เครียดจนนอนไม่หลับ จะแก้ไขอย่างไร ?

ถาม : แล้วอย่างคนที่เขาไม่สามารถนอนหลับ เขาบอกว่าต้องพึ่งยานอนหลับไม่งั้นนอนไม่หลับ ?

ตอบ : ที่เขานอนไม่หลับส่วนใหญ่เพราะเขาคิด พอคิดแล้วจิตใจมันฟุ้งซ่าน คนเราถ้าตั้งใจภาวนาจริงๆ จับลมหายใจเข้าออกให้ครบ ๓ ฐาน ลองดูเหอะไม่เกิน ๓ นาทีหรอกหลับทุกคน ที่ไม่หลับเพราะมันคิดแล้วส่วนใหญ่คิดแล้วควบคุมความคิดตัวเองไม่เป็น ในเมื่อควบคุมมันไม่อยู่คิดไปเรื่อยๆ ก็จะฟุ้งซ่านมันอยู่ตรงนั้นแหละ จะเริ่มจาก ๐ ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ พอครบ ๐ เสร็จมันก็เริ่มต้นใหม่อีก ถ้าตามจับความคิดตัวเองจะเห็นเลยว่ามันเริ่มอยู่ในลักษณะอย่างนั้น วนไปเรื่อยๆ เดี๋ยวเราก็ทำงานนะ ปีนี้ได้สองขั้น เงินเดือนจะได้เท่านั้น (หัวเราะ) มันจะไล่ของมันไปเรื่อยถึงเวลาผลตอบแทนเป็นอย่างนี้ มีแฟนกี่คน มีลูกกี่คน มีครอบครัวอย่างนั้น ๆ เอาจบ เสร็จแล้วก็เริ่มต้นใหม่ ถ้าอีกมันถ้าอยู่นั่นแหละไม่รู้จักเลิกซะที

เพราะฉะนั้น ส่วนใหญ่คิดเป็นแล้วหยุดคิดไม่เป็น ต้องหยุดให้เป็น หยุดความคิดที่ดีที่สุดก็คืออยู่กับลมหายใจเข้าออกอยู่กับปัจจุบัน ไม่ว่าความคิดในลักษณะใดก็ตามมมันมีอยู่ ๒ อย่างเท่านั้น คือไม่ไปอดีต มันก็มุ่งไปอนาคต ซึ่งใช้ไม่ได้ทั้งคู่ อดีตผ่านมาแล้ว เราไปนิพพานไม่ได้หรอก ถ้าไปได้มันไม่มานั่งอยู่อย่างนี้ อนาคตก็ยังมาไม่ถึง เรื่องที่ยังมาไม่ถึงให้ไปได้ก็เป็นไปไม่ได้อีกเหมือนกัน มันต้องเดี๋ยวนี้เท่านั้นปัจจุบันนี้เท่านั้น

ถาม : ไปเจอคนหนึ่งเขาบอกว่า เขาเครียดมากนอนไม่หลับคือเคยไปนวดน่ะครับ ประมาณว่าผมได้ยินเสียงเขากรนครับ แต่เขาก็บอกว่าเขานอนไม่หลับเขาก็รู้ตัวด้วยว่าเขากรน ?

ตอบ : จริงๆ ก็คือร่างกายมันหลับ แต่ว่าจิตใจมันยังฟุ้งซ่านอยู่ ความจริงนักปฏิบัติอยากได้อารมณ์ตรงนั้นมากเลย เพราะว่ามันจะเป็นอารมณ์ในลักษณะที่ว่าตื่นกับหลับความรู้สึกมันเท่ากัน ในเมื่อความรู้สึกมันเท่ากันบางคน เวลากลางวันสามารถกดข่มอารมณ์ความรู้สึกของ ราคะ โลภะ โทสะ โมหะไว้ได้ แต่ถ้าพอกลางคืนหลับแล้ว จิตมันคลายออกมันเผลอ ก็จะอาละวาดตอนหลับแทน ฝันบ้าง ละเมอบ้างให้ยุ่งไปหมด

เคยเจอน้องอยู่คนหนึ่ง เล่นตะกายรอบห้องเลย แล้วใครบอกว่าละเมอแกจะไม่เชื่อเพราะว่าประมาณตีสี่กว่าใกล้ตีห้าแกจะคลานกลับไปที่เดิม แล้วนอนท่าเดิมที่ตอนเริ่มนอนเป๊ะเลย ให้ขีดเส้นมันก็นอนตรงนั้นแหละ พอดีเป๊ะเลย บอกให้ตายมันก็ไม่เชื่อว่ามันละเมอ คราวนี้วันหนึ่งก็คงจะได้เวลาที่เขาจะรู้ตัวซะที ก็กำลังคลานของเขาอยู่พอดีฝนมันสาดเข้ามาทางหน้าต่างเลยตื่น เขาก็เลยเพิ่งจะรู้ตัวว่าตัวเขาเองออกจากที่นอนมาตั้งหลายวา (หัวเราะ) ตอนแรกๆ มีปัญหามากเพราะเราไม่เคยเจอ ไล่ตะครุบไล่จับไล่ปล้ำกันไปทั้งคืนกลัวเขาจะปีนลงหน้าต่างไง พอรู้แล้วเราก็นอนของเราไปเรื่อย ปล่อยมันคลานไปเหอะมันเหนื่อยมันก็เลิกเอง (หัวเราะ)

ถาม : อย่างที่เวลาเราภาวนาก่อนนอนแล้วมันเครียด มันเครียดจนนอนไม่หลับ ?

ตอบ : จริงๆ มันไม่น่าจะเครียดนะ คาดว่ามันจะถึงตัวปีติขึ้นไปแล้ว พอถึงตัวปีติแล้วจิตมันจะโพลงอยู่ มันจะไม่หลับ ความรู้สึกง่วงไม่มี ถ้าหากว่าอยู่ในลักษณะนั้นทำใจสบายๆ เลย เอ็งไม่หลับล่ะดีข้าจะภาวนาให้ทั้งคืนเลย เชื่อเหอะ จับลมหายใจได้ไม่ถึงสามคู่หรอกไปแน่บ ถ้าตั้งใจทำดีมันไม่ให้ทำหรอก

ถาม : มันมีความรู้สึกเหมือนว่าเราตั้งใจมากพอตั้งใจมากแล้วแบบจะว่ามันฟุ้งซ่านก็ไม่เชิง แต่มันรู้สึกเหมือน...?

ตอบ : มันเป็นตัวฟุ้งเหมือนกัน อย่าลืมว่าตัวตั้งใจหรือว่าตัวอยากมันเป็นอุธัจจกุกกุจจะ คืออารมณ์ฟุ้งเหมือนกัน ถึงได้ว่าของเราเองเรารู้ว่าเราทำอะไรเพื่ออะไร ถึงเวลาก็จดจ่ออยู่กับการกระทำของเรา อยู่กับเฉพาะหน้าอย่าไปคิดมาก คิดมากเมื่อไหร่มันจะฟุ้ง ไปคิดไม่พอบังคับอีกต่างหาก ?

ถาม : ตัวปฏิบัติคิดกับตัววางอารมณ์ ตัวคิด ....(ไม่ชัด).....เหมือนกันมั้ย ?

ตอบ : ไม่เหมือน ตัวหยุดนี่เราจะต้องบังคับมัน ตัววางนี่มันเป็นโดยธรรมชาติ ไม่ต้องบังคับแล้ว

ถาม : หยุดนี่ไม่ถูกใช่มั้ยคะ มันจะทำให้เครียดใช่มั้ย ?

ตอบ : มันไม่ถูกตั้งแต่แรกแล้ว ต้องใช้คำว่ามันไม่ถูกตั้งแต่เกิดมาแล้ว (หัวเราะ) ไปถึงต้นเหตุเกินไปหรือเปล่า

ถาม : ถ้าเกิดว่า อย่างก่อนอนจะมัวนั่งนับจบ สมมติว่าให้ได้ ๑๐๘ จบแล้วค่อยนอน กับภาวนาให้สบายใจแล้วให้หลับไปเลย อันไหนจะมีผล....?

ตอบ : อันที่ไม่ต้องไปผูกพันมากมันจะดีกว่า ภาวนาให้หลับๆ ไปเลย เอ็งไม่หลับได้ละดี ข้าจะเอาให้เยอะเลย อาจจะเกิน ๑๐๘ ก็ได้ ดีไม่ดี ๘ ยังไม่ได้เลยไปซะแล้ว แต่ถ้าไปคิดจะให้มันหลับ จะบังคับให้มันหลับมันยิ่งเครียดหนักเข้าไปอีก เสร็จแล้วก็หงุดหงิดฟุ้งซ่าน ประเภทที่ว่ารู้สึกว่าตัวเองไม่ได้นอนเลย แต่ความจริงตัวมันนอนอยู่มันได้พักแล้ว ถ้าเขาสังเกตุอีกนิดหนึ่งก็คือว่า เขาเองเขาจะเครียดกับความรู้สึกนั้นอย่างเดียว แต่ว่าจริงๆ แล้วเขาไม่ง่วงเลย มันจะง่วงได้ยังไงมันกรนแล้ว (หัวเราะ)

ถาม : เขาบอกเขาได้ยินเสียงกรน ?

ตอบ : แล้วมันกรนเองด้วย แล้วมันก็รู้ว่ามันกรนด้วยแต่มันบอกว่ามันไม่หลับบ้ามั้ยล่ะ

ถาม : แล้วถ้าหากเขาวางกำลังใจ ?

ตอบ : ถ้าวางกำลังใจถูกนี่ใช้ได้เลย ตรงระดับนั่น กำลังใจหลับกับตื่นต้องให้ได้เท่ากันนักปฏิบัติถ้าทำถึงตรงนั้นพอจะมีที่พึ่งได้ ถ้ายังไม่ถึงตรงนั้นนี่กลางคืนมันยังฟัดเราอยู่

ถาม : เวลาไปอยู่วัดแล้วคอยจะไม่หลับ มันเป็นเพราะอะไร ถ้ามันอยู่บ้านหลับๆ ไม่ยอมตื่น ?

ตอบ : ความไม่คุ้นที่ มันไม่เคยชิน

ถาม : วันที่ ๓ ที่ ๔ ก็ยังไม่หลับอีก คือไม่คุ้นต้องอยู่เป็นเดือนบวชชีไปเลย (หัวเราะ) ตอนช่วงที่ไปธุดงค์อะไรอย่างนี้ มันจะแบบเขานอนกันหมดแล้ว แล้วเราไม่หลับ ?

ตอบ : เกิดใหม่ เกิดอีกสักหลาย ๆ แสนกัป เดี๋ยวมันก็จะชินเองในโลกนี้มันจะไม่มีที่ๆ ไม่เคยเกิดมันก็หลับได้ทุกที่ ตัวนี้บางทียังภูมิใจตัวเองอยู่ว่า เออ...เราเองไปนอนที่ไหนไม่เคยแปลกที่เลยนะ ตรงไหนก็หลับ มันขยันเกิดเกินไป ตรงไหนก็บ้านเราหลับมันได้เรื่อย ในป่าในดงยังไงก็หลับ นอนในรอยเท้าช้างมันจะเหยียบหรือเปล่าก็ไม่รู้ก็หลับ

ถาม : ยืนบนรถเมล์หลับ ?

ตอบ : อันนี้ความสามารถสูงส่ง สมัยที่อยู่บ้านสายลมกว่าจะเลิกจากสายลมประมาณ ๔ ทุ่ม แล้วมันเหนื่อยมาทั้งวัน รับใช้หลวงพ่ออยู่ใกล้ๆ กลางวันก็สอนกรรมฐานด้วยอะไรด้วย มันก็เพลีย รถเมล์สาย ๓๘ มันจะวิ่งไปโน่นสุขุมวิท เราจะลงซอยอ่อนนุช พอขึ้นสะพานพระโขนงปุ๊บจะถึงแล้ว ป้ายต่อไปเราได้ลงแน่ แสบตาเต็มทีกระพริบตาทีเหอะ พอกระพริบตาทีลืมขึ้นมาโน่นกรมอุตุบางนา (หัวเราะ) กระพริบตาทีเดียวจริงๆ นะ ทำไมมันกระพริบนานแท้ก็ไม่รู้ๆ ต้องนั่งรถย้อนกลับมาอีกเสียเวลานอนเป็นบ้า

ถาม : คราวนี้เลยไม่ยอมกระพริบตา (หัวเราะ) บางทีทำไมทำบุญแล้วมันเกิดความรู้สึกเหมือนกับว่าโดนบังคับล่ะค่ะ ที่ทำงานนี่ตั้งแต่ย้ายไปตึกใหม่แล้วจะอยู่ใกล้ศาลพระภูมิ ศาลเจ้าที่กับพระพรหม มีความรู้สึกว่าอยากซื้อดอกไม้ พอวันจันทร์ก็จะซื้อดอกไม้ไหว้ท่าน พออีกจันทร์ถัดไปไม่ซื้อนี่รู้สึกผิดมากเลยเจอปุ๊บก็ต้องซื้อไปไหว้ท่าน อาทิตย์ถัดมาก็ยิ่งหนักๆ ขึ้น ความรู้สึกว่าทำไมเราไม่เก็บไว้หยอดกระปุก แล้วก็ทำบุญให้ท่านจะดูดีกว่าเยอะ แต่มันก็อดไม่ได้ถึงเวลาจะมีความรู้สึกผิดมาก ทำไมมันต้องมีความรู้สึกผิดอย่างนั้น ?

ตอบ : ก็อยากรู้สึกเองนี่ อะไรที่มันเคยทำก็ทำไปสิ

ถาม : มันไม่เคยทำ แต่ว่าอยู่ๆ มันก็ทำไปหนหนึ่ง ก็รู้ตัวเลยว่าพอทำไปแล้วหนหนึ่งแล้วจะรู้เลย แบบว่าตายแล้วอาทิตย์หน้าต้องเป็นอีกแน่ๆ เลย ?

ตอบ : เสร็จแน่ๆ ต่อไปก็บอกท่านว่าเดือนละครั้งนะ เอาเฉพาะวันพระขึ้น ๑๕ ค่ำ ถ้าลืมแล้วเตือนด้วย



สนทนากับพระเล็ก สุธมฺมปญฺโญ
เดือนธันวาคม ๒๕๔๔
ณ บ้านอนุสาวรีย์ฯ



.