การดับความทุกข์และความฟุ้งซ่านของจิตด้วย "วิปัสสนากรรมฐาน"

การดับความทุกข์และความฟุ้งซ่านของจิตด้วย "วิปัสสนากรรมฐาน"

มนุษย์ทุกคนในโลก ล้วนแล้วแต่ชอบคิดถึงอดีตที่ผ่านมาทั้งนั้น หรือคิดไปในอนาคตที่ยังไม่เกิดขึ้น ซึ่งเป็นปกติของจิต ที่มักไหลไปในทางต่ำเสมอ เช่น ไหลไปใน โลภะ-โทษะ-โมหะ พระพุทธเจ้าจึงสอนเรื่อง สติปัฏฐาน 4 เพื่อดับทุกข์แห่งความฟุ้งซ่านนั้น คือมีใจจดจ่อที่ กาย-เวทนา-จิต-ธรรม

ขออธิบายพอสังเขป "สติปัฏฐาน ๔" ที่นิยมกันคือ มีใจจดจ่อที่ "ลมหายใจเข้าออก" ตลอดเวลา เพื่อไม่ให้จิตฟุ้งซ่าน ...เมื่อมันฟุ้งซ่านขึ้นมา ก็ตามดูจิตที่ฟุ้งซ่านนั้น แล้วพิจารณาว่าจิตที่ไหลไปตามอารมณ์นั้น แล้วจะมองเห็นว่าจิตที่นึกคิดเป็นเพียง "นามธรรม" ที่แยกออกจากกายซึ่งเป็น "รูปธรรม" โดยเด็ดขาด ไม่ได้ปะปนกันจนแยกไม่ได้ เมื่อมีปัญญาเห็นแจ้งแบบนี้ เรียกว่า "ญาณ ๑ - นามรูปปริจเฉทญาณ" ซึ่งมีลักษณะเป็นไปตามกฏ "พระไตรลักษณ์" คือมีลักษณะ "อนิจจัง-ทุกข์ขัง-อนัตตา" คือ
- อนิจจัง = มีสภาพ ไม่เที่ยง คือ เกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป
- ทุกข์ขัง = มีสภาพ เป็นทุกข์ คือ ตั้งอยู่ในสภาพเดิมนานๆไม่ได้
- อนัตตา = มีสภาพ ไม่ใช่ตัวตน และ ไม่ใช่ของเรา คือ ไม่อยู่ภายใต้การบังคับบัญชาของเรา

...จิตที่ฟุ้งซ่าน มีสภาพเป็น "อนิจจัง-ทุกข์ขัง-อนัตตา" กล่วคือ ความคิดนั้นจะ "เกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป" , "ทนอยู่ในสภาพเดิมนานไม่ได้" , "ไม่อยู่ภายใต้การบังคับบัญชาของเรา" .....เป็นไปตามกฏ "พระไตรลักษณ์" ทุกประการณ์

โปรดสังเกตอาการที่ฟุ้งซ่านนั้น สักพักมันก็หยุดคิดฟุ้งซ่าน เป็นไปตามกฏ "พระไตรลักษณ์" จริงๆ ...เมื่อหยุดคิดฟุ้งซ่าน มันจะกลับมานิ่งสงบชั่วครู่ตามเดิม แต่นิ่งได้แป็บเดียวเท่านั้น

จิตที่สงบนิ่งนั้นก็เป็นไปตามกฏ "พระไตรลักษณ์" เช่นเดียวกัน กล่าวคือ มันจะนิ่งอยู่นานไม่ได้ เดี๋ยวมันก็หลงไปใน "โลภะ-โทษะ-โมหะ" เป็นไปตามกฏ "พระไตรลักษณ์" เช่นเดียวกัน สลับกันไปเช่นนี้ คือ "สงบนิ่งชั่วคราว" สลับกับ ไหลไปใน "โลภะ-โทษะ-โมหะ ชั่วคราว" เมื่อมีปัญญาเห็นแจ้งแบบนี้ เรียกว่า "ญาณ ๔ - อุทยัพพยญาณ"

ใช้ปัญญาพิจารณาตามสภาวะความเป็นจริงของจิตเช่นนี้ เรียกว่าการ "ตามดูจิต" ตามดูเฉยๆนะครับ เพียงแค่ตามรู้ว่าจิตที่ฟุ้งซ่าน กับ จิตที่สงบนิ่งเป็นไปตามกฏ "พระไตรลักษณ์" เท่านั้นเอง ...อย่าไปบังคับให้มันหยุดคิด "เพราะจิตไม่อยู่ภายใต้การบังคับบัญชาของเรา" เราไปสั่งไม่ให้มันคิดไม่ได้ครับ ถ้าไปบังคับจะรู้สึกอึดอัดทันที และการบังคับจิต หรือการข่มจิต จะกลายเป็นสมาถะกรรมฐาน ไม่ใช่ วิปัสสนากรรมฐาน นะครับ ต้องแยกแยะให้ดี

เมื่อพิจารณาตามดูจิต แล้วพิจารณาว่าจิตนั้นเป็นไปตามกฏ "พระไตรลักษณ์" คือมีลักษณะ "อนิจจัง-ทุกข์ขัง-อนัตตา" จนชำนาญแล้ว ต่อไปเวลามีอารมร์มากระทบจิต เราจะไม่ยินดียินร้ายกับอารมณ์นั้น เมื่ออารมณ์มากระทบจิต อารมณ์นั้นมันจะดับไปเอง เมื่อมีปัญญาเห็นแจ้งแบบนี้ เรียกว่า "ญาณ ๑๑ - สังขารุเบกขาญาณ" โดยที่จิตไม่มีการปรุงแต่งอีกต่อไป เมื่อไม่มีการปรุงแต่ง ความทุกข์ก็ไม่เกิดขึ้น การวางเฉยและการปล่อยวางก็จะตามมา เมื่อมีปัญญาเห็นแจ้งแบบนี้ เรียกว่า "ญาณ ๑๒ - อนุโลมญาณ"

เมื่อฝึก "วิปัสสนากรรมฐาน" ไปนานๆ โลภะ-โทษะ-โมหะ ในจิตก็จะเบาบางลง กิเลสเบื้องต้นก็จะค่อยๆละได้ไปเอง เมื่อมีปัญญาเห็นแจ้งแบบนี้ เรียกว่า "ญาณ ๑๖ - ปัจจเวกขณญาณ" สำเร็จเป็นพระอริยะบุคคลระดับ "พระโสดาบัน"

พระอริยะบุคคลประเภทที่ ๑. พระโสดาบันบุคคล คือท่านผู้ที่เพียรปฏิบัติวิป้สสนากรรมฐาน จนวิปัสสนาญาณบังเกิดขึ้น ทั้ง ๑๖ ญาณ
เป็นครั้งแรก ทำให้กิเลสต่างๆ เบาบางอย่างมากมายและสามารถละกิเลสได้อย่างสิ้นเชิง ๓ ประการ ในสัญโญชน์ ๑๐ ประการ คือ
๑.๑ สักกายทิฐิสัญโญชน์ คือการยึดถือเป็นตัวตนผิดๆ ในรูปนามนั้นๆ
๑.๒ วิจิกิจฉาสัญโญชน์ คือความสงสัยใน พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ หรือความสงสัยในสิ่งต่างๆ จนฟุ้งซ่าน
จนควบคุมจิตใจไม่อยู่เป็นบ่อเกิดโรคจิต โรคนอนไม่หลับ โรคหวาดระแวงโดยไร้สาเหตุ โรควิตกกังวัลจนผิดปกติ
รวมความแล้วคือสงสัยลังเลจนเลยเถิด
๑.๓ สีลัพพตปรามาสสัญโญชน์ คือการถือข้อวัตรปฏิบัติผิดไม่ถูกทาง

ทั้งหมดนี้เรียกว่า "วิปัสสนา ญาณ" ...เป็นหนทางแห่งการดับกิเลส และเป็นหนทางแห่งการพ้นทุกข์อย่างแท้จริง

*หมายเหตุ
- วิปัสสนา แปลว่า การรู้กายรู้ใจตามความเป็นจริง การตามรู้ตามเห็น การรู้สภาวะธรรมตามความเป็นจริง
- กรรมฐาน แปลว่า มีฐานเป็นที่ตั้ง เช่น มีฐานอยู่ที่ "ลมหายใจเข้าออก" ทุกขณะจิต
- วิปัสสนากรรมฐาน แปลว่า การมีฐานที่ตั้งโดยมีสติตามรู้กายรู้ใจตามความเป็นจริง
- วิปัสสนาญาณ แปลว่า ปัญญาที่กำหนดจนรู้เห็นว่าขันธ์ ๕ (รูป-เวทนา-สัญญา-สังขาร-วิญญาณ) เป็น "อนิจจัง-ทุกข์ขัง-อนัตตา" คือ เห็นประจักษ์แจ้งซึ่ง "พระไตรลักษณ์" แห่งรูปนาม
------------------------------------------------------------------
ขยายความโดยละเอียดเรื่อง "วิปัสสนา ญาณ ๑๖" ซึ่งจะนำไปสู่ความเป็นพระอริยะบุคคลระดับ "พระโสดาบัน"
http://www.palungjit.org/board/showthread.php?t=44203

* "วิปัสสนา ญาณ" ...อ้างอิงจาก
-พระไตรปิฏก ในเล่ม ๖๘ ขุททกนิกายปฏิสัมภิทามรรค อรรถกถา หน้าที่ ๕๐ เป็นต้นไป
-พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้าที่ ๕๐
--------------------------------------------------------------------

 

ขอร่วมอนุโมทนาสาธุด้วยครับ

------------------------------------------
พุทโธ...พุทโธ...ภาวนาวันละนิด จิตแจ่มใส
<!-- / message -->

 

อนุโมทนาสาธุ

-------------------------------------------------
"สวรรค์อยู่ในอก นรกอยู่ในใจ พระนิพพานก็อยู่ที่ใจ"
<!-- / message -->

 

ขออนุโมทนาบุญด้วยค่ะ



เราไปร้านหนังสือมา เลยเจอหนังสือแผนที่ความสุข เลยซือมา เป็นของ ดร รณยุทธ์ จิตรดอน เป็นหนังสือที่แนะนำสถานที่ปฎิบัติธรรมเห็นว่าดีเลยมาแนะนำ มีเล่ม1กับ2 ค่ะ เผื่อใครจะไปซือ จะได้มีข้อมูลสถานที่ปฎิบัติธรรม