78.ไหว้พระ ๙ วัด ฝั่งธนบุรี

​

ภายในพระวิหารหลวงประดิษฐานพระพุทธไตรรัตนนายก พระพุทธรูปปูนปั้น ปางมารวิชัย หน้าตักกว้าง ๕ วา ๓ ศอกคืบ สูง ๗ วา ๒ ศอกคืบ ๑๐ นิ้ว รัชกาลที่ ๓ โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระราชทานช่วยเจ้าพระยานิกรบดินทร์ ได้เสด็จก่อพระฤกษ์เมื่อ ๑๘ พฤษภาคม พ.ศ.๒๓๘๐ เรียกกันว่า พระโต

หน้าพระวิหารหลวงประดับด้วยตุ๊กตาจีนที่เรียกว่า อับเฉา ตั้งเรียงรายหน้าพระวิหาร เรียกว่า เซียน ถัดจากนั้นมีซุ้มประตูหินศิลปะจีนเรียกว่าประตูสวรรค์ มีประตูทางเข้าเป็นศาลาใหญ่ ภายในประดับด้วยปูนปั้นและรูปศาลาจีน ศาลาใหญ่เบื้องหน้าเป็นศาลาโถง มีทางปูศิลากว้างขวาง ลาดมาจากศาลาท่าน้ำจนถึงประตู สองข้างทางมีเก๋งจีน เจดีย์จีน และศาลเจ้าเล็ก ๆ

 

​

 

​

 

​

 

​

พระวิหารน้อย
อยู่ติดกับพระวิหารหลวงทางด้านซ้ายมือ ภายในมีภาพเขียนฝีมือช่างสมัยรัชกาลที่ ๓ มีความสำคัญทางด้านศิลปะและประวัติศาสตร์ นับเป็นศิลปะชิ้นเอกของวัด บานประตูมีภาพทวารบาล และภาพลงรักปิดทอง เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธดิรกโลกเชษและพระพุทธรูปปางต่างๆจำนวนมาก

 

​

พระอุโบสถ
เดิมเป็นที่ที่ตั้งบ้านของเจ้าพระยานิกรบดินทร์ มีขนาดเล็กกว่าพระวิหารหลวง เป็นอุโบสถที่ก่ออิฐถือปูน ขนาดกว้าง ๒๑.๘๘ เมตรยาว ๓๑.๙๐ เมตร ลักษณะสถาปัตยกรรมแบบจีน ไม่มีช่อฟ้าและใบระกา หางหงส์ หน้าบันประดับปูนปั้นลายดอกไม้ประดับกระเบื้องเคลือบสลับสีลายจีน ซุ้มประตูและหน้าต่างปั้นลายดอกไม้ประดับกระจก อยู่ทางด้านขวามือของพระวิหารหลวง หันหน้าไปทางทิศเหนือ ฝาพนังด้านในเขียนภาพพุทธประวัติและภาพเครื่องบูชาเป็นโต๊ะลดหลั่นกันแบบจีน เสาเขียนลาย ทรงข้าวบิณฑ์ พระประธานในพระอุโบสถ เป็นพระพุทธรูปหล่อปางป่าลิไลยก์ ซึ่งรัชกาลที่ ๓ ทรงสร้างพระราชทาน ขนาดอังสา กว้าง ๖๐ เซนติเมตร สูง ๕.๖๕ เมตร ถือเป็นวัดเดียวในประเทศไทยที่มีพระประธานเป็นพระพุทธรูปปางปาลิไลยก์ นอกจากนั้นยังมีพระพุทธรูปที่สำคัญอีกองค์หนึ่ง เป็นพระพุทธรูปปางสมาธิ หล่อสำริด หน้าตัก ๕๗ เซนติเมตร สร้างโดยเจ้าพระยารัตนบดินทร์ (รอด กัลยาณมิตร) หลังพระอุโบสถ มีเจดีย์เหลี่ยมพร้อมฐานประทักษิณ ฝีมือช่างจากเมืองจีน โดยช่างในเมืองไทยสมัยรัชกาลที่ ๓ ส่งแบบและขนาดให้ช่างหล่อศิลาเทียม แล้วเอาเข้ามาประกอบในเมืองไทย มีกำแพงแก้วล้อมรอบ

 

หอพระธรรม
อยู่ทางด้านขวามือของพระวิหารหลวง หันหน้าไปทางทิศเหนือ ฝาพนังด้านใน เขียนภาพพุทธประวัติและภาพเครื่องบูชาเป็นโต๊ะลดหลั่นกันแบบจีน เสาเขียนลาย ทรงข้าวบิณฑ์ อยู่ข้างวิหารหลวงด้านเหนือ ก่ออิฐถือปูน หลังคาลด ๒ ชั้น มีช่อฟ้า ใบระกา หน้าบันทำเป็นรูปลายเปลว ตรงกลาทำเป็นรูปสัญญลักษณ์ของรัชกาลที่ ๔ มี พระมหามงกุฎ พระขรรค์ไชยศรี ฉลองพระบาท พระแส้ ประดิษฐานเหนือพาน บานประตูหน้าต่างสลักลายดอกไม้ปิดทองประดับกระจก ภายในหอชั้นบนประดิษฐาน ตู้พระธรรมจตุรมุข สลักลายปิดทอง ๑ ตู้ หอพระธรรมนี้สถาปนาโดย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อปี พ.ศ.๒๔๐๘ ทรงพระราชทานนามว่า "หอพระธรรมมณเฑียรเถลิงพระเกียรติ" เพื่อ เฉลิมพระเกียรติในพระบรมราชมาตมหัยยิกา กรมพระศรีสุดารักษ์ ผู้เป็นพระเชษฐภคินี พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก

หอไตร
สร้างขึ้นตรงที่จอดแพของกรมสมเด็จพระศรีสุดารักษ์ ปัจจุบันเป็นห้องสมุดของวัด

ศาลาเก๋งจีน
ตัวศาลาก่ออิฐถือปูน มีพาไลรอบ ๒ หลัง ตั้งอยู่ ๒ ข้างถนนหน้าพระวิหารหลวง

ศาลาตรีมุข
อยู่หน้าพระวิหารหลวงต่อกับกำแพงแก้ว หน้าบันสลักรูปเทพบุตร พระหัตถ์ถือสมุด ประทับยืนในเรือนแก้ว

หมู่กุฏิสงฆ์
มีทั้งแบบเก่าและแบใหม่ เป็นฝีมือช่างสมัยรัชกาลที่ ๓ และรัชกาลที่ ๕ ตึกศิลปะสมัย รัชกาลที่ ๕ เป็นตึกฝรั่ง


หอระฆัง
ตั้งอยู่ระหว่างวิหารหลวงกับวิหารน้อย สร้างขึ้นโดยพระสุนทรสมาจาร(พรหม) เมื่อปี พ.ศ.๒๔๗๖ ลักษณะเป็นรูปสี่เหลี่ยมกว้าง ๙ เมตร สูง ๓๐ เมตร ด้านล่างใช้แขวน"ระฆังใบใหญ่ที่สุดในประเทศไทย" โดยมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง ๑๙๒ เซนติเมตร หนักถึง ๑๓ ตัน เลยทีเดียว ส่วนด้านบนประดิษฐานพระพุทธรูปปาง

ศาลาการเปรียญ
ตั้งอยู่มุมวัดด้านตะวันออก มี ๕ ห้อง รัชกาลที่ ๓ โปรดเกล้าฯ ให้สร้าง พระราชทานช่วย

เจดีย์ประดับหินอ่อน
อยู่หน้าศาลาการเปรียญ สร้างโดยเจ้าพระยารัตนบดินทร์(รอด กัลยาณมิตร) เมื่อยังเป็นพระยาราชวรานุกุล เมื่อ พ.ศ.๒๔๐๗ โดยนำเอาอัฐิของเจ้าพระยาปกรบดินทร์ บรรจุไว้ในพระเจดีย์นี้ มีกำแพงแก้วรอบ มีบันไดขึ้นลง ๒ ข้าง มีเจดีย์จีนซึ่งเรียกว่าถะ อยู่ ๔ มุม

 

​

 

​

 

หน้าบันพระวิหารหลวง
​

 

บริเวณวัดกัลยาณมิตรฯ สมัยก่น
​

 

ที่วัดกัลยาณมิตรวรมหาวิหารนี้ ถ่ายรูปได้เพียงแค่ระหว่างเดินจากท่าน้ำถึงบริเวณพระวิหารหลวงเท่าเท่านั้นเอง ส่วนในพระอุโบสถไม่ได้เปิดให้เข้า สอบถามได้ความว่าเสียหายจากเหตุน้ำท่วมยังบูรณะไม่เสร็จ พระวิหารน้อยก็ไม่ได้เปิดให้เข้า

ขอ บ่นๆๆๆๆ หลายๆ วัดที่สร้อยฟ้ามาลาเคยไปทำบุญไหว้พระ บางวัดก็ไม่เปิดพระอุโบสถหรือพระวิหารให้เข้าไปไหว้ไปแล้วก็เสียเที่ยว หรือเหตุผลว่าไม่มีใครดูแล เกรงว่าจะมีขโมยลักทรัพย์ก็ไม่รู้...

จากวัดกัลยาณมิตรฯ วัดที่ ๕ คณะไหว้พระก็นั่งเรือไปต่อวัดที่ ๖

 

​

วัดที่ ๖ วัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร
วัดประจำพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว

วัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร เป็นพระอารามหลวงชั้นโท ชนิด ราชวรวิหาร ตั้งอยู่ริมคลองบางกอกใหญ่(คลองบางหลวง) แขวงวัดอรุณ เขตบางกอกใหญ่ กรุงเทพมหานคร

นามวัดหงส์รัตนาราม
วัดหงส์รัตนารามนี้ เดิมเรียกกันว่า “วัดเจ๊สัวหง” บ้าง “วัดเจ้าสัวหง” บ้าง ต่อมาคำว่า “เจ๊สัวหรือเจ้าสัว” มีผู้นิยมเรียกกันเป็น “เจ้าขรัว” ไป วัดนี้ก็ถูกเรียกเปลี่ยนไปว่า “วัดเจ้าขรัวหง” ตามประวัติความเป็นมาของวัดนี้ก็ได้หลักฐานว่า เศรษฐีจีนชื่อนายหงเป็นผู้สร้างมาดั้งเดิม วัดนี้แต่เมื่อยังเป็นวัดราษฎร์และอยู่ในท้องที่ชนบทสมัยกรุงศรีอยุธยา จดหมายเหตุในรัชกาลที่ ๔ ก็กล่าวไว้ว่า “วัดหงส์รัตนารามนี้ พื้นที่วัดเดิมเป็นของโบราณมีมานานสำหรับเมืองธนบุรี คำคนแก่เก่าๆ เป็นอันมากเรียกว่าวัดเจ้าขรัวหง แลว่ากันว่าจีนเจ๊สัวมั่งมีบ้านอยู่กะดีจีนสร้างขึ้นไว้แต่ในครั้งโน้น จีนที่มั่งมี คนเรียกว่า เจ้าขรัว” ต่อมานานเข้า จึงเหลือคำเพียง ๒ พยางค์ คือ “วัดหง”

เมื่อสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ได้สถาปนากรุงธนบุรีเป็นราชธานีแล้ว ได้กำหนดเขตพระราชฐานขึ้น วัดหงส์ฯจึงเป็นวัดที่ติดกับพระบรมราชวัง ใน พ.ศ.๒๓๑๙ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงมีพระราชศรัทธาขยายพระอารามให้ใหญ่โตขึ้น ทรงสร้างพระอุโบสถใหม่ ศาลาการเปรียญ และกุฏิเสนาสนะทั้งวัด และทรงยกย่องให้เป็นพระอารามหลวงสำคัญ พร้อมถวายสร้อยนามวัดอย่างเป็นทางการว่า “วัดหงษ์อาวาสวิหาร”พระอารามแห่งนี้อยู่ในพระราชูปถัมภ์ของสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี มาตลอดรัชสมัยของพระองค์ และพระองค์มักเสด็จมานั่งวิปัสสนากรรมฐานในพระอุโบสถเสมอ

ยุครัตนโกสินทร์ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกด้วย แต่ตอนปลายรัชกาล เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ซึ่งขณะนั้นยังทรงดำรงพระยศเป็นสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร ได้ทรงพระยศเป็นกรมพระราชวังบวรสถานมงคล สืบต่อจากกรมพระราชวังบวรสถานมหาสุรสิงหนาท ไม่เสด็จประทับวังหน้า คงเสด็จประทับ ณ พระราชวังเดิม ดังนั้นพระราชวังเดิมนี้จึงมีฐานะเป็นพระบวรราชวังใหม่ขึ้นอีกตำแหน่งหนึ่ง พระบาทสมเด็จพระเจ้าจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระบรมราชาธิบายความตอนที่ทรงเล่าการประสูติของพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ไว้ดังนี้ “การประสูติครั้งนี้ เป็นไปที่พระบวรราชวังใหม่ อยู่ในกำแพงกรุงธนบุรีโบราณ” เหตุนี้วัดหงส์ฯ ซึ่งมีพื้นที่ตั้งอยู่ติดสถานที่พระบวรราชวังใหม่นี้จึงมีสร้อยนามเปลี่ยนแปลงไปตามสถานการณ์ครั้งนั้นว่า “วัดหงส์อาวาศบวรวิหาร
ในสมัยรัชกาลที่ ๒ วัดหงส์ฯ มีสร้อยนามเปลี่ยนแปลงคือ “วัดหงส์อาวาศวรวิหาร”
ในสมัยรัชกาลที่ ๓ วัดหงส์ ฯ คงมีนามเรียกเต็มที่ว่า “วัดหงสาราม” ดังหลักฐานในหนังสือประชุมพงศาวดารภาคที่ ๒๕ ตอนที่ ๓ เรื่องตำนานสถานที่และวัตถุต่าง ๆ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงบูรณะ และเกี่ยวกับวัดหงส์ ฯ มีข้อความกล่าวไว้ว่า “วัดนี้นามเดิมว่า วัดเจ้าขรัวหงส์ แล้วเปลี่ยนมาเป็นวัดหงสาราม” ดังนี้ ในตำนานพระอารามหลวงที่เจ้าพระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกร เรียบเรียงถวายรัชกาลที่ ๕ ก็กล่าวไว้เช่นนั้น แต่กล่าวพิเศษออกไปว่า เรียกวัดหงสาราม มาแต่รัชกาลที่ ๑ เห็นจะเป็นว่าเมื่อเรียกไม่มีพิธีรีตองสำคัญอะไรก็คงเรียกวัดหงสาราม ทั้ง ๓ รัชกาลก็เป็นได้
ในสมัยรัชกาลที่ ๔ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้พระราชทานสร้อยนามวัดหงส์ ฯ ใหม่และเป็นหลักฐานสืบมาจนบัดนี้ว่า “วัดหงส์รัตนาราม” ดังประชุมพงศาวดารภาคที่ ๒๕ ว่าด้วยพระเจดีย์วิหารที่ทรงสถาปนาในรัชกาลที่ ๔ เรื่องที่ ๑๕ กล่าวไว้ความว่า “วัดหงส์รัตนาราม วัดนี้นามเดิมว่าวัดเจ้าขรัวหงส์ แล้วเปลี่ยนมาเป็นวัดหงสาราม สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี ทรงบูรณปฏิสังขรณ์ด้วยกันกับวัดเขมาภิรตาราม ถึงรัชกาลที่ ๔ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงรับปฏิสังขรณ์วัดเขมาฯ โปรดให้พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงปฏิสังขรณ์วัดหงส์ การยังไม่ทันเสร็จ พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวสวรรคต พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงทรงปฏิสังขรณ์ต่อมาจนสำเร็จ พระราชทานนามว่า วัดหงส์รัตนาราม”
คำสร้อยนามวัดหงส์ ฯ ที่ว่า “รัตนาราม” บ่งความหมายเป็นสองอย่างคือ “รัตน” แปลว่า “แก้ว” และ “อาราม” ซึ่งแปลว่า “วัด” เอาความสองคำได้ความหมายว่า “วัดท่านแก้ว” เหตุที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานสร้อยนามวัดหงส์ ฯ ดังนั้น เพื่อถวายเป็นพระอนุสรณ์แด่พระบรมราชอัยกี(ยาย) สมเด็จเจ้าฟ้าหญิงกรมพระศรีสุดารักษ์ พระนามเดิมว่า “แก้ว”

วัดหงส์รัตนารามเคยเป็นที่จำพรรษาของสมเด็จพระสังฆราชถึง ๒ พระองค์
องค์แรก คือ “สมเด็จพระสังฆราช (ชื่น)” เป็นสมเด็จพระสังฆราชในสมัยกรุงธนบุรี
องค์ที่สอง คือ “สมเด็จพระสังฆราช (ด่อน) สมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ ๕ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์
เคยพักจำพรรษาเมื่อครั้งดำรงสมณศักดิ์เป็น พระเทพโมลี
ในหนังสือประวัติวัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร ได้ระบุว่าวัดหงส์รัตนารามนี้ ถือว่าเป็นวัดประจำพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ด้วยเหตุที่ในการพระราชพิธีสงกรานต์นั้น เจ้าอาวาสวัดหงส์จะต้องเข้าไปในการสดับปกรณ์พระบวรอัฐิพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่หอพระนาคในพระบรมมหาราชวังเป็นประจำทุกปี

 

​

สิ่งสำคัญภายในวัด

พระอุโบสถ
สร้างแบบก่ออิฐถือปูนขนาดกว้าง ๑๙.๕๐ เมตร ยาว ๔๒ เมตร หลังคาเป็นมุขลด ๒ ชั้น ประดับช่อฟ้า ใบระกาหน้าบันทำเป็น ๒ ชั้น ทั้งด้านหน้าและด้านหลังพระอุโบสถ ชั้นบนประดับลายรูปหงส์ ชั้นล่างทำเป็นพื้นเรียบเจาะเป็นช่อง ๔ เหลี่ยม ๒ ช่อง ภายในช่องประดับด้วยลายปูนปั้นปิดทองรูปหงส์หันหน้าเข้าหากันประดับอยู่บนพื้นทานสีแดงชาด ถัดจากหน้าบันลงมาเป็นมุขยื่นออกมาค้ำด้วยเสาระเบียงรายรอบพระอุโบสถ คันทวยทำเป็นรูปหงส์ซุ้มหน้าต่างเป็นลวดลายปูนปั้น ด้านหน้ามีประตู ๓ บาน บานตรงกลางเป็นบานใหญ่ บานข้างๆ มีขนาดเล็กกว่า มีลวดลายปูนปั้นประดับที่ซุ้มประตูด้านหลังมีประตู ๒ บาน รอบพระอุโบสถมีระเบียงล้อมรอบ พระอุโบสถ มีลักษณะแบบสมัยกรุงศรีอยุธยา คือ ภายในพระอุโบสถกว้าง มีเสาอยู่ด้านข้างพระอุโบสถทั้ง ๒ ข้าง เสาประดับด้วยลายพุ่มข้าวบิณฑ์ก้านแย่งเป็นรูปพันธุ์พฤกษา ฐานเสาเป็นลายเชิง ผนังพระอุโบสถด้านในเหนือระดับหน้าต่าง เป็นจิตรกรรมรูปพุ่มข้าวบิณฑ์ก้านแย่งลายดอกไม้ ประดับอยู่บนพื้นสีดำ ภาพเขียนระหว่างช่องหน้าต่างเป็นเรื่องราวเกี่ยวกับ “พระทศชาติ” ส่วนบนกรอบประตูและหน้าต่างมีกรอบไม้จำหลักมีภาพจิตรกรรมเรื่องรัตนพิมพวงศ์ (ประวัติพระแก้วมรกต)

 

​

 

​

พระประธานในพระอุโบสถ
พระพุทธลักษณะ เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ศิลปะในสมัยอู่ทอง(เป็นปูนปั้นลงรักปิดทอง) ขนาดหน้าตักกว้าง ๒.๖๐ เมตร สูง ๓.๕๐ เมตร ไม่มีพระนามและไม่ทราบประวัติว่าสร้างขึ้นในสมัยใดจึงสันนิษฐานกันว่าสร้างขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยา

 

​

 

​

 

​

 

​