพเป็นการสะอื้นเดือดร้อนร่ำไร
25. สังกิเลสิกธมฺมโต เพ่งว่าสภาพเป็นการเสร้าหมองแห่งกิเลสอันแพร่หลาย
อิมานิ ปญฺจวีสติ ทุกฺขลกฺขณานิ
อันว่าสภาวะธรรม 25 ประการเหล่านี้ ชื่อว่าทุกขลักษณะ

อิเม ปญฺจกฺขนฺธา อันว่าขันธ์ ทั้ง 5 เหล่านี้
01. อนตฺตโต เพ่งว่าสภาพไม่ใช่ตัวเรา ไม่อยู่ในอำนาจของใคร ไม่ตามใจใคร
02. ปรโต เพ่งว่าสภาพเป็นผู้อื่น ใจจืดใจดำ
03. รตฺตโต เพ่งว่าสภาพพ้นจากความสงัด
04. ตจฺฉโต เพ่งว่าเป็นสภาพสูญเปล่า
05. สุญฺญโต เพ่งว่าเป็นสภาพพ้นแล้วจากความเป็นสัตว์เป็นบุคคล
อิมานิ ปญฺจ อนตฺตลกฺขณานิ นาม
อันว่าลักษณะทั้งหลาย ทั้ง 5 นี้ ชื่อว่าอนัตตลักษณะ
เป็นอันว่า วิปัสสนา 40 ก็คืออารณ์ของวิปัสสนา 40 อย่าง คือพระไตรลัษณ์