“ปัญจมฌาน” ฌานสำหรับพระโพธิสัตว์บารมีเข้ม

ถาม : “ปัญจมฌาน” คืออะไร ?

ตอบ : ปัญจมฌาน ก็คือฌานที่ ๕ มีสำหรับพระโพธิสัตว์บารมีเข้มเท่านั้น โดยทั่วๆ ไปแล้วไม่สามารถทำ่ได้ถ้าคุณเป็นสาวกภูมิ เพราะว่าฌาน ๔ มันจะประกอบไปด้วยตัวสุดท้ายก็คือ ตัวเอกัคคตารมณ์ แปลว่าอารมณ์ที่ตั้งมั่นเป็นหนึ่งเดียวไม่คลอนแคลนไม่หวั่นไหวไปไหน แต่เนื่องจากว่าเอกัคคตารมณ์ของทุกขั้นตอนไม่ว่าจะฌานที่ ๑ ฌานที่ ๒ ฌานที่ ๓ มันจะมีตัวอุเบกขาอยู่ภายในนั้น ถ้าคุณขาดตัวอุเบกขาคุณจะทรงฌานไม่ได้ ตัวอุเบกขาก็อย่างที่บอกว่าเรามีหน้าที่ภาวนามันจะเป็นอย่างไรช่างมัน นั่นคือ อุเบกขา คราวนี้ผู้ที่มีความชำนาญมากๆ ในระดับนั้นส่วนใหญ่จะเป็นพระโพธิสัตว์ที่มีบารมีเข้มมาก เขาจะแยกตัวเอกัคคตากับตัวอุเบกขาออกจากกันได้ ก็จะกลายเป็นฌานที่ ๕

ถาม : ใช่อรูปฌานหรือไม่ ?

ตอบ : ไม่ใช่ แต่ถ้าหากว่าเราจะนับเป็นอรูปฌาน ๑-๒-๓-๔ ขึ้นไปจะเรียกปัญจมฌานก็จะเป็นอรูปฌานที่ ๑

ถาม : ถ้าอย่างนั้นแสดงว่าเรียกได้ทั้ง ๒ อย่าง ?

ตอบ : ก็ไม่ใช่ เพราะว่าอรูปฌานมันใช้กำลังแค่ฌาน ๔ เท่านั้น เพียงแต่ว่าใช้ฌาน ๔ ในการพิจารณาอากาศ พิจารณาวิญญาณ ถ้าอย่างนั้นก็ดูด้วยว่าเขาต้องการอะไร ถ้าเป็นอรูปฌานที่ ๑ จะเรียกปัญจมฌานก็ได้ แต่ว่าปัญจมฌานที่แท้จริงนั้นผู้ที่เป็นพระโพธิสัตว์เท่านั้นที่ฝึกได้ คนทั่วๆ ไปไม่จำเป็นที่จะต้องศึกษาถึงขั้นนั้น เพราะไม่ใช่ครูเขา ถ้าเป็นครูเขาก็จำเป็นที่จะต้องรู้ถึงขั้นนั้น ไม่อย่างนั้นถึงเวลาแล้วไม่สามารถตอบเขาได้

ถาม : ถ้าอย่างนั้นปัญจมฌานก็ไม่ใช่ฌาน ๔ หรือว่าเป็น ?

ตอบ : ปัญจ แปลว่า ๕ ปัญจม แปลว่าที่ ๕ ปัญจมฌาน คือ ความเคยชินขั้นที่ ๕

ถาม : ........(ไม่ชัด)..........

ตอบ : อย่างนั้นเขาต้องเรียกอรูปฌานที่ ๑ แต่ที่่เขาเรียก “สมาบัติที่ ๕” คือการเข้าถึงขั้นที่ ๕

ถาม : เขาบอกว่ามีสมาบัติ ๙ ด้วย?

ตอบ : สมาบัติ ๙ มีเหมือนกัน ขั้นสุดท้ายเขาเรียก “นิโรธสมาบัติ” ...(หัวเราะ)... แต่สำหรับพระโพธิสัตว์นี่ต้องเป็นสมาบัติ ๑๐ ...(หัวเราะ)... เพราะว่าท่านสามารถเข้าถึงฌานที่ ๕ ได้ซึ่งเป็นฌานที่ถัดจากฌานที่ ๔ และไม่ได้เข้าอรูปฌานที่ ๑ แบบที่เราเข้าใจ
ฌานที่ ๕ ของท่านก็คือฌานที่ต่อจากฌานที่ ๔


สนทนากับพระอาจารย์เล็ก สุธมฺมปญฺโญ
ณ บ้านอนุสาวรีย์ฯ เดือนกันยายน พุทธศักราช ๒๕๔๔


ที่มา : http://www.watthakhanun.com/webboard/showthread.php?t=754



.