กำเนิดการบูชา**พระโพธิสัตว์**

ชาวพุทธหลายคนคงเคยเห็นรูปเคารพของพระโพธิสัตว์ และอาจเคยกราบไหว้มาแล้ว เรามาดูมูลเหตุของการถือกำเนิดพระโพธิสัตว์เพื่อการบูชากันหน่อยไหมคะ

การกราบไหว้พระโพธิสัตว์มีจุดเริ่มต้นที่อินเดีย ในยุคที่ศาสนาฮินดู แข่งขันกับศาสนาพุทธเพื่อชิงศาสนิก

ศาสนาฮินดูก็คือศาสนาพราหมณ์เดิม โดยประมาณปีพ.ศ. ๑๓๐๐ นักบวชนิกายไศวะชื่อชื่อ ศังกราจารย์ ได้นำหลักธรรมและปรัชญาในศาสนาพุทธนิกายมหายานไปปรับให้เข้ากับศาสนาพราหมณ์ และตั้งชื่อเรียกใหม่ว่า ศาสนาฮินดู ส่วนศาสนาพราหมณ์นั้น ใช้ในความหมายของศาสนาเดิม แต่เรียกแทนกันได้ (* หน้า ๖๑ – ๖๒ ) ศักราจารย์นอกจากจะปล้นสะดมภ์ทางปัญญาแล้ว ยังโจมตีศาสนาพุทธอย่างมาก และใช้วิธีการเผยแพร่แบบป่าล้อมเมือง คือเผยแพร่ตามชนบทก่อน แล้วค่อยๆทะลวงเข้าไปในเมืองที่ศาสนาพุทธยังคงแข็งแรงกว่า

ในสมัยนั้น พระสงฆ์ในพุทธศาสนาก็ลืมหน้าที่ตนหลักความคิดก็คลาดเคลื่อนไปจากศาสนาเดิม จึงเร่งให้ศาสนาพุทธเสื่อมสลายในอินเดียเร็วขึ้น ความคิดหนึ่งก็คือ เมื่อฮินดูมีเทพให้มนุษย์สวดอ้อนวอนบูชา เพื่อบันดาลสิ่งต่างๆให้ตามที่มนุษย์ปรารถนา พุทธก็น่าจะมีบ้าง เห็นว่าผู้ที่บำเพ็ญบารมีเพื่อหวังตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าเพื่อนำแสงสว่างมาสู่โลก หรือช่วยโลกคือพระโพธิสัตว์ แต่ทั้งปัจจเจกพุทธ และพระพุทธเจ้าได้ปรินิพพานไปแล้ว คงไม่สามารถมาทำหน้าที่นี้ได้ จึงนำเอาพระพุทธเจ้าในอนาคตมาทำหน้าที่นี้แทน

“ จึงเกิดพระโพธิสัตว์ขึ้นหลายองค์ เช่น พระอวโลกิเตศวร พระมัญชุศรี พระวัชปาณี พระสมันตภัทร และพระอะไรต่างๆหลายองค์ พระโพธิสัตว์เกิดในอินเดียยุคหลังนี้จึงมีมาก

ในสมัยพุทธกาล พระโพธิสัตว์ที่มีชื่อเหล่านี้ไม่มี มามีในสมัยยุคปลายในประเทศอินเดีย.......ตกลงว่ามีพระโพธิสัตว์มาคอยช่วย เทียบกันได้กับศาสนาฮินดูที่เขามีเทพไว้ช่วย พอแข่งกันได้ ไปคิดแข่งกับเขาในแง่นี้ ” (** หน้า ๒๓ – ๒๔ )

พระโพธิสัตว์ที่มีชื่อเสียงมากในพุทธศาสนานิกายมหายาน คือ พระอวโลกิเตศวร เพราะถือว่าเป็นพระผู้มีมหากรุณา ช่วยเหลือ ปลดเปลื้องความทุกข์ให้แก่สัตว์ทั้งหลาย เมื่อพุทธศาสนามหายานเข้าไปในจีน ก็ได้นำคติเรื่องพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวรนี้เข้าไปด้วย ต่อมาพระองค์ได้เปลี่ยนเป็นเจ้าแม่ กวนอิม เหตุที่ท่านเป็นชาย แต่กลายเป็นหญิงไป มีความเชื่อมาหลายตำนาน

ตำนานหนึ่งเล่าว่า พระราชธิดาของพระเจ้ากรุงจีน ประชวรเป็นโรคที่รักษาไม่หาย พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวรต้องช่วยรักษา แต่การเข้าวัง ท่านเป็นชาย ไม่สามารถเข้าวังได้ จึงต้องแปลงกายเป็นหญิง รักษาจนพระธิดาหาย แต่แล้วท่านกลับแปลงร่างกลับเป็นชายไม่ได้ จึงกลายเป็นหญิง เป็นเจ้าแม่กวนอิมมาจนถึงทุกวันนี้

แล้วคติในการเคารพบูชาพระโพธิสัตว์ก็เปลี่ยนไป จากเดิม พระโพธิสัตว์คือผู้ที่บำเพ็ญบารมีอย่างยิ่งยวดเพื่อที่จะให้ได้ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า ชาวพุทธจากที่เคยนับถือพระโพธิสัตว์ในแง่ที่เป็นแบบอย่าง เป็นตัวอย่างที่ดีในด้าน

๑) การเสียสละประโยชน์ตนเพื่อช่วยเหลือผู้อื่น เพราะพระโพธิสัตว์มีปณิธานแน่วแน่ เราจึงควรถือเอาเป็นแบบอย่างด้วยการตั้งใจทำความดีอย่างมั่นคงและไม่ย่อท้อต่ออุปสรรค

๒) เตือนตนให้สำนึกในหน้าที่ที่จะพัฒนาตนเองเพื่อให้บรรลุคุณธรรมเบื้องสูง เพราะเมื่อเห็นว่าพระโพธิสัตว์เป็นมนุษย์ผู้หนึ่ง ยังเพียรจนบรรลุธรรมขั้นสูงได้ เราก็ควรยึดถือการกระทำของท่านเป็นแบบอย่าง เพราะพระโพธิสัตว์นั้น ต้องลำบากมากกว่าเรามากนัก

แต่เมื่อมีพระโพธิสัตว์เพื่อแข่งกับเทพของฮินดู การนับถือก็กลับกลาย กลายเป็นเพราะ “ เรามีผู้ที่จะช่วยอยู่แล้ว เราไม่ต้องทำอะไร เราจึงพากันไปอ้อนวอนขอความช่วยเหลือจากท่าน แทนที่จะคิดทำดีอย่างพระโพธิสัตว์ในอดีต ” ( ** หน้า ๒๔ )

คงไม่ผิดหากชาวพุทธจะนับถือพระโพธิสัตว์ แต่เราคงต้องพิจารณากันหน่อยค่ะ ว่าจะนับถือท่านในแง่ไหน “ มิฉะนั้นแล้ว เราจะถูกดึงเฉออกไปจากหลักพุทธศาสนา จากหลักการที่ถูกต้อง นอกจากหล่นจากพุทธศาสนาแล้ว ก็อาจจะแกว่งไกว ไถลลงไปสู่ความเสื่อมได้ ” ( ** หน้า ๓๑ )

.................................................................

อ้างอิง

*ดร.สุชาติ หงษา ประวัติศาสตร์พระพุทะศาสนา สำนักพิมพ์ศยาม ๑๑๗ – ๑๑๙ ถนนเฟื่องนคร กรุงเทพ

**พระพรหมณ์คุณาภรณ์ ( ป.อ.ปยุตฺโต ) ปฏิบัติธรรมให้ถูกทาง สำนักพิมพ์ระฆังทอง นครปฐม





ที่มา