อมนุษย์

Aqua-ma-rine · 26 สิงหาคม 2011

เอลฟ์ คือสิ่งมีชีวิตประเภทอมนุษย์ ในตำนานนอร์สและตำนานปรัมปราใน กลุ่มประเทศเจอร์เมนิก (สแกนดิเนเวียและเยอรมัน) เมื่อแรกเริ่ม แนวคิดเกี่ยวกับพวกเอลฟ์คือ ชนเผ่าที่เกี่ยวข้องกับธรรมชาติและเทพแห่งความอุดมสม บูรณ์

ภาพวาดของชนเหล่านี้ มักเป็นมนุษย์ทั้งชายและหญิง ที่แลดูอ่อนเยาว์และงดงาม อาศัยอยู่ในป่า ในถ้ำ ใต้พื้นดิน หรือตามบ่อน้ำและตาน้ำพุ มักเชื่อกันว่าพวกเขามีชีวิตยืนยาวมากหรืออาจเป็นอมตะ รวมทั้งมีพลังเวทมนตร์วิเศษ

แต่หลังจาก ลอร์ดออฟเดอะริงส์ ผลงานอันโด่งดังของ เจ. อาร์. อาร์. โทลคีน ปรากฏออกมา ภาพของเอลฟ์ก็กลายเป็นผองชนผู้เป็นอมตะและเฉลียวฉลาด ทั้งที่คำว่า เอลฟ์ ในวรรณกรรมของโทลคีน มีความหมายแตกต่างไปคนละทางกับตำ นานโบราณโดยสิ้นเชิง

นอกจากนี้ เอลฟ์ ยังมีบทบาทสำคัญอยู่ในวรรณกรรมแฟนตาซีชื่อดังสมัยใหม่อย่าง แฮร์รี่ พอตเตอร์ ด้วย ซึ่งเอลฟ์ในเรื่องแฮร์รี่ พอตเตอร์ จะแตกต่างออกไปจากเอลฟ์ใน ลอร์ดออฟเดอะริงส์ และเป็นตัวละครพื้นฐาน ในเกมแฟนตาซียุคใหม่ด้วย

ใน ลอร์ดออฟเดอะริงส์ ฉบับแปลภาษาไทย ใช้คำว่า "พราย" สำหรับความหมายของ เอลฟ์ ซึ่งทำให้เกิดนิยามใหม่สำหรับความหมายของ "พราย" นอกเหนือจากความหมายแต่เดิมที่หมายถึง ผีจำพวกหนึ่ง

เอลฟ์ในตำนานนอร์ส

เรื่องของเอลฟ์ที่เก่าแก่ที่สุดปรากฏอยู่ในตำนานปรัม ปราของพวกนอร์ส ในปกรณัมนอร์สโบราณเรียกพวกเอลฟ์ว่า อัลฟาร์

อย่างไรก็ดี แม้จะไม่มีหลักฐานที่เก่าแก่กว่าหรือหลักฐานในยุคเดียวกันกับพวกนอร์ส แต่ชื่อ อัลฟาร์ ก็มีความเกี่ยวพันอยู่อย่างมากในนิทานพื้นบ้านหลายแห่ง

จนอาจเชื่อได้ว่า เอลฟ์ เป็นที่รู้จักอยู่ทั่วไปนานแล้วในหมู่ชนเผ่าเยอรมัน ไม่ได้เป็นที่รู้จักแต่เพียงในหมู่สแกนดิเนเวียนโบรา ณเท่านั้น

ไม่มีแหล่งข้อมูลใดอธิบายได้ชัดเจนว่าเอลฟ์ คืออะไร แต่พวกเอลฟ์ดูจะเป็นที่รู้จักในฐานะสิ่งมีชีวิตขนาดเ ดียวกันกับมนุษย์ มีพลังอำนาจมากและสวยงามมาก

มีมนุษย์ที่มีชื่อเสียงหลายคนได้รับยกย่องให้เป็นเอลฟ์ หลังจากเสียชีวิตไป แล้ว เช่น กษัตริย์ โอลาฟ เกย์สตัด-เอลฟ์ (Olaf Geirstad-Elf) หรือ วีรบุรุษนาม โวลุนด์ ก็ถูกกล่าวขานว่าเป็น "ผู้เป็นใหญ่แห่งเอลฟ์" หรือว่าเป็น "หนึ่งในหมู่เอลฟ์"

ดังปรากฏในบทกวี ในวรรณกรรมร้อยแก้วยุคหลั งระบุว่า เขาเป็นโอรสของ กษัตริย์แห่ง "ฟินนาร์" อันเป็นพลเมืองแถบขั้วโลกกลุ่มหนึ่งที่เชื่อกันว่ามี เวทมนตร์

ในมหากาพย์ไทเดรค ราชินีชาวมนุษย์ผู้หนึ่งต้องประหลาดใจเป็นล้นพ้นเมื่ อพบว่าคนรักของนางเป็น เอลฟ์ ไม่ใช่มนุษย์

นอกจากนี้ในมหากาพย์ Hrolf Kraki กษัตริย์องค์หนึ่งชื่อ เฮลกิ ขืนใจนางเอลฟ์ตนหนึ่ง จนตั้งครรภ์ นางเอลฟ์ผู้นี้ กล่าวกันว่า คลุมร่างด้วยผ้าไหมและเป็น สตรีที่สวยงามที่สุด เท่าที่คนเคยพบ

สายเลือดผสมระหว่างเอลฟ์กับมนุษย์ น่าจะเริ่มต้นมาจากความเชื่อเก่าแก่ในตำนานนอร์สโบราณนี้เอง

ราชินีชาวมนุษย์ ผู้มีคนรักเป็นเอลฟ์ ให้กำเนิดวีรบุรุษคนหนึ่ง ส่วนนางเอลฟ์ ซึ่งถูกกษัตริย์เฮลกิขืนใจ ให้กำเนิดธิดา นามว่า สกุลด์ ในมหากาพย์ Hrolf Kraki เล่าว่า สกุลด์ ผู้เป็นลูกครึ่งเอลฟ์ มีอำนาจวิเศษทางเวทมนตร์ และไม่มีใครสามารถเอาชนะในการศึกกับนางได้เลย

เมื่อนักรบคนใดของนางถูกสังหาร นางจะเสกให้เขาลุกขึ้นมาต่อสู้ต่อไป หนทางเดียวที่จะเอาชนะนางได้คือ ต้องจับตัวนางเสียก่อน ก่อนที่นางจะเรียกรวมกอง ทัพของนางได้ ซึ่งรวมถึงกองทัพเอลฟ์ด้วย

ในมหากาพย์ Heimskringla และมหากาพย์ธอร์สไตน์ มีการบันทึกลำดับสันตติวงศ์ของกษัตริย์ผู้ครอง อัล์ฟเฮม ดินแดนซึ่งสอดคล้องกับแคว้น ในสวีเดน กับแคว้นในนอร์เวย์

กษัตริย์เหล่านี้สืบทอดเชื้อสายมาจากเอลฟ์ จึงกล่าวกันว่าเป็นผู้ที่งดงามยิ่งกว่ามนุษย์ธรรมดาทั่วไป

แผ่นดินซึ่งปกครองโดยพระราชาอัลฟ์มีชื่อเรียกว่า อัล์ฟเฮม ทายาทของพระองค์ล้วนเป็นผองญาติของเอลฟ์ พวกเขางดงามยิ่งกว่าชนทั้งหลายกษัตริย์องค์สุดท้ายขอ งราชวงศ์นี้มีชื่อว่า แกนดัล์ฟ

นักประวัติศาสตร์และนักเทววิทยาชาวไอซ์แลนด์ ชื่อ Snorri Sturluson เรียกพวกคนแคระ ว่า "เอลฟ์มืด" หรือ "เอลฟ์ดำ" สิ่งนี้สะท้อนถึงความเชื่อในยุคกลางของสแกนดิเนเวียน

แต่เขาเรียกพวกเอลฟ์อื่นๆ ว่า เอลฟ์สว่าง ซึ่งแสดงถึงความเกี่ยวข้องระหว่างพวกเอลฟ์กับเทพเฟรย์ ผู้เป็นเทพแห่งดวงอาทิตย์

Snorri บรรยายความแตกต่างของพวกเอลฟ์ไว้ว่า

"มีที่แห่งหนึ่งบนนั้น เรียกชื่อว่า นิวาสเอลฟ์ ผองชนผู้อาศัยอยู่ที่นั่นเรียกว่า เอลฟ์สว่าง ส่วนพวกเอลฟ์มืด อาศัยอยู่ใต้พื้นโลก

พวกเขามีร่างปรากฏไม่เหมือนกัน ทั้งมีความจริงแท้แตกต่างกันยิ่งกว่า เอลฟ์สว่าง มีร่างปรากฏสว่างไสว ยิ่งกว่าดวงอาทิตย์ แต่พวกเอลฟ์มืดนั้น ดำสนิท ยิ่งกว่าห้วงเหว"

ในนิทานพื้นบ้านของชาวสแกนดิเนเวีย ซึ่งได้ผสมผสานกลืนไปกับตำนานปรัมปราของนอร์สกับตำนา นของชาวคริสเตียน เรียกชื่อ "เอลฟ์" ออกไปต่างๆ กัน กล่าวคือ elver ในภาษาเดนมาร์ก alv ในภาษานอร์เวย์ alv หรือ alva ในภาษาสวีเดน (คำแรกใช้เรียกเอลฟ์ชาย คำหลังใช้เรียกเอลฟ์หญิง)

แต่คำเรียกของชาวนอร์เวย์ มักไม่ใคร่พบเห็นในตำนานพื้นบ้านเท่าใดนัก หากพวกเขาต้องการเอ่ยถึงก็มักใช้คำอื่นคือ huldrefolk หรือ vetter ซึ่งหมายถึง สิ่งมีชีวิตชนิดหนึ่งที่ขุดรูอาศัยอยู่ใต้พิภพ คล้ายคลึงกับ พวกคนแคระในตำนานนอร์ส มากกว่าพวกเอลฟ์

เอลฟ์ในตำนานของเดนมาร์กและสวีเดน จะแตกต่างไปจากพวก vetter ทั้ง ๆ ที่ดินแดนของพวกเขา ประชิดแทบเป็นหนึ่งเดียวกัน

ในภาษาเดนมาร์ก "alf" ปรากฏในเทพนิยายเรื่องหนึ่งของ เอช. ซี. แอนเดอร์เซน นักเขียนชาวเดนมาร์ก เรื่อง เอลฟ์แห่งกุหลาบ (The Elf of the Rose)

โดยที่เขามีตัวเล็กมาก จนสามารถใช้ดอกกุหลาบเป็นบ้านไ ด้ อีกทั้งยังมีปีกซึ่ง "ยาวจากไหล่จดปลายเท้า"

ทว่า แอนเดอร์เซน ยังได้เขียนเรื่องเกี่ยวกับเอลฟ์อีกเ รื่องหนึ่งคือ The Elfin Hill เอลฟ์ในเรื่องนี้ กลับไปคล้ายคลึงกับเอลฟ์ในนิทานพื้นบ้านเก่าแก่ของเดนมาร์ก คือเป็นสตรีผู้สวยงาม อาศัยอยู่ตามเนินเขาและภูผา สามารถเต้นรำกับชายหนุ่มจนกระทั่งเขาสิ้นชีวิต

หากมองพวกนางจากด้านหลัง จะเห็นเพียงความว่างเปล่า เช่นเดียวกับ ฮุลดรา (huldra) ในตำนานของนอร์เวย์และสวีเดน

เอลฟ์ในตำนานนอร์ส ซึ่งปรากฏร่องรอยอยู่ในลำนำพื้นบ้าน ส่วนใหญ่มักเป็นผู้หญิง อาศัยอยู่ตามป่าเขาหรือหมู่หิน

หญิงเหล่านี้ งดงามจนน่าตื่นตะลึง อาศัยอยู่ในป่ากับกษัตริย์เอลฟ์ พวกนี้มีอายุยืนยาวมาก และมักรื่นเริงไร้แก่นสาร ภาพวาดของพวกเอลฟ์ มักเป็นภาพชนสวยงามผมสีอ่อน สวมเสื้อผ้าสีขาว แต่ก็ดุร้ายเกรี้ยวกราดหากถูกบุกรุก

ในนิทาน พวกเขามักรับบทเป็นวิญญาณแห่งความเจ็บป่วย เรียกว่า สายลมแห่งเอลฟ์ ซึ่งปกติแล้วจะไม่เป็นอันตราย แต่มักเกิดเหตุขึ้นเสมอ หากพวกเขาถูกทำให้ขุ่นเคือง สามารถรักษาได้โดยใช้แรงลมต้าน ที่สร้างจากเครื่องเป่าลม

ความเชื่ออย่างหนึ่งคือ มนุษย์อาจเอาอกเอาใจพวกเอลฟ์ได้ โดยการเสนอสิ่งของที่ พวกเขาชื่นชอบ ก็คือเนย วางเอาไว้ในเครื่องดนตรีของเอลฟ์

และหากมนุษย์คนใด ได้เฝ้ามองการเริงระบำของพวกเอลฟ์ เขาจะรู้สึกว่า ตนกำลังดูการเต้นรำนั้นเพียงไม่กี่ชั่วโมง แต่ความเป็นจริง เวลาได้ล่วงผ่านไปนานหลายปี

(ปรากฏการณ์ทางเวลานี้ มีอยู่ในวรรณกรรมของโทลคีน เรื่อง ซิลมาริลลิออน เมื่อธิงโกล เฝ้าดูเทพีเมลิอัน)

ลำนำบทหนึ่ง ในช่วงปลายของยุคกลางเล่า เรื่องเกี่ยวกับ Olaf Liljekrans ระบุว่า เขาได้รับเชิญจากราชินีเอลฟ์ให้เต้นรำด้วยกัน แต่เขาปฏิเสธ เพราะรู้ว่าจะเกิดอะไรขึ้นหากเขาเข้าร่วมการเต้นรำนั้น ขณะนั้น เขากำลังเดินทางกลับบ้านเพื่อไปสู่งานวิวาห์ของตน

ราชินีเสนอของขวัญให้แก่เขา แต่เขาก็ปฏิเสธอีก นางจึงขู่จะฆ่าเขา หากเขาไม่ยอมเข้าร่วม เขาขี่ม้าหนีไป แต่ก็ตายหลังจากนั้น ด้วยโรคร้ายที่ราชินีส่งตามหลังเขามา เจ้าสาวผู้อ่อนเยาว์ของเขา ก็เสียชีวิตตามไปด้วยหัวใจอันแหลกสลาย

เอลฟ์ในตำนานเยอรมัน ในภาษาแซกซอนโบราณเรียก alf เยอรมันยุคกลางชั้นสูงเรียก alb หรือ alp ส่วนในภาษาเยอรมันโบราณชั้นสูงเรียก alb

เอลฟ์ ดั้งเดิมในตำนานเยอรมัน ยุคคนเถื่อนนอกศาสนา เป็นสิ่งมีชีวิตที่ส่องสว่างอาศัยอยู่บนสวรรค์ ทั้งนี้ อาจหมายรวมถึงพวกเอลฟ์มืด และคนแคระที่อาศัยอยใต้พิภพด้วย

ในลำนำพื้นบ้านหลังยุคคริสเตียน เริ่มมีการพรรณนาถึงพวกเอลฟ์ว่า เป็นกลุ่มชนซุกซน ชอบเล่นแผลงๆ นำความเจ็บป่วยมายังผู้คนและสัตว์เลี้ยง รวมถึงนำเอาฝันร้ายมาใส่ผู้นิทราด้วย

เนื่องมาจากความเชื่อที่ว่า ฝันร้ายเกิดจาก การที่เอลฟ์มานั่งทับอยู่บนทรวงอกของผู้ฝัน ความเชื่อเกี่ยวกับเอลฟ์ในตำนานเยอรมันนี้ สอดคล้องกันอย่างยิ่งกับความเชื่ออย่างหนึ่ง ในตำนานสแกนดิเนเวีย เกี่ยวกับมารา คือจิตภูตสตรีผู้ร้ายกาจ ที่บันดาลให้เกิดฝันร้าย

กษัตริย์เอลฟ์ มีปรากฏอยู่ในตำนานค่อนข้างน้อย ไม่เหมือนเหล่าเอลฟ์สตรี ผู้มีอำนาจมากมาย ดังในตำนานของเดนมาร์กและสวีเดน

มหากาพย์ยุคกลางของเยอรมัน เรื่องหนึ่งชื่อ Nibelungenlied มีตัวละครเอกตัวหนึ่งเป็นคนแคระนามว่า Alberich คำนี้มีความหมายตรงตัวแปลว่า "กษัตริย์เอลฟ์ผู้ทรงอำนาจ"

ความสับสนปนเป ระหว่างเอลฟ์กับคนแคระนี้ มีปรากฏสืบต่อมา อยู่ในจารึกเอ็ดดา (Edda) ด้วย ชื่อของตัวละครนี้ในภาษาฝรั่งเศสเรียกว่า Alberon

ในเวลาต่อมา ได้ปรากฏในวรรณกรรมอังกฤษในชื่อ Oberon ในฐานะกษัตริย์แห่งเอลฟ์และภูตทั้งหลายในบทละครเรื่อ ง ฝัน ณ คืนกลางฤดูร้อน ของ เชกสเปียร์

เอลฟ์ในตำนานอังกฤษ ปรากฏอยู่มากมายในบทลำนำดั้งเดิมของอังกฤษและสก็อตแลนด์ รวมถึงนิทานพื้นบ้านทั้งหลาย โดยมากเกี่ยวกับเรื่องการเดินทางไปยัง เอลป์เฮม แดนเอลฟ์ คำเดียวกันกับ อัล์ฟเฮม ในตำนานนอร์ส ดินแดนลี้ลับที่น่าหวาดหวั่น

บางครั้งภาพวาดของเอลฟ์ จะเป็นโครงร่างแสงสว่าง เช่น ราชินีแห่งเอลป์เฮม ในบทลำนำ Thomas the Rhymer กระนั้น ก็มีตัวอย่างมากมาย ที่เอลฟ์เป็นตัวละครอันแสนชั่วร้าย มักเป็นขโมยหรือฆาตกร เอลฟ์ในบทลำนำเหล่านี้มักเป็นเพศชาย

มีเอลฟ์หญิงแต่เพียงคนเดียวคือ ราชินีแห่งแดนเอลฟ์ ที่ปรากฏในลำนำ Thomas the Rhymer เท่านั้น แต่ในบรรดาตำนานทั้งหมดนี้ ไม่มีเรื่องไหนเลย ที่เอลฟ์เป็นภูตพรายร่างเล็กจิ๋ว

นิทานพื้นบ้านของอังกฤษในช่วงต้นยุคใหม่นี้เอง ที่เริ่มวาดภาพเอลฟ์เป็น ผองชนตัวเล็กๆ ผู้ว่องไวและซุกซน แม้จะไม่ใช่ปีศาจ แต่ก็มักสร้างความรำคาญแก่มนุษย์ หรือขัดขวางกิจธุระให้เสียหาย

บางครั้งเล่ากันว่า พวกเอลฟ์สามารถหายตัวได้ ตำนานในลักษณะนี้ เอลฟ์มีความคล้ายคลึงกับพวกภูตมากขึ้น

ในเวลาต่อมา คำว่า เอลฟ์ และ ภูต เริ่มนำมาใช้แทนความหมายของจิตวิญญาณแห่งธรรมชาติในหลายๆ รูปแบบ

ดังเช่น พัค ฮอบกอบลิน โรบิน กู้ดเฟลโลว์ และอื่นๆ คำเหล่านี้และคำใกล้เคียงในหมู่ภาษายูโรเปียนอื่นๆ ก็ไม่ได้สื่อความหมาย ถึงชนเผ่าในตำนานพื้นบ้านอีกต่อไป