พุทธศิลป์กับพรพุทธาเวทย์ ตอน พระพุทธรูปศิลาขาว หรือ “หลวงพ่อประทานพร”พระประธานแห่งองค์พระปฐมเจดีย์

พุทธศิลป์กับพรพุทธาเวทย์ ตอน พระพุทธรูปศิลาขาว หรือ “หลวงพ่อประทานพร”พระประธานแห่งองค์พระปฐมเจดีย์

“พระพุทธรูปศิลาขาว” หรือ “หลวงพ่อประทานพร”
เป็นพระพุทธรูปปางประทานปฐมเทศนา หรือปางประทานเอหิภิกขุ
(วิตรรก-มุทรา) โดยประดิษฐานเป็น พระประธานในพระอุโบสถ
วัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร ต.พระปฐมเจดีย์ อ.เมือง จ.นครปฐม
สร้างขึ้นในสมัยทวารวดี (ระหว่างปีพุทธศักราช ๑๑๐๐-๑๖๐๐)
ชาวบ้านมักจะเรียกพระพุทธรูปองค์นี้ว่า “หลวงพ่อประทานพร”
พระพุทธรูปศิลาขาว ทำจากศิลาสีขาว (White Stone) ขนาดใหญ่
มีพุทธลักษณะทั่วไปเป็นพระพุทธรูปศิลปะทวารวดี
ประทับนั่งบนบัลลังก์ห้อยพระบาททั้งสอง (ปรลัมพปาทาสนะ)
ลงบนฐานทำเป็นกลีบบัวบานรองรับ
ซึ่งมีศัพท์เฉพาะเรียกว่า “ภัทรอาสน์” หรือ “ภัทราสนะ”
พระหัตถ์ซ้ายของพระพุทธรูปวางหงายอยู่เหนือพระเพลาซ้าย
ส่วนพระหัตถ์ขวายกอยู่ในระดับพระอุระ (หน้าอก) หันฝ่าพระหัตถ์ออก
ปลายพระอังคุฐ (นิ้วหัวแม่มือ) กับพระดัชนี (นิ้วชี้) จีบงอโค้งจรดกันเป็นวงกลมส่วนอีกสามนิ้วของพระหัตถ์ขวากางออก องค์พระพุทธรูปในรูปท่าแบบนี้เรียกว่า “ปางประทานปฐมเทศนา” หรือ “ปางประทานเอหิภิกขุ” (วิตรรก-มุทรา)ขนาดความสูงจากยอดพระเกตุถึงปลายพระบาท ๓.๗๖ เมตร หรือ ๑๔๘ นิ้วพระพุทธรูปศิลาขาว องค์ที่ประดิษฐานเป็นพระประธาน ณ พระอุโบสถเป็นพระพุทธรูปที่มีลักษณะและขนาดเช่นเดียวกันกับ
“พระพุทธนรเชษฐ์ เศวตอัศมมัยมุนี ศรีทวารวดีปูชนียบพิตร”
หรือเรียกพระนามสั้นๆ ว่า “พระพุทธนรเชษฐ์ฯ” หรือ “หลวงพ่อขาว”
ที่ประดิษฐาน ณ ลานชั้นลด (กะเปาะ) ด้านทิศใต้ขององค์พระปฐมเจดีย์
จากบันทึกประวัติสังเขปพระพุทธรูปศิลาปางประทานปฐมเทศนา
ที่ พระธรรมวโรดม (โชติ ธมฺมปชฺโชติโก)
อดีตเจ้าอาวาสวัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร จ.นครปฐม
ได้จัดทำขึ้นเพื่อทูลเกล้าฯ ถวายในคราวที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ
เสด็จพระราชดำเนินทรงบำเพ็ญพระราชกุศลถวายผ้าพระกฐินด้วยพระองค์เองเมื่อวันที่ ๒๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๙๗ กล่าวเอาไว้มีความตอนหนึ่งดังนี้
“...ท่านพระปลัดทอง พระอธิการวัดกลางบางแก้ว (วัดคงคา)
ได้มาเห็นวัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร ซึ่งเวลานั้นว่างจากเจ้าอาวาส
กุฏิเสนาสนะชำรุดมาก ท่านจึงพร้อมกันกับ “สามเณรบุญ”
(ภายหลังได้รับพระราชทานสมณศักดิ์เป็น พระพุทธวิถีนายก
ตำแหน่งพระราชาคณะชั้นสามัญ เจ้าอาวาสวัดกลางบางแก้ว) ผู้เป็นศิษย์
ได้มาช่วยบอกบุญขอแรงพระเณรและชาวบ้าน ต.พระปฐมเจดีย์
ไปช่วยกันขนอิฐจากวัดทุ่งพระเมรุ หรือวัดพระเมรุ ซึ่งขณะนั้นเป็นวัดร้าง
(ครั้นมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖
ได้ทรงพระราชทานนามวัดทุ่งพระเมรุ หรือวัดพระเมรุ ใหม่ว่า สวนนันทอุทยาน)เพื่อนำมาใช้ในการบูรณปฏิสังขรณ์บริเวณวัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหารปรากฏว่าพบเห็นจอมปลวกขนาดใหญ่ตั้งอยู่ในบริเวณซากโบราณสถานที่นั้นโดยมีพระเกตุมาลา (ยอดเศียร) ขององค์พระพุทธรูปโผล่พ้นยอดจอมปลวกขึ้นมาคณะของท่านพระปลัดทองจึงได้ช่วยกันทำลายจอมปลวกนั้นออกก็พบ พระพุทธรูปศิลาขาวขนาดใหญ่ องค์นี้ มีรอยต่อเป็นท่อนๆจึงถอดรอยตามรอยต่อนั้นออก แล้วนำมาประดิษฐานเป็นพระประธานในพระอุโบสถ วัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๐๔(ในช่วงปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔)ก่อนพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕
ครองราชสมบัติ ๗ ปี นับถึง พ.ศ. ปัจจุบันได้ ๙๓ ปี...”
สำหรับประวัติความเป็นมาของพระพุทธรูปศิลาขาวทั้ง ๔ องค์
ซึ่งเป็นพระพุทธรูปที่มีลักษณะและขนาดอย่างเดียวกันนั้น
นายธนิต อยู่โพธิ์ อดีตอธิบดีกรมศิลปากร ได้กล่าวไว้ในหนังสือ
“พระพุทธรูปศิลาขาว สมัยทวารวดี” ว่าพระพุทธรูปศิลาเนื้อหินขาว ๔ องค์
แต่เดิมเคยประดิษฐานอยู่ ณ วัดทุ่งพระเมรุ หรือวัดพระเมรุ จ.นครปฐม
โดยพบสถูปโบราณสมัยทวารวดีองค์ใหญ่ มีร่องรอยว่ามีมุขประจำ ๔ ทิศ
และในแต่ละมุขทิศเคยมีีพระพุทธรูปขนาดใหญ่นั่งห้อยพระบาทประจำอยู่นั้นในสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้น ประมาณในรัชสมัยสมเด็จพระราเมศวร
หรือสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ ๑ รัชกาลที่ ๒-๓ แห่งกรุงศรีอยุธยาตามลำดับได้มีการขนย้ายพระพุทธรูปศิลาขาวมาประดิษฐานไว้ใน วัดพระยากง
ต.สำเภาล่ม อ.พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา เกือบครบ ๓ องค์
คงทิ้งไว้ที่เดิม (วัดทุ่งพระเมรุ จ.นครปฐม) ๑ องค์ กับชิ้นส่วนขององค์พระบางท่อนต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ได้นำองค์พระพุทธรูปศิลาขาวที่คงอยู่ ณ ที่เดิม (วัดทุ่งพระเมรุ จ.นครปฐม) นั้นไปประดิษฐานเป็นพระประธานในพระอุโบสถ วัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหารกับในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ได้นำชิ้นส่วนที่เหลือไปจัดตั้งไว้ ณ พระระเบียงคด ด้านนอกองค์พระปฐมเจดีย์ส่วนที่นำไปไว้ที่ วัดพระยากง เกือบครบ ๓ องค์นั้น ต่อมาประมาณกว่า ๒๐ ปีมานี้ได้มีพุทธบริษัทผู้ศรัทธานำชิ้นส่วนของพระพุทธรูปศิลาขาวที่วัดพระยากงบางส่วนมาปฏิสังขรณ์ประกอบเป็นองค์พระ แล้วอัญเชิญมาประดิษฐานไว้ที่ วัดขุนพรหมต.สำเภาล่ม อ.พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา ซึ่งตั้งอยู่ใกล้กันกับวัดพระยากงส่วนที่ยังคงอยู่ที่ วัดพระยากง ก็มีคนใจร้ายทุบทำลายพระเศียรของพระพุทธรูปศิลาขาว
๒ พระเศียรให้แตกแยกจากกันเพื่อสะดวกแก่การขนย้าย แล้วนำมาขายไว้ ณ ร้านค้าของเก่า
ในเวิ้งนครเกษม ๒ ร้าน ซึ่งกรมศิลปากรก็ได้ติดตามคืนมาได้เมื่อปีพุทธศักราช ๒๕๑๐ครั้นเมื่อนายธนิต อยู่โพธิ์ อธิบดีกรมศิลปากรในขณะนั้น ไปสำรวจดูที่ วัดพระยากงก็พบชิ้นส่วนอื่นๆ ของพระพุทธรูปศิลาขาวอีก จึงลองประกอบกับพระเศียรของพระพุทธรูปที่ได้มาจากร้านค้าของเก่าในเวิ้งนครเกษม แต่ก็ไม่สามารถประกอบกันได้อย่างสนิทและยังพบว่าพระพุทธรูปศิลาขาวที่ วัดขุนพรหม ซึ่งปฏิสังขรณ์ด้วยการโบกปูนทับให้เรียบเสมอกันก็ประกอบขึ้นจากชิ้นส่วนของพระพุทธรูปคนละองค์กัน จึงได้แยกส่วนต่างๆ ออกมาประกอบใหม่แล้วนำชิ้นส่วนของพระพุทธรูปศิลาขาวที่เก็บรักษาไว้ ณ พระระเบียงคด ด้านนอกองค์พระปฐมเจดีย์วัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร มาลองประกอบด้วย ก็พบว่าสามารถประกอบกันได้อย่างสนิทฉะนั้น นายธนิต อยู่โพธิ์ และกรมศิลปากรด้วยความร่วมมือของผู้ว่าราชการจังหวัดพระนครศรีอยุธยาจึงได้นำพระพุทธรูปศิลาขาวองค์ที่อยู่ วัดขุนพรหม กับชิ้นส่วนที่มีอยู่ทั้งหมดที่ วัดพระยากงและชิ้นส่วนขององค์พระที่มีอยู่ ณ พระระเบียงคด ด้านนอกองค์พระปฐมเจดีย์รวมทั้ง พระเศียรองค์พระ ๒ พระเศียร ที่ติดตามคืนมาได้จากร้านค้าของเก่าดังกล่าวมาประกอบกันขึ้นเต็มองค์อย่างสมบูรณ์และปฏิสังขรณ์เพิ่มเติมโดยลดส่วนสัด ได้ทั้งหมด ๓ องค์แล้วอัญเชิญไปประดิษฐานไว้ใน พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร กรุงเทพมหานคร หนึ่งองค์ประดิษฐานไว้ใน พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เจ้าสามพระยา จ.พระนครศรีอยุธยา หนึ่งองค์และได้นำมาประดิษฐานไว้เป็นที่บูชาสักการะของพุทธบริษัท ณ ลานชั้นลด (กะเปาะ)ด้านทิศใต้ขององค์พระปฐมเจดีย์ วัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร อีกหนึ่งองค์ซึ่งในปีพุทธศักราช ๒๕๑๐ พระพุทธรูปศิลาขาวองค์นี้ได้รับขนานนามโดยพระสนิทสมณคุณ (พระอาจารย์แก้ว) เจ้าอาวาสวัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร ในขณะนั้นว่า “พระพุทธนรเชษฐ์ เศวตอัศมมัยมุนี ศรีทวารวดีปูชนียบพิตร”เมื่อรวมกับพระพุทธรูปศิลาขาวองค์ที่รัชกาลที่ ๔ ได้อัญเชิญมาประดิษฐานเป็นพระประธานในพระอุโบสถ วัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหาร ด้วยกันก็เป็นอันครบ ๔ องค์ทั้งนี้ พระพุทธรูปศิลาขาวองค์ที่พบอยู่ในจอมปลวกที่วัดทุ่งพระเมรุ หรือวัดพระเมรุแล้วนำมาประดิษฐานเป็นพระประธานในพระอุโบสถ วัดพระปฐมเจดีย์ ราชวรมหาวิหารนั้นเป็นองค์ที่สมบูรณ์ที่สุดในกระบวนพระพุทธรูปศิลาขาวทั้งหมด ๔ องค์
ที่มา http://palungjit.org/threads/ขอเชิญร่วมบุญสร้างกำแพงแก้ววิหารหลวงพ่อโต-วัดกุฎีทอง-อยุธยา.553352/