★ ผลของบุญและบาป เรื่องสำคัญที่พระโพธิสัตว์ต้องศึกษา

ถาม: ค่ะ ต้องขอบพระคุณอาจารย์คะ ทีนี้เราคงได้ทราบนะคะว่าเจตนานั้นเป็นเครื่องที่จะทำให้เราเกิดอกุศลจิตหรือกุศลจิต
ถ้าใครศึกษาอภิธรรมจะเข้าใจว่าเจตนาเป็นเจตสิกที่เกิดร่วมกับจิตทุกดวง เพราะฉะนั้นถ้าหากว่าเรามีเจตนาอย่างไร ก็เป็นเหตุปัจจัยให้เรากระทำตามนั้น

ถาม: ถ้าเราตั้งเจตนาไว้ดีแล้ว แต่กระทำกับบุคคลต่างประเภทกันจะให้ผลเหมือนกันหรือไม่คะ

อาจารย์: ผลของกรรมใดๆ ดีก็ตาม ชั่วก็ตาม จะรุนแรงแค่ไหนขึ้นอยู่กับภาวะสัมพัทธ์ของหกปัจจัยคือ

1.เจตนาของผู้กระทำ
2.ความบริสุทธิ์ของผู้ถูกกระทำ
3.ภาวะที่กระทำ
4.เครื่องมือในการกระทำ
5.วิธีการกระทำ
6.ผลต่อเนื่องจากการกระทำนั้น

• เจตนาของผู้กระทำ หมายความว่า แม้กระทำการเดียวกันแต่ถ้าเราตั้งเจตนาต่างกันก็นำไปสู่ผลที่ต่างกัน ดังกล่าวแล้ว เช่น

ทำบุญเพราะจำใจ ได้ผลน้อยสุด
ทำบุญเพราะเกรงใจ ได้ผลน้อย
ทำบุญตามๆ กันตามประเพณี ได้ผลปานกลาง
ทำบุญเพราะสบายใจที่จะทำ ได้ผลมาก
ทำบุญเพื่อปล่อยวาง ได้ผลมากที่สุด
หรือ ทำบาปเพราะจำใจ ได้ผลน้อย
ทำบาปเพราะเกรงใจ ได้ผลมาก
ทำบาปตามๆ กันตามประเพณี ได้ผลมากนัก
ทำบาปเพราะสะใจที่จะทำ ได้ผลมากอย่างยิ่ง
ทำบาปเพราะหลงผิดได้ผลมากที่สุด

• ประการที่สองขึ้นอยู่กับความบริสุทธิ์ของผู้ถูกกระทำ
ถ้าผู้ถูกกระทำบริสุทธิ์มากเท่าไหร่ก็มีผลสะท้อนกลับรุนแรงเท่านั้น
ถ้าผู้ถูกกระทำบริสุทธิ์น้อยก็มีผลสะท้อนกลับน้อยด้วยเช่นกัน
ใครบ้างที่บริสุทธิ์

ผู้บริสุทธิ์มีสามประเภทคือ ผู้มีใจบริสุทธิ์หนึ่ง(เช่น พระพุทธเจ้า,พระอรหันต์เป็นต้น)
ผู้บริสุทธิ์ใจหนึ่ง(เช่น พ่อ แม่ และสังฆะคือสังคมทั้งหลายยิ่งเป็นสังคมผู้บริสุทธิ์คือสังคมอริยะ ยิ่งแรง)
และผู้ที่ไม่มีความผิดนั้นๆ อีกหนึ่ง การทำกรรมใดๆกับบุคคลเช่นนี้
ดีก็ตามชัวก็ตาม ผลสะท้อนกลับจะแรงมาก

ตรงนี้เป็นสิ่งที่เราควรเรียนรู้ท่านผู้บริสุทธิ์เหล่านั้นที่กล่าวมา
ล้วนเป็นผู้ไม่ถือสาพร้อมให้อภัย แต่การทำกับบุคคลเช่นนี้ผลกรรม
กลับแรงกว่าทำกับคนอื่น ทั้งบุญและบาป

• ภาวะที่กระทำ หมายความว่า เราทำกรรมในสถานการณ์ที่แตกต่างกัน
ผลย่อมแตกต่างกัน เช่น ถ้าเราตักบาตรพระที่เพิ่งออกจากนิโรธเป็นคนแรก
จะรวยในเจ็ดวัน แต่ถ้าไม่ใช่คนแรก เป็นคนต่อๆ มาระยะเวลาที่จะรวยก็ล่าออกไป

ดังนั้นการช่วยใครนั้น ช่วยในขณะที่เขาต้องการจะได้อานิสงส์ที่สุด
ถ้าเราไปทำบุญในวัดที่เหลือเฟือใช้ทิ้งใช้ขว้างอานิสงส์จะน้อยกว่า
ทำบุญในวัดที่ขาดแคลน ในทำนองเดียวกันช่วยคนยามยาก อานิสงส์
อานิสงส์จะมากกว่าตอนที่เขาร่ำรวยและสบาย แต่คนโง่ทั้งหลายไม่เข้าใจ
ชอบไปช่วยคนรวย ดูหมิ่นคนจน ทำอย่างนั้นจะได้อานิสงส์น้อยมาก
และจริงๆ แล้วการช่วยคนที่รวยกว่าหากช่วยเพราะหวังผลอื่นๆ ก็จะเป็น
เจตนาที่ไม่บริสุทธิ์ ได้ผลน้อยมากลงไปอีก

• เครื่องมือในการกระทำ หมายความว่า อุปกรณ์ที่เราใช้ในการกระทำนั้นๆ
เช่นทรัพย์ที่เราให้คนอื่น ถ้าเป็นทรัพย์ที่ได้มาโดยชอบ อานิสงส์เต็มที่
ถ้าเป็นทรัพย์ที่ได้มาโดยไม่ชอบ อานิสงส์ก็จะลดลง

หรือให้สิ่งของที่ไม่เหมาะสมกับผู้รับ ไม่ว่าจะดีเกินไป แย่เกินไป
มากเกินไป น้อยเกินไป ผลก็น้อย ถ้าเหมาะสมกับผู้รับก็มาก ในการกระทำอื่นๆ ก็เช่นกัน

• วิธีการกระทำ เป็นอีกสิ่งหนึ่งที่จะทำให้ผลออกมาดีหรือเลวแรงหรือเบา
เคยเห็นไหมคนหวังดีต่อกัน พอมาอยู่ด้วยกัน กลับไปกันไม่ได้
ไม่เข้าใจกัน บางทีทะเลาะเบาะแว้งแตกแยกกันไปเลย
ดูซี มีพ่อแม่คนไหนหวังร้ายต่อลูกบ้าง แต่มีลูกสักกี่คนที่เข้าใจความหวังดีของพ่อแม่ และดีได้ดังที่พ่อแม่หวัง บางทีทั้งๆ
ที่พ่อแม่แสนดีลูกเสียคนไปเลยก็มี นั่นเป็นเพราะวิธีการกระทำดีต่อกันมันไม่ดี ผลจึงออกมาไม่ดี

ดังนั้นวิธีการที่ดีและมีความเหมาะสมสำคัญพอๆ กับเจตนาดี
โดยทั่วไป การกระทำอะไรต่อกันก็ตามพึงกระทำด้วยความเคารพ
และเพื่อการเรียนรู้ฝึกฝนซึ่งกันและกัน

• ผลต่อเนื่องจากการกระทำนั้น อีกสิ่งหนึ่งที่มีผลต่อกรรมที่ทำคือผลต่อเนื่อง การกระทำใดที่มีผลต่อเนื่องกว้างไกลไปในสังคมและสภาพแวดล้อม
มิติต่างๆ มาก ผลก็มาก ทั้งดีและชั่วก็เช่นเดียวกัน

ดังนั้น ผลการกระทำใดๆ ดีก็ตาม ชั่วก็ตาม จะแรงแค่ไหน
ให้ผลนานแค่ไหนขึ้นอยู่กับเจตนาของผู้กระทำ ความบริสุทธิ์ของผู้ถูกกระทำ
ภาวะที่กระทำ เครื่องมือที่ใช้ในการกระทำ วิธีการกระทำ และผลต่อเนื่องจาก
การกระทำนั้น

ที่มา : หนังสือมหาสติ การปฏิบัติธรรมสำหรับผู้นำและผู้บริหาร (อัคร ศุภเศรษฐ์) หน้า 217-220