กำหนดพอง-ยุบ เป็นวิปัสสนาได้อย่างไร?

<TABLE width="100%" border=0><TBODY><TR><TD>

​

กำหนดพอง-ยุบ เป็นวิปัสสนาได้อย่างไร?
วิปัสสนา แปลว่า เห็นประจักษ์แจ้งพระไตรลักษณ์ในรูปที่เห็น เสียงที่ได้ยิน อาการที่เคลื่อนไหว ใจที่คิด เป็นต้น เป็นวิธีการปฏิบัติที่จะนำกายและใจของผู้ปฏิบัติให้เข้าถึงสภาวะดับ สงบเย็น( นิพพาน)ได้
วิปัสสนา คือ การเห็นแจ้ง หรือวิธีทำให้เกิดการเห็นแจ้ง วจนัตถะว่า อนิจฺจาทิวเสน วิวิเธน อากาเรหิ ธมฺเม ปสฺสตีติ วิปสฺสนา ปัญญาใด ย่อมเห็นสังขตธรรมมีขันธ์เป็นต้น ด้วยอาการต่างๆมีความไม่เที่ยงเป็นต้น ฉะนั้น ปัญญานั้น ชื่อว่า วิปัสสนา

การปฏิบัติวิปัสสนาแบบกำหนดอาการพองยุบของท้องเป็นอารมณ์หลัก เผยแผ่โดยท่านมหาสีสยาดอ (โสภณะมหาเถระ) ซึ่งเป็นผู้เชี่ยวชาญทั้งปริยัติและปฏิบัติ ในประวัติของท่านเล่าว่า ท่านเป็นผู้เชี่ยวชาญในพระไตรปิฎก อรรถกถา และฎีกามาก ต่อมาท่านต้องการปฏิบัติวิปัสสนาซึ่งเป็นเนื้อแท้ของพระพุทธศาสนาที่แท้จริงจึงสืบค้นหาสำนักปฏิบัติวิปัสสนาที่มีหลักการสอดคล้องกับคัมภีร์ที่ได้ศึกษามา ในที่สุดท่านได้เลือกปฏิบัติวิปัสสนาแบบกำหนด “พองหนอ ยุบหนอ”กับพระอาจารย์ผู้ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบท่านหนึ่ง จนเห็นผลจริงว่า วิปัสสนามิใช่มีอยู่แต่ในตำรา การกำหนดดูอาการท้องพองท้องยุบอย่างจดจ่อต่อเนื่องนี่แหละ เป็นการเจริญวิปัสสนาให้บรรลุถึงมรรคผลได้จริงอีกวิธีหนึ่ง ซึ่งผู้สนใจหาอ่านได้จากหนังสือเรื่อง“วิปัสสนานัย”
พระโสภณมหาเถระ(มหาสีสยาดอ) อธิบายว่า มีพระพุทธพจน์ว่า “ดูกรภิกษุทั้งหลาย ข้อปฏิบัติอีกอย่างหนึ่ง คือ ภิกษุย่อมพิจารณาเห็นกายนี้ ตามที่ดำรงอยู่ ตามที่เป็นไปอยู่ โดยความเป็นธาตุว่า ธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ และธาตุลม มีอยู่ในกายนี้”
การตามรู้สภาวะพองยุบจัดเป็นธาตุกรรมฐานตามพระบาลีข้างต้น โดยสภาวะพองยุบเป็นลมในท้องที่ดันให้พองออก และหดยุบลงเมื่อหายใจออก การกำหนดสภาวะพองยุบ จัดได้ว่าได้รับรู้สภาวะลักษณะธาตุ ดังนี้คือ
- สภาวะตึงหย่อนของธาตุลมที่เป็นโผฏฐัพพารมณ์เป็นลักษณะของวาโยธาตุ(วิตฺถมฺภนลกฺขณา)
- การทำให้เคลื่อนไหวจากระยะหนึ่งไปสู่อีกระยะหนึ่ง เป็นหน้าที่ของวาโยธาตุ (สมุทีรณรสา)
- การผลักดัน เป็นอาการปรากฏของวาโยธาตุ (อภินีหารปจฺจุปัฏฐาน)
พระพุทธองค์ตรัสไว้ในมหาสติปัฎฐานสูตร หมวดอิริยาบถว่า ยถา ยถา วา ปนสฺส กาโยปณิหิโต โหติ, ตถา ตถา นํ ปชานาติ กายของโยคี ดำรงอยู่โดยอาการใด ๆ ก็กำหนดรู้กายนั้นโดยอาการนั้นๆ
การกำหนดอาการพอง-ยุบ จัดเป็นอาการที่ปรากฏในส่วนแห่งร่างกาย พร้อมกันนี้การกำหนดพอง-ยุบยังเป็นการกำหนดวาโยโผฏฐัพพะรูป ซึ่งอาจจะกล่าวโดยอนุโลมได้ว่าเป็นการกำหนดอานาปานโดยอ้อมเช่นเดียวกัน อีกนัยหนึ่งการกำหนดรู้อาการพอง-ยุบ เป็นการกำหนดรู้อาการเคลื่อนไหวของธาตุลม (กุจฉิสยวาโย ลมในท้อง)พอง – ยุบ เป็นรูป จิตที่กำหนดรู้เป็นนาม ซึ่งจัดว่าเป็นอารมณ์ของวิปัสสนากรรมฐาน

หลายคนสงสัยว่าเป็นการปฏิบัติมากไปด้วยคำบริกรรมมีแต่บัญญัติ จะเป็นวิปัสสนาได้อย่างไร? ชี้แจงว่า.. “นนุ จ ตชฺชาปญฺญตฺติวเสน สภาวธมฺโม คยฺหตีติ? สจฺจํ คยฺหติ ปุพฺพภาเค. ภาวนาย ปน วฑฺฒมานาย ปญฺญตฺตึ สมติกฺกมิตฺวา สภาเวเยว จิตฺตํ ติฏฺฐติ.
ถามว่า บุคคลย่อมรับรู้สภาวธรรมโดยเนื่องด้วยบัญญัติได้หรือ
ตอบว่า เบื้องแรกย่อมรับรู้โดยเนื่องด้วยบัญญัติ แต่เมื่อภาวนาเจริญขึ้นแล้ว จิตย่อมล่วงบัญญัติแล้วดำรงอยู่ในสภาวะ(ปรมัตถ์)

มีหลักฐานที่เกี่ยวกับการใช้คำบริกรรมที่เป็นบัญญัติดังนี้ “มนสา สชฺฌาโย ลกฺขณปฏิเวธสฺส ปจฺจโย โหติ. ลกฺขณปฏิเวโธ มคฺคผลปฏิเวธสฺส ปจฺจโย โหติ. การสาธยายทางจิต เป็นปัจจัยแก่การแทงตลอดไตรลักษณ์ การแทงตลอดไตรลักษณ์เป็นปัจจัยแก่การแทงตลอดมรรคผล

ในการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานนั้นจะต้องอาศัยบัญญัติเป็นเบื้องแรกก่อน ถ้าไม่อาศัยอารมณ์บัญญัติแล้ว ก็จะเข้าถึงอารมณ์ที่เป็นปรมัตถ์ไม่ได้เลย ในการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานแบบพองยุบนั้น เมื่อแรกปฏิบัติใหม่ ๆ ก็มากด้วยอารมณ์บัญญัติ เช่นในขณะที่กำหนดอาการพองยุบของท้องอยู่นั้น ยังคงมีรู้ปร่างสัณฐานของท้องอยู่อย่างชัดเจน แต่เมื่อกำหนดไปเรื่อย ๆ วิปัสสนาปัญญาแก่กล้าแล้ว รูปร่างสัณฐานของท้องก็หายไป คงมีอยู่แต่อาการตึง ๆ หย่อน ๆ เท่านั้น อาการตึง ๆ หย่อน ๆ นี้เองเรียกว่า “วาโยธาตุ”
“นนุ จ ตชฺชาปญฺญตฺติวเสน สภาวธมฺโม คยฺหตีติ? สจฺจํ คยฺหติ ปุพฺพภาเค. ภาวนาย ปน วฑฺฒมานาย ปญฺญตฺตึ สมติกฺกมิตฺวา สภาเวเยว จิตฺตํ ติฏฺฐติ.
ถามว่า บุคคลย่อมรับรู้สภาวธรรมโดยเนื่องด้วยบัญญัติได้หรือ
ตอบว่า จริงอยู่ในเบื้องแรกย่อมรับรู้โดยเนื่องด้วยบัญญัติ (คือยังคงรับรู้ถึงรูปร่างสัณฐานต่าง ๆ และยังคงรับรู้คำบริกรรมสลับกันไป) แต่เมื่อภาวนาเจริญขึ้นแล้ว จิตย่อมล่วงบัญญัติแล้วดำรงอยู่ในสภาวะอย่างเดียว (คือรูปร่างสัณฐานต่าง ๆ หายไป และไม่มีคำบริกรรมประกอบร่วม)


พระมหาประเสริฐ มนฺตเสวี รวบรวม/เรียบเรียง
</TD></TR></TBODY></TABLE>
ที่มา : http://www.tlcthai.com/club/list_topic.php?club=buddhism&club_id=1278&table_id=1&cate_id=788

 

อนุโมทนาครับ ผมเองไม่ได้กำหนอพองยุบ ผมใช้วิธีกำหนดรู้อิริยาบทไปเรื่อยๆครับ น่าจะคร้ายๆกับพองยุบนะ ตอนเเรกก็คิดว่าตัวเองเข้าวิปัสนาเลย เอาเข้าจริงมันไม่ใช่นิ ผู้รู้เค้าบอกว่ามันสมถะไป คิดๆมันก็จริงพอทำไปๆกำหนดรู้ตลอดมันเกิดปิติขึ้น ก็เลยมีคำถามว่าเมื่อไหร่ถึงจะเข้าสู่วิปัสนา

 

เมื่อไหร่ก็เมื่อนั้นแหละครับ เลิกคิด หยุดการมองหาอะไรๆซะครับ
คำบริกรรม ไม่จำเป็น อะไรก็ได้เหมือนกันครับ ขออย่างเดียวคือมีสติ อยู่อริยาบทนั้นๆ
ทำไปตามอยู่อย่างนั้น เอาสติเป็นตัว รู้ รู้ รู้..นะครับ ทำไปเรื่อยๆ
และสติปัญญาพิจารณา ในทั้งหลายทั้งปวงนั้นว่า มันไม่เที่ยง ลมหายใจก็เช่นกัน เมื่อหายใจเข้าลึกสุดแล้ว มันก็ต้องออกมา ทำอยู่อย่างนั้นแหละ อย่าละวิริยะนะครับ

เจริญธรรมครับ

 

เวลาทำวิปัสสนา ไม่ต้องพากษ์ ไม่ต้องตีความว่า ยุบหนอ-พองหนอ
แค่ดูมันอย่างดิบๆ นี่คืออารมณ์ปรมัต หยุดคิด แล้วจะรู้ แล้วจะตื่น
คำว่า ตื่น มันมหัศจรรย์มาก เมื่อสัมผ้สเป็นครั้งแรก
เพราะสามารถมีสติดูอากัปกิริยาอาการต่างๆ ทางกาย ทางใจ อยู่เป็นชั่วโมง ๆ

จะเกิดความเพียรขึ้นโดนอัตโนมัติ เพราะรู้สึกถึงนิพพานอยู่ไม่ไกลแล้ว
จะเกิดความปล่อยวางในลาภ ยศ สรรเสริญ ทั้งปวง
เพราะค้นพบอริยะทรัพย์ภายในจิตใจ มันยิ่งใหญ่
สิ่งที่พระพุทธเจ้าแสดง ประจักษ์แจ้งแก่จิตใจ

 

เราเป็นผู้รู้ ผู้ดูตาม อย่าเป็นผู้กำหนด...


วิปัสสนา จะตามมาเอง