ธ ทรงครองแผ่นดินโดยทศพิธราชธรรม

<TABLE style="TABLE-LAYOUT: fixed" class=tableBorder cellSpacing=1 cellPadding=3 align=center><TBODY><TR class=msgEvenTableRow><TD class=msgLineDevider height=150 vAlign=top>
<TABLE cellSpacing=0 cellPadding=0 width=600><TBODY><TR><TD ="#ffcc66">
ธ ทรงครองแผ่นดินโดยทศพิธราชธรรม

พระธรรมโกศาจารย์ (ประยูร ธมฺมจิตฺโต)​

</TD></TR></T></TBODY></TABLE><TABLE cellSpacing=0 cellPadding=0 width=600><T><TBODY><TR><TD>

...วันนี้ พระสงฆ์นับพันรูปที่เป็นครูพระสอนศีลธรรมในโรงเรียน พระนักเทศน์และพระนักเผยแผ่ที่ทำหน้าที่อยู่ทั่วทุกภูมิภาคของประเทศ ได้พร้อมใจกันมาร่วมประชุมสัมมนาที่วัดประยุรวงศาวาสวรวิหารแห่งนี้ เนื่องในปีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ของพระบามสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวของปวงชนชาวไทย ...การประชุมสัมมนาครั้งนี้ เป็นการรวมพลพระนักเทศน์นักเผยแผ่เพื่อสืบต่องานที่เราเริ่มสัมมนากันที่นี่เมื่อ ๒ ปีก่อน ในครั้งนั้นพวกเราเคยมีมติเสนอแนะแนวทางในการจัดตั้งศูนย์เผยแผ่พระพุทธศาสนาแห่งชาติขึ้น ขอแจ้งความคืบหน้าต่อที่ประชุมนี้ว่า
...บัดนี้มหาเถรสมาคมได้ให้ความเห็นชอบการจัดตั้งศูนย์เผยแผ่พระพุทธศาสนาแห่งชาติและศูนย์เผยแผ่พระพุทธศาสนาประจำจังหวัด
...นอกจากนี้ รัฐบาลยังได้จัดสรรงบประมาณ ๔๓๐ ล้านบาทให้มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยใช้ในการกำกับดูแลครูพระสอนศีลธรรมในโรงเรียน ๒๐,๐๐๐ รูปทั่วประเทศตั้งแต่เดือนตุลาคม ๒๕๕๐ นี้เป็นต้นไป ครูพระสอนศีลธรรมหลายรูปเกิดความปริวิตกว่ามหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยจะดูแลรับผิดชอบให้งานสอนพระพุทธศาสนาในโรงเรียนเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพสมกับความไว้วางใจของทุกฝ่ายได้อย่างไร
​

</TD></TR></T></TBODY></TABLE>

<!-- End Member Post --></TD></TR><TR class=msgEvenTableRow><TD style="BORDER-TOP-WIDTH: 0px" class=msgLineDevider><!-- Start Signature --><CENTER></CENTER>
</TD></TR></TBODY></TABLE>

 

• พระสงฆ์ช่วยกันเทศน์เรื่องทศพิธราชธรรม

...การประชุมสัมมนาครั้งนี้เป็นการขว้างหินถามทางว่าครูพระสอนศีลธรรมในโรงเรียนมีข้อขัดข้องหรืออุปสรรคอะไร และประสงค์จะให้มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรราชวิทยาลัย รับภาระดำเนินการช่วยเหลืออย่างไร พวกเรามาประชุมสัมมนากันเพื่อเสนอแผนปฏิบัติการสำหรับครูพระ ๒๐,๐๐๐ รูปทั่วประเทศและเปิดโอกาสให้พระนักเผยแผ่ทั้งหลายจะได้พิจารณารายละเอียดว่า เมื่อมีศูนย์เผยแผ่ประจำจังหวัดแล้ว พระนักเทศน์นักเผยแผ่จะทำงานร่วมกันอย่างไรบ้าง ที่สำคัญมากก็คือว่าการประชุมสัมมนาครั้งนี้น่าจะช่วยให้พระนักเทศน์ นักเผยแผ่และครูพระสอนศีลธรรมในโรงเรียนได้วางแผนเชิงกลยุทธ์ว่า เราจะรณรงค์เทศนาสั่งสอนเรื่องอะไรเป็นพิเศษให้เหมือนกันทั่วประเทศ

...เนื่องจากปีนี้เป็นปีมหามงคลที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเจริญพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา คณะสงฆ์ได้มีส่วนในการถวายพระพรชัยมงคลหลายอย่างหลายประการ แต่มีอยู่เรื่องหนึ่งที่พวกเราน่าจะมีมติให้พระนักเทศน์นักเผยแผ่และครูพระสอนศีลธรรมในโรงเรียนได้ร่วมกันรณรงค์ไม่ใช่เฉพาะปี ๒๕๕๐ แต่ให้ทำต่อเนื่องตลอดไปทุกปี นั่นคือการเทศนาสั่งสอนให้คนไทยทุกคนน้อมนำเอาทศพิธราชธรรมมาปฏิบัติในชีวิตประจำวัน

...พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเจริญพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษาในปี ๒๕๕๐ นี้ พสกนิกรชาวไทยจะเฉลิมฉลองมหามงคลวโรกาสนี้อย่างมีสาระได้อย่างไร กล่าวอีกนัยหนึ่งว่า คนไทยจะบูชาคุณของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้ด้วยวิธีการอะไร

คนไทยสามารถบูชาคุณของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้ ๒ วิธี คือ

(๑) อามิสบูชา บูชาด้วยสิ่งของ เช่น ถวายจตุปัจจัยโดยเสด็จพระราชกุศล และ (๒) ปฏิบัติบูชา ทำดีถวายในหลวง นั่นคือ ทำความดีตามรอยพระยุคลบาทด้วยการประพฤติปฏิบัติตามทศพิธราชธรรม
​

...พระนักเทศน์นักเผยแผ่และครูพระสอนศีลธรรมต้องช่วยกันสอนประชาชนทั้งหลายให้นำทศพิธราชธรรมมาเป็นหลักประพฤติปฏิบัติในชีวิตประจำวัน นับเป็นการบูชาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระเจ้าอยู่หัวด้วยปฏิบัติบูชาซึ่งมีคุณค่ายั่งยืนกว่าอามิสบูชา

...พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงขึ้นครองราชย์เป็นรัชกาลที่ ๙ แห่งราชวงศ์จักรีเมื่อวันที่ ๙ มิถุนายน ๒๔๘๙ ต่อมาทรงประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษกเมื่อวันที่ ๕ พฤษภาคม ๒๔๙๓ ในมหามงคลวโรกาสนี้ พระองค์ได้ทรงประกาศพระปฐมบรมราชโองการเป็นพระราชสัตยาธิษฐานว่า

“เราจะครองแผ่นดินโดยธรรม เพื่อประโยชน์สุขแห่งมหาชนชาวสยาม”
​

...คำว่า “ครองแผ่นดินโดยธรรม” ในที่นี้หมายถึง “ครองแผ่นดินโดยทศพิธราชธรรม”

...ทศพิธราชธรรมนี้มีที่มาจากนิทานชาดกเรื่องมหาหังสชาดก ในชาดกเรื่องนี้ พญาหงส์ซึ่งเป็นพระโพธิสัตว์ได้สนทนาธรรมกับพระเจ้ากรุงพาราณสีเรื่องทศพิธราชธรรมหรือธรรมของพระราชา ๑๐ ประการ โดยพระเจ้ากรุงพาราณสีตรัสเล่าให้พญาหงส์ฟังว่า

“เราพิจารณาเห็นธรรม ๑๐ ประการที่มีอยู่ในตัวเราเหล่านี้ คือ ทาน (๒) ศีล (๓) บริจาค (๔) อาชชวะ (๕) มัททวะ (๖) ตบะ (๗) อักโกธะ (๘) อวิหิงสา (๙) ขันติ (๑๐) อวิโรธนะ เมื่อนั้นปีติและโสมนัสมิใช่น้อยย่อมเกิดแก่เรา”
...พระนักเทศน์นักเผยแผ่คงอดสงสัยว่าทำไมทศพิธราชธรรมในมหาหังสชาดกนี้จึงได้มีอิทธิพลต่อรัฏฐาภิปาลโนบายหรือวิธีการปกครองบ้านเมืองของพระมหากษัตริย์ไทยตั้งแต่สมัยสุโขทัยมาจนถึงปัจจุบันมากยิ่งกว่าคำสอนเรื่องอื่น เช่น ราชสังคหวัตถุหรือจักรวรรดิวัตร

 

<TABLE style="TABLE-LAYOUT: fixed" class=tableBorder cellSpacing=1 cellPadding=3 align=center><TBODY><TR class=msgEvenTableRow><TD class=msgLineDevider height=150 vAlign=top>

• คัมภีร์พระธรรมศาสตร์กับทศพิธราชธรรม

...เหตุที่ทศพิธราชธรรมในมหาหังสชาดกมีอิทธิพลต่อสถาบันพระมหากษัตริย์มากมายขนาดนั้นก็เนื่องมาจากคัมภีร์พระธรรมศาสตร์ซึ่งเป็นกฎหมายหลักคู่บ้านคู่เมืองของไทยมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย คัมภีร์พระธรรมศาสตร์ได้ถูกใช้เป็นกฎหมายแม่บทมาก่อนที่จะมีรัฐธรรมนูญในประเทศไทยเมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๕ จนกระทั่งคำว่า

 

• ทศพิธราชธรรมต้องเป็นปรหิตปฏิบัติ

...พระนักเทศน์นักเผยแผ่ต้องตีบทให้แตกว่าทาน ศีล บริจาคเป็นต้นในทศพิธราชธรรมต่างจากทาน ศีล ภาวนาในบุญกิริยาวัตถุอย่างไร ทำไมทาน ศีล จึงเป็นทศพิธราชธรรมคือเป็นธรรมของผู้ปกครอง ชาวบ้านทั่วก็ให้ทานและรักษาศีล แต่ทานและศีลของชาวบ้านไม่เป็นธรรมของผู้ปกครองเพราะเหตุไร
หลักในการพิจารณาความแตกต่างในเรื่องนี้มาจากการสรุปพระพุทธคุณเหลือ ๒ ประการ ดังนี้

๑. อัตตหิตสมบัติ การพัฒนาคุณสมบัติส่วนตัวให้บริบูรณ์ ๒. ปรหิตปฏิบัติ การบำเพ็ญประโยชน์แก่ผู้อื่น
​

...ทศพิธราชธรรมข้อที่ ๑ คือ
...ทานหมายถึงการให้ การให้ทานที่เป็นอัตตหิตสมบัติอย่างเดียวไม่เป็นทศพิธราชธรรม การให้ทานที่เป็นอัตตหิสมบัติเป็นการให้ทานที่ช่วยกำจัดกิเลสคือความตระหนี่ออกไปเพื่อทำให้ตัวเราดีขึ้น จึงเป็นบุญกิริยาวัตถุคือวิธีทำบุญเพื่อตัวเรา แต่การให้ทานที่เป็นปรหิตปฏิบัติคือทำความดีเพื่อช่วยเหลือคนอื่นด้วยจึงจะเป็นราชธรรมหรือธรรมสำหรับผู้ปกครอง

...การให้ทานที่มุ่งพัฒนาจิตใจของเราฝ่ายเดียวถือเป็นความดีส่วนตัวแบบอัตตหิสมบัติ ยังไม่จัดเป็นราชธรรม แต่การให้ทานเพื่อสงเคราะห์อนุเคราะห์คนอื่นตามหลักสังคหวัตถุ ๔ จึงเป็นราชธรรมหรือธรรมสำหรับผู้ปกครอง กล่าวให้ชัดก็คือการให้ทาน การรักษาศีล การบริจาคเป็นต้น จัดเป็นราชธรรมก็ต่อเมื่อเป็นปรหิตปฏิบัติคือเป็นธรรมที่ปฏิบัติเพื่อบำเพ็ญประโยชน์สุขของคนอื่นเป็นสำคัญ พระราชาหรือผู้ปกครองต้องถือประโยชน์ส่วนรวมสำคัญกว่าประโยชน์ส่วนตัวเสมอ ดังพระราชดำรัสของสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนกที่ว่า

 

๑. ทาน การให้
​

...ทานคือการให้ทรัพย์สินสิ่งของและธรรมเพื่อช่วยเหลือประชาชน รวมทั้งการบำเพ็ญสาธารณประโยชน์ต่างๆ เป็นการให้เพื่อสงเคราะห์อนุเคราะห์ตามหลักสังคหวัตถุ ๔ เป็นสำคัญ

...วิธีการให้ทานแบ่งออกเป็น ๒ อย่างคือ

(๑) อามิสทาน การให้สิ่งของ และ (๒) ธรรมทาน (การให้ธรรมเป็นทาน) หรือวิทยาทาน (การให้ความรู้เป็นทาน)
​

...พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้ทรงบำเพ็ญทานเพื่อพสกนิกรของพระองค์มาโดยตลอด ทั้งที่เป็นอามิสทานและธรรมทานคือการให้สิ่งของและการให้คำแนะนำ พระราชกรณียกิจในการบำเพ็ญทานของพระองค์สอดคล้องกับราชสังคหวัตถุข้อที่ ๑ คือ สัสสเมธะ หมายถึงความฉลาดในการบำรุงพืชพันธุ์ธัญญาหาร ส่งเสริมการเกษตร

...โครงการพัฒนาชนบทโครงการแรกเกิดขึ้นในปี ๒๔๙๕ โดยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระราชทานรถบุลโดเซอร์ให้หน่วยตำรวจตระเวนชายแดนไปสร้างถนนเข้าไปยังบ้านห้วยมงคล ตำบลหินเหล็กไฟ อำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคิรีขันธ์เพื่อให้ประชาชนสามารถใช้เดินทางและนำผลผลิตจากไร่นาออกไปขายที่ตลาดได้สะดวกขึ้น

...พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงส่งเสริมการเกษตรด้วยโครงการฝนหลวงที่คนไทยทุกวันนี้รู้จักกันดี โครงการนี้ถือกำเนิดขึ้นมาจากแนวพระราชดำริที่ได้จากการเสด็จเยี่ยมราษฎรในภาคตะวันออกเฉียงเหนือเมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๘ ดังพระราชบันทึกตอนหนึ่งว่า

 

๒. ศีล ความประพฤติเรียบร้อยดีงาม
​

...ศีล คือการสำรวมระวังรักษาพฤติกรรมทางกายและทางวาจาให้ถูกต้องเรียบร้อยดีงามทั้งที่เป็นอัตตหิตสมบัติคือความดีงามส่วนตัวและปรหิตปฏิบัติคือความดีงามเพื่อส่วนรวม

...การรักษาศีลที่เป็นทศพิธราชธรรมนั้นต้องเป็นปรหิตปฏิบัติด้วย คือ ผู้ปกครองต้องมีภาพแห่งความซื่อสัตย์สุจริต สามารถทำตนเป็นแบบอย่างและเป็นที่เคารพนับถือของคนทั่วไป ไม่ทุจริตคอรัปชั่น พูดง่ายๆ ก็คือ ผู้ปกครองต้องมีชื่อเสียงเกียรติคุณอันดีงามโดยไม่มีประวัติด่างพร้อย

...ผู้ปกครองต้องมีสีลสามัญญตาคือความมีศีลเสมอกันกับสมาชิกในสังคม หมายความว่าต้องรักษาระเบียบกติกาและปฏิบัติตามกฎหมายของบ้านเมืองเช่นเดียวกับประชาชนทั่วไปโดยไม่มีข้อยกเว้น ผู้ปกครองต้องไม่ทำตัวให้อยู่เหนือกฎหมายเพราะถือตัวว่ามีอำนาจเบ็ดเสร็จ

...เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ กำลังจะเสด็จประพาสยุโรปในปี ๒๔๔๐ คงจะป็นที่ห่วงใยกันทั่วไปว่าพระองค์อาจจะถูกของร้องให้เปลี่ยนศาสนาเมื่อไปถึงยุโรป รัชกาลที่ ๕ จึงทรงประกาศปฏิญญาในที่ประชุมมหาสมาคม ณ พระที่นั่งไพศาลทักษิณ ดังนี้

 

๓. บริจาค เสียสละความสุขสบายส่วนตัวเพื่อประโยชน์สุขส่วนรวม
​

...ทศพิธราชธรรมข้อนี้เป็นเรื่องของกิเลสจาคะคือสละกิเลส เช่นสละความเห็นแก่ตัวหรือความสุขสบายส่วนตัวเพื่อทำประโยชน์สุขให้แก่ประชาชน การปฏิบัติธรรมข้อนี้มุ่ง ปรหิตปฏิบัติคือยึดประโยชน์สุขของคนอื่นเป็นที่ตั้ง ดังพุทธพจน์ในธรรมบทที่ว่า

​

 

๔. อาชชวะ ความซื่อตรง
​

...อาชชวะ ความซื่อตรงคือความซื่อสัตย์สุจริต บอกความจริงแก่ประชาชน ไม่ฉ้อฉลหลอกลวง ไม่ทุจริตคอรัปชั่น พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้ทรงอธิบายความหมายของความซื่อสัตย์สุจริตในพระบรมราโชวาทที่พระราชทานไว้ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๗ ว่า

 

๕. มัททวะ ความอ่อนโยน
​

...มัททวะเป็นการปฏิบัติต่อคนอื่นด้วยความอ่อนโยนสุภาพเรียบร้อย ไม่เย่อหยิ่งหลงตัวเอง มัททวะเป็นความแข็งแรงแต่ไม่แข็งกระด้างและเป็นความอ่อนโยนแต่ไม่อ่อนแอ
ผู้นำมี ๒ ประเภทคือ (๑) ผู้นำที่นั่งอยู่บนหัวคน และ (๒) ผู้นำที่นั่งอยู่ในหัวใจคน
ผู้นำที่นั่งอยู่บนหัวคนชอบใช้ความแข็งกระด้างกดขี่คนอื่น
ผู้นำที่นั่งอยู่ในหัวใจคนชอบใช้ความอ่อนโยนผูกมัดใจคน ดังโคลงโลกนิติที่ว่า

อ่อนหวานมานมิตรล้น เหลือหลาย
หยาบบ่มีเกลอกราย เกลื่อนใกล้
ดุจดวงศศิฉาย ดาวดาษ ประดับนา สุริยะส่องดาราไร้ เมื่อร้อนแรงแสง
​

...พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเป็นผู้นำที่ประทับอยู่ในหัวใจคน ทรงเป็นศูนย์รวมใจของไทยทั้งชาติเพราะทรงมีพระราชอัธยาศัยเปี่ยมล้นด้วยมัททวะคือความอ่อนโยน ดังที่สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ พระราชทานพระราชดำรัสแก่คณะบุคคลที่มาเข้าเฝ้าฯเนื่องในวโรกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา วันที่ ๑๑ สิงหาคม ๒๕๓๔ เกี่ยวกับการตามเสด็จในตอนต้นรัชกาล ซึ่งครั้งนั้นสมเด็จพระนางเจ้าฯ ยังทรงเยาว์พระชันษา ทรงยังไม่แน่พระทัยว่าจะวางพระองค์อย่างไร พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวจึงทรงปฏิบัติพระองค์เป็นแบบอย่างในเรื่องของความอ่อนโยน ดังนี้


"เวลามีพระราชปฏิสันถารกับราษฎร ซึ่งเป็นชั่วโมงๆ ทีเดียว ทรงคุยกับราษฏรนี่ไม่โปรดทรงยืน ทรงถือขนบธรรมเนียมไทยที่จะไม่ยืนค้ำผู้เฒ่าผู้แก่จะประทับลงรับสั่งกับราษฏรเสมอมา แม้จะเป็นตอนเที่ยงแดดร้อนเปรี้ยงก็ตามซึ่งข้าพเจ้าก็เห็นพระราชจริยวัตรนี้มาตั้งแต่ตอนต้นรัชกาลแล้ว"
...พวกเราคงเคยเห็นภาพหนึ่งจนชินตา เป็นภาพที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงโน้มพระองค์ไปรับดอกบัวจากคุณยายคนหนึ่ง ดอกบัวก็เหี่ยว คนถวายก็แก่ นี่เป็นภาพประวัติศาสตร์ที่แสดงถึงความอ่อนโยนของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

...เหตุการณ์นี้เกิดขึ้นที่จังหวัดนครพนมเมื่อวันที่ ๑๓ พฤศจิกายน ๒๔๙๘ วันนั้นพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จไปทรงบำเพ็ญพระราชกุศล ณ วัดพระธาตุพนมในช่วงเช้าแล้วเสด็จฯโดยรถยนต์พระที่นั่งกลับไปประทับแรม ณ จวนผู้ว่าราชการจังหวัดนครพนม ราษฎรที่รู้ข่าวก็พากันอุ้มลูกจูงหลานมารับเสด็จที่ริมถนนอย่างเนืองแน่น ลูกหลานครอบครัวจันทนิตย์ช่วยกันนำแม่เฒ่าตุ้ม จันทนิตย์ อายุ ๑๐๒ ปีไปรอรับเสด็จ ณ จุดรับเสด็จตั้งแต่เช้า ลูกหลานได้จัดหาดอกบัวสายสีชมพูให้แม่เฒ่าจำนวน ๓ ดอกและพาออกไปรอที่แถวหน้าสุดเพื่อให้ใกล้ชิดเบื้องพระยุคลบาทที่สุด เปลวแดดร้อนแรงตั้งแต่เช้าจนบ่ายแผดเผาจนดอกบัวสายในมือเริ่มเหี่ยวโรย เมื่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ มาถึงตรงหน้า แม่เฒ่าได้ยกดอกบัวสายที่เหี่ยวโรย ๓ ดอกนั้นขึ้นเหนือศีรษะแสดงความจงรักภักดีอย่างสุดซึ้ง ในหลวงทรงโน้มพระองค์อย่างต่ำที่สุดจนพระพักตร์แนบชิดกับศีรษะของแม่เฒ่า พระหัตถ์แตะมือกร้านของแม่เฒ่าอย่างอ่อนโยน


...นี่คือภาพตัวอย่างของมัททวะคือความอ่อนโยนในพระราชจริยวัตรของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ภาพนี้ชวนให้นึกถึงภาษิตอังกฤษที่ว่า

 

๖. ตบะ ความเพียรเผากิเลส
​

...ตบะคือความเพียรเผากิเลสตัณหา ไม่หลงระเริงไปกับคำสรรเสริญเยินยอและความสำเริงสำราญที่มาพร้อมกับอำนาจวาสนาจนลืมปฏิบัติหน้าที่ให้บริบูรณ์ ผู้นำที่มีตบะจะสามารถควบคุมจิตใจให้พอใจกับความเรียบง่าย เขาเป็นคนที่ได้ดีแล้วไม่ลืมตัว เขาอยู่อย่างไม่ตามใจกิเลสตัณหา แม้จะมีเงินทองมากมาย เขาก็ไม่ใช้จ่ายฟุ่มเฟือยสุรุ่ยสุร่าย

...พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงบำเพ็ญตบะจึงทรงพอพระทัยกับชีวิตที่เรียบง่ายตามปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงที่ทรงพระราชทานแก่ชาวไทย พระองค์เองทรงเป็นแบบอย่างของการใช้ชีวิตอย่างพอเพียง ดังที่ ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล เล่าไว้ว่า

 

๗. อักโกธะ ความไม่โกรธ
​

...อักโกธะ แปลว่าความไม่โกรธ ความหมายโดยตรงก็คือความเมตตาต่อคนทั่วไป ไม่ตกอยู่ใต้อำนาจของความโกรธ ไม่ใช้อำนาจบาตรใหญ่ มีความสุขที่ได้พบปะประชาชนทั่วไปอย่างใกล้ชิด

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีเมตตาคือความรักต่อพสกนิกร พระองค์ทรงมีความสำราญพระราชหฤทัยทัยที่ได้ทรงพบปะกับราษฎรของพระองค์ หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช เคยกล่าวว่า

 

๘. อวิหิงสา ความไม่เบียดเบียน
​

...อวิหิงสา แปลว่าความไม่เบียดเบียน หมายถึงความกรุณาต่อคนทั่วไป ไม่หาเรื่องกดขี่ข่มเหงหรือลงอาญาแผ่นดินโดยปราศจากเหตุอันควร สงสารหวั่นใจเมื่อเห็นความทุกข์ของประชาชนและหาหนทางที่จะดับทุกข์เข็ญของพวกเขา

...พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีพระมหากรุณาธิคุณคือมีความสงสารเห็นใจต่อพสกนิกรของพระองค์จึงทรงมีโครงการพระราชดำริต่างๆ เพื่อช่วยเหลือราษฎร ไม่ใช่เฉพาะชาวชนบทในที่ทุรกันดารเท่านั้นที่ได้รับพระมหากรุณาธิคุณ แม้แต่ชาวกรุงเทพมหานครก็ได้รับพระบารมีปกแผ่ด้วยเช่นกัน ดังที่กรณีน้ำท่วมใหญ่ในกรุงเทพมหานครเมื่อ พ.ศ. ๒๕๓๘ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้พระราชทานพระราชดำริโครงการแก้มลิงเพื่อบรรเทาปัญหาน้ำท่วมในกรุงเทพมหานครและปริมณฑล

...โครงการแก้มลิงมีแนวคิดจากการที่ลิงอมกล้วยไว้ในกระพุ้งแก้มไว้ได้คราวละมากๆ พระบาทสมเด็จพระจ้าอยู่หัวได้มีพระราชกระแสอธิบายว่า

"ลิงโดยทั่วไปถ้าเราส่งกล้วยให้ ลิงจะรีบปอกเปลือก เอาเข้าปากเคี้ยว แล้วนำไปเก็บไว้ที่แก้มก่อน ลิงจะทำอย่างนี้จนกล้วยหมดหวีหรือเต็มกระพุ้งแก้ม จากนั้นจะค่อยๆ นำออกมาเคี้ยวและกลืนกินภายหลัง"
...โครงการนี้มีการวางแผนใช้พื้นที่แก้มลิงรวบรวมน้ำ รับน้ำ และดึงน้ำที่ท่วมขังพื้นที่กรุงเทพมหานครตอนบนมาเก็บไว้ พร้อมกับระบายน้ำออกสู่อ่าวไทยตามจังหวะการขึ้น - ลงของระดับน้ำทะเล โดยอาศัยแรงโน้มถ่วงของโลกและการสูบน้ำที่เหมาะสมสอดคล้องกับโครงการแก้มลิง

...เมื่อเกิดปัญหาความขัดแย้งทางการเมืองไทยจนลุกลามนองเลือดกลายเป็นพฤษภาทมิฬในปี ๒๕๓๕ ประชาชนผู้เดือดร้อนต่างหวังพึ่งพระบารมีเพื่อสลายความขัดแย้งในครั้งนั้น ภาพที่ในหลวงทรงห้ามคู่กรณีไม่ให้ทะเลาะกันยังประทับอยู่ในความทรงจำของคนไทยทุกคน กระแสพระราชดำรัสที่ทรงพระราชทานในเหตุการณ์ครั้งนั้นเป็นเรื่องที่คนไทยทุกคนต้องจดจำตลอดไป โดยเฉพาะตอนที่ว่า

 

๙. ขันติ ความอดทน
​

...ขันติคือความอดทนต่ออนิฏฐารมณ์คือสิ่งที่ไม่น่าปรารถนาหรือไม่น่าพอใจ เมื่อต้องประสบสิ่งที่ไม่น่าปรารถนาหรือไม่น่าพอใจก็สามารถควบคุมกิริยาอาการให้นิ่งสงบอยู่ได้ เป็นนายเหนือสถานการณ์ ไม่แสดงอาการหงุดหงิดทุรนทุรายหรือแสดงความไม่พอใจจนออกนอกหน้า

...ผู้นำที่ดีต้องมีความอดทนสามารถควบคุมอารมณ์ของตนได้ดีในทุกสถานการณ์ เขาใช้ความสงบสยบความเคลื่อนไหว ดังโคลงโลกนิติที่ว่า

นาคีมีพิษเพี้ยง สุริโย
เลื้อยบ่ทำเดโช แช่มช้า
พิษน้อยหยิ่งโยโส แมลงป่อง ชูแต่หางเองอ้า อวดอ้างฤทธี
​

...ความอดทนแบ่งออกเป็น ๓ อย่างคือ

(๑) ทนลำบาก หมายถึงทนต่อทุกขเวทนาทางกาย เช่น ความเจ็บปวด
(๒) ทนตรากตรำ หมายถึงทนหนาว ทนร้อน หนักเอาเบาสู้ (๓) ทนเจ็บใจ หมายถึง ทนต่อถ้อยคำยั่วยุเย้ยหยันหรือคำนินทาว่าร้าย
​

...ผู้นำต้องพร้อมที่จะเผชิญต่อสภาวะที่ไม่พึงปรารถนารอบด้านเหมือนกับช้างศึกที่เข้าสู่สนามรบแล้วต้องทนต่อลูกศรที่ยิงใส่มาจากสี่ทิศ

...พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงงานหนักมากว่า ๖๐ ปี บางครั้งแม้จะทรงลำบากตรากตรำเพียงใดก็ไม่หยุดบำเพ็ญพระราชกรณียกิจ ดังที่ครั้งหนึ่งทรงมีรับสั่งเล่าเรื่องถูกยุงกัดไว้ว่า

 

๑๐. อวิโรธนะ ความไม่คลาดจากธรรม
​

...อวิโรธนะหมายถึงการยึดมั่นในหลักการปกครอง หลักนิติธรรมและขนบธรรมเนียมประเพณีต่างๆ โดยไม่ประพฤติปฏิบัติให้ผิดเพี้ยนไปจากหลักการเหล่านั้น

...ผู้ปกครองจะมั่นคงอยู่ในหลักการเช่นนั้นได้ต้องมีปัญญารู้เท่าทันสถานการณ์และตัดสินสั่งการโดยไม่ตกอยู่ภายใต้อำนาจอคติคือความลำเอียง ๔ ประการ ได้แก่

(๑) ฉันทาคติ ลำเอียงเพราะชอบ
(๒) โทสาคติ ลำเอียงเพราะชัง
(๓) โมหาคติ ลำเอียงเพราะหลง (๔) ภยาคติ ลำเอียงเพราะกลัว
​

...สถานการณ์การเมืองในประเทศไทยเมื่อต้นปี ๒๕๔๙ เป็นอีกเหตุการณ์หนึ่งที่ทำให้พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวต้องทรงยึดมั่นในอวิโรธนะคือความไม่คลาดจากธรรม

...หลายคนคงจำได้ว่ามีเสียงเรียกร้องให้พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงใช้พระราชอำนาจตามมาตรา ๗ แต่งตั้งนายกรัฐมตรีพระราชทาน ผู้เรียกร้องได้อ้างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย มาตรา ๗ ที่บัญญัติว่า

 

• สรุปทศพิธราชธรรม

...ทศพิธราชธรรมที่กล่าวมาทั้ง ๑๐ ประการเหล่านี้ เมื่อกล่าวโดยสรุปก็คือไตรสิกขาได้แก่ ศีล สมาธิ ปัญญา นั่นเอง

...ทศพิธราชธรรมข้อต่อไปนี้คือ (๑)ทาน (๒) ศีล และ(๘) อวิหิงสา จัดเป็นศีล

...ทศพิธราชธรรมข้อต่อไปนี้คือ (๓) บริจาค (๔) อาชชวะ (๕) มัททวะ (๖) ตบะ (๗) อักโกธะ และ (๙) ขันติ จัดเป็นสมาธิ

...ทศพิธราชธรรมข้อ (๑๐) อวิโรธนะ จัดเป็นปัญญา

...แม้ทศพิธราชธรรมจะสรุปลงในไตรสิกขา แต่ก็เป็นไตรสิกขาที่มุ่งปรหิตปฏิบัติคือการบำเพ็ญประโยชน์สุขเพื่อผู้อื่นเป็นสำคัญ ไม่ใช่แค่อัตตหิตสมบัติหรือการทำความดีส่วนตัว ซึ่งเหมือนกับการที่พระภิกษุบางรูปเรียนจบหลักสูตรวิชาการเทศนาจากสำนักวัดประยุรวงศาวาสไปแล้วก็ไม่ทำการเทศนาสั่งสอนต่อไป ความรู้ความสามารถในการเทศนาของท่านก็เป็นเพียงแค่อัตตหิตสมบัติหรือความดีส่วนตัว แต่พระภิกษุรูปใดเรียนจบหลักสูตรวิชาการเทศนาแล้วก็นำความรู้ความสามารถไปเทศนาสั่งสอนประชาชนต่อไป ท่านรูปนั้นชื่อว่าเป็นพระนักเทศน์นักเผยแผ่เพราะมีปรหิตปฏิบัติคือการบำเพ็ญประโยชน์สุขเพื่อสังคม

...พระนักเทศน์นักเผยแผ่ที่มีธรรมมัจฉริยะคือตระหนี่ธรรมเก็บความรู้เรื่องทศพิธราชธรรมไว้กับตัวคนเดียว ก็เหมือนคนจุดเทียนเล่มเดียวไม่ยอมแบ่งแสงสว่างให้ใคร แสงสว่างก็มีน้อยเพราะอยู่ในที่จำกัด แต่ถ้าพระนักเทศน์นักเผยแผ่ช่วยกันเทศนาสั่งสอนเรื่องทศพิธราชธรรมในหมู่ประชาชนมากยิ่งขึ้น ประชาชนชาวไทยทุกระดับชั้นจะได้ความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องและสามารถประยุกต์ใช้ทศพิธราชธรรมในชีวิตประจำวันตามรอยพระยุคลบาท เหมือนการจุดเทียนต่อๆกันไป ยิ่งทำให้แสงสว่างเพิ่มมากยิ่งขึ้น

...ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๗๕ เป็นต้นมา ประชาชนชาวไทยได้รับการถ่ายโอนพระราชอำนาจมาใช้บริหารและปกครองบ้านเมืองในระบอบประชาธิปไตยที่มีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข ความผิดพลาดประการหนึ่งก็คือไม่มีการถ่ายโอนพระราชธรรม ๑๐ ประการมาให้ประชาชนได้ประยุกต์ใช้ในการบริหารและการปกครองบ้านเมือง

...พระนักเทศน์นักเผยแผ่ทั้งหลายต้องช่วยกันรณรงค์เทศนาสั่งสอนให้พสกนิกรชาวไทยทุกหมู่เหล่าได้นำทศพิธราชธรรมมาประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันโดยดำเนินตามรอยพระยุคลบาทของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราชผู้ทรงเป็นธรรมิกราชคือผู้ทรงครองแผ่นดินโดยทศพิธราชธรรม

...ท้ายที่สุดนี้ขอคุณพระศรีรัตนตรัยและอานุภาพของหลวงพ่อพระพุทธนาคในพระวิหารพร้อมทั้งพระบรมสารีริกธาตุที่อัญเชิญมาประดิษฐาน ณ วัดประยุรวงศาวาสวรวิหารแห่งนี้จงมารวมกันเป็นตบะ เดชะ พลวปัจจัย อำนวยอวยพรให้การประชุมสัมมนาครั้งนี้สำเร็จลุล่วงบรรลุตามวัตถุประสงค์ทุกประการ

...ขอทุกท่านที่เข้าร่วมประชุมสัมมนาครั้งนี้จงมีความเจริญงอกงามไพบูลย์ใน
ธรรมขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า สิทธมตฺถุ สิทธมตฺถุ สิทธมตฺถุ ปรารถนาสิ่งหนึ่งประการใดที่ชอบประกอบด้วยธรรม ก็ขอให้ความปรารถนาเหล่านั้นจงพลันสำเร็จ จงพลันสำเร็จ จงพลันสำเร็จ สมมโนรถมุ่งมาดปรารถนาทุกประการ ตลอดกาลนานเทอญ

--------------------------------------------------------

คัดลอกมาจาก
วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร กทม.
http://www.tamdee.net/db/forum_posts.asp?TID=533

--------------------------------------------------------

 

ขอกราบโมทนาสาธุครับ สาธุ...