นครปฐมมาจากพระปฐมเจดีย์-ปฐมนคร

NoOTa · 25 สิงหาคม 2006

'นครปฐม'มาจากพระปฐมเจดีย์-ปฐมนคร

<TABLE cellSpacing=5 cellPadding=1 width="100%"><TBODY><TR><TD>

คอลัมน์ ภูมสังคมวัฒนธรรม

โดย โครงการสถาบันสุวรรณภูมิ สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยศิลปากร www.svbhumi.com e-mail : sv@svbhumi.com

</TD><TD vAlign=top align=right>

</TD></TR></TBODY></TABLE>

นครปฐม มีรากเหง้าจากนามพระปฐมเจดีย์ ที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 4) ทรงมีพระราชวินิจฉัยไว้ตั้งแต่ พ.ศ.2374 (ในแผ่นดินรัชกาลที่ 3) ขณะยังผนวชและได้เสด็จธุดงค์ไปนมัสการพระสถูปใหญ่ครั้งแรก

เมื่อเสด็จครองราชย์เป็นรัชกาลที่ 4 แล้ว โปรดให้สร้างพระราชวังที่นั่นนาม ปฐมนคร

นครปฐม เป็นชื่อที่ผูกคำขึ้นใหม่สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ เมื่อ พ.ศ.2456 แผ่นดินพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 เรียกเมืองนครปฐม แทนชื่อเมืองนครไชยศรี ที่มีมาครั้งกรุงศรีอยุธยา

จังหวัดนครปฐม เป็นชื่อเริ่มใช้ครั้งแรกตามประกาศในราชกิจจานุเบกษา ลงวันที่ 19 พฤษภาคม 2459 โปรดให้ใช้คำว่า จังหวัด แทนคำว่า เมือง

นครปฐม (อ่านว่า นะ-คอน-ปะ-ถม) แปลตามรูปศัพท์ว่าเมืองแรก, เมืองที่หนึ่ง, เมืองเริ่มต้น, มาจากคำในภาษาบาลี-สันสกฤต 2 คำ คือ นคร (นะ-คอน) แปลว่า เมือง หรือกรุง กับ ปฐม (ปะ-ถม) แปลว่า แรก, ที่หนึ่ง, เริ่มต้น

นครปฐมเป็นชื่อเมืองก่อน แล้วต่อมาเป็นชื่อจังหวัดจนปัจจุบัน เดิมทีเดียวเป็นบริเวณที่ตั้งเมืองโบราณ ยุคทวารวดี ราว พ.ศ.1000 (ต่อเนื่องจากเมืองจรเข้สามพัน หรือเมืองอู่ทอง ที่อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี อันเป็นที่ตั้งเมืองโบราณ ราว พ.ศ.500 แรกรับพุทธศาสนา ยุคสุวรรณภูมิ)

เมืองนครปฐมโบราณยุคทวารวดี มีปูชนียสถาน ศักดิ์สิทธิ์เป็นที่เลื่อมใสศรัทธา อาณาประชาราษฎร์สักการะสืบเนื่องมาไม่ขาดสายตั้งแต่ยุคทวารวดีตราบจนทุกวันนี้ คือ พระปฐมเจดีย์

จังหวัดนครปฐม

ลำดับเหตุการณ์ประวัติศาสตร์อย่างย่อๆ

ราว 10,000 ปีมาแล้ว จังหวัดนครปฐมเกือบทั้งหมดเป็นท้องทะเลอ่าวไทยที่ระดับน้ำทะเลสูงกว่าปัจจุบัน

ราว 5,000 ปีมาแล้ว มีบรรพชนชาวสุวรรณภูมิอยู่ทางแควน้อย-แควใหญ่ (จังหวัดกาญจนบุรี) ที่จะกลายเป็นบรรพชนชาวลุ่มน้ำแม่กลอง-ท่าจีน (จังหวัดนครปฐม) ต่อไป

ราว 4,000 ปีมาแล้ว มีชุมชนหมู่บ้านในประเทศไทย นับถือศาสนาผี รู้จักปลูกข้าวเหนียว เลี้ยงสัตว์ ทำภาชนะดินเผา และถลุงโลหะ

ราว 3,000 ปีมาแล้ว บริเวณบางส่วนของจังหวัดนครปฐมเป็นป่าชายเลนทะเลโคลนตม เริ่มมีชุมชนบรรพบุรุษชาวนครปฐมอยู่บนที่ดอนป่าชายเลน แรกมีชื่อสุวรรณภูมิ เป็นที่รู้จักทั่วไปในหมู่นักเดินทางผจญภัยทางทะเล

หลัง พ.ศ.1 เริ่มมีชุมชนหมู่บ้านขนาดเล็กๆ ที่นครปฐม บริเวณที่ดอนป่าชายเลนพระเจ้าอโศกส่งพระสงฆ์มาเผยแผ่พุทธศาสนาที่สุวรรณภูมิ บริเวณดอนตาเพชร-อู่ทอง (กาญจนบุรี-สุพรรณบุรี) โดยมีศาสนาพราหมณ์ (ฮินดู) ด้วย

มีเมืองอู่ทอง (ที่อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี) ยุคนั้นยังไม่มีเมือง นครปฐม เพราะยังเป็นชุมชนเล็กๆ บริเวณที่ดอนป่าชายเลน อยู่ห่างไกลศูนย์กลางเมืองอู่ทอง

หลัง พ.ศ.500 ชุมชนขนาดเล็ก ปลูกและกินข้าวเหนียวบนที่ดอนป่าชายเลนเติบโตขึ้นเป็นบ้านเมือง ภายหลังเรียกเมืองนครไชยศรี และนครปฐม ตามลำดับ

หลัง พ.ศ.1000 มีพระมหาธาตุหลวง ปัจจุบันเรียกพระปฐมเจดีย์

หลัง พ.ศ.1500 เมืองนครไชยศรี หรือนครปฐมโบราณ ลดความสำคัญลงจนในที่สุดก็โรยรา เพราะเส้นทางคมนาคมการค้าเปลี่ยนแปลงไป ผู้คนเคลื่อนย้ายไปเป็นพลเมืองของศูนย์กลางอื่น เช่น รัฐละโว้ (ลพบุรี) และบริเวณที่จะเป็นรัฐสุพรรณภูมิ (สุพรรณบุรี) ต่อไป

หลัง พ.ศ.1600 รัฐเอนลีฟู (ชื่อในเอกสารจีน) มีอำนาจขึ้นบริเวณลุ่มน้ำท่าจีนตอนบน แถบสุพรรณบุรี-ชัยนาท มีการค้าทางทะเลกับจีนอย่างสม่ำเสมอ และควบคุมดินแดนเมืองนครปฐมโบราณ

หลัง พ.ศ.1700 รัฐละโว้ (ลพบุรี) เติบโตขึ้นแล้วอุดหนุนให้เกิดรัฐอโยธยา (ศรีรามเทพ) รัฐสุโขทัย ฯลฯ เกี่ยวดองเป็น "เครือญาติ" กับรัฐสุพรรณภูมิ (สุพรรณบุรี-ราชบุรี-เพชรบุรี) ที่ควบคุมดินแดนลำน้ำแม่กลอง-ท่าจีน รวมถึงบริเวณพระมหาธาตุหลวง (พระปฐมเจดีย์) ด้วย

หลัง พ.ศ.1800 มหาเถรศรีศรัทธาราชจุฬามุนี (หลานพ่อขุนผาเมือง) เจ้านายรัฐสุโขทัยเริ่มบูรณปฏิสังขรณ์มหาธาตุหลวงร้าง ที่เมืองนครไชยศรีเป็นยอดปรางค์

หลัง พ.ศ.1893 สถาปนากรุงศรีอยุธยาลงบริเวณเดิมของรัฐอโยธยา (ศรีรามเทพ) แต่เขตลำน้ำท่าจีน รวมถึงเมืองนครปฐมโบราณ อยู่ในความควบคุมของรัฐสุพรรณภูมิ ที่ต่อไปจะเปลี่ยนเป็นเมืองสุพรรณบุรี

หลัง พ.ศ.2100 กรุงศรีอยุธยากับรัฐสุพรรณภูมิ (สุพรรณบุรี) รวมเป็นราชอาณาจักรสยาม สมเด็จพระมหาจักรพรรดิแห่งกรุงศรีอยุธยา ยกบ้านเป็นเมือง ให้ชื่อครั้งแรกว่า นครไชยศรี ตามพระนามในตำนานว่าพระเจ้าไชยสิริจากเมืองเชียงแสน (เชียงราย) มาสร้างเมืองนี้ไว้นานแล้ว

พ.ศ.2374 ในแผ่นดินรัชกาลที่ 3 ขณะนั้นรัชกาลที่ 4 ยังทรงผนวช ประทับอยู่วัดสมอราย (ราชาธิวาส) กรุงเทพฯ เสด็จธุดงค์ไปนมัสการสถูปเจดีย์ใหญ่เมืองนครไชยศรี ทรงเรียกพระปฐมเจดีย์ เพราะทรงเชื่อว่าเป็นเจดีย์แห่งแรกในสยามประเทศ

พ.ศ.2379 หมื่นพรหมสมพัตสร(เสมียนมี) ไปนมัสการพระแท่นดงรัง (กาญจนบุรี) แวะนมัสการพระปฐมเจดีย์ เมืองนครไชยศรี แล้วแต่งนิราศพระแท่นดงรัง พรรณนาถึงพระปฐมเจดีย์ด้วย

พ.ศ.2385 สุนทรภู่ไปนมัสการพระปฐมเจดีย์ เมืองนครไชยศรี แต่งนิราศพระประธม

พ.ศ.2394 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสวยราชย์เป็นรัชกาลที่ 4 หลังจากนั้นก็โปรดให้บูรณปฏิสังขรณ์พระสถูปเจดีย์ใหญ่เมืองนครไชยศรีที่ภายหลังคือพระปฐมเจดีย์ แล้วโปรดให้สร้างวัดขึ้นใหม่พร้อมกับพระราชวังที่ประทับ พระราชทานนามว่าวังปฐมนคร

พ.ศ.2409 ในแผ่นดินรัชกาลที่ 4 ขณะนั้นรัชกาลที่ 5 เมื่อทรงผนวชเป็นสามเณร (พระชันษา 14 พรรษา) เสด็จไปนมัสการพระปฐมเจดีย์ขณะเริ่มบูรณปฏิสังขรณ์ มีรูปร่างอย่างที่เห็นทุกวันนี้ ครอบสถูปองค์เดิมไว้ข้างใน

พ.ศ.2438 รัชกาลที่ 5 ตั้งมณฑลนครไชยศรี มีเมืองต่างๆ รวมเข้าด้วยกัน 3 หัวเมือง (คือ นครไชยศรี, สมุทรสาคร, สุพรรณบุรี) มีที่ทำการอยู่เมืองนครไชยศรี

พ.ศ.2444 รัชกาลที่ 5 โปรดให้ย้ายที่ทำการเมืองนครไชยศรี ไปอยู่บริเวณที่เป็นตัวจังหวัดนครปฐมปัจจุบัน แต่ยังคงเรียกชื่อว่าเมืองนครไชยศรี

พ.ศ.2445 รัชกาลที่ 5 โปรดให้สร้างทางรถไฟผ่านมณฑลนครไชยศรี มีสถานีจอดใกล้พระสถูปเจดีย์ใหญ่ แล้วเสด็จทรงเปิดการเดินรถไฟถึงนครปฐม เมื่อ 19 มิถุนายน พ.ศ.2446

พ.ศ.2456 รัชกาลที่ 6 โปรดให้เรียกชื่อเมืองนครปฐม ตามพระราชดำริของรัชกาลที่ 4 ที่พระราชทานนามพระราชวังว่า ปฐมนคร

พ.ศ.2459 รัชกาลที่ 6 โปรดให้เปลี่ยนชื่อเป็นจังหวัดนครปฐม

ที่มา: มติชน
http://www.matichon.co.th/matichon/matichon_detail.php?s_tag=01pra03250849&day=2006/08/25

NoOTa · 25 สิงหาคม 2006

<TABLE cellSpacing=15 cellPadding=2><TBODY><TR><TD align=middle colSpan=5>ภาพประกอบข่าว นครปฐม มาจากพระปฐมเจดีย์ ปฐมนคร

</TD></TR><TR><TD></TD><TD></TD><TD></TD><TD></TD></TR><TR><TD></TD></TR></TBODY></TABLE>

เข้าสู่ระบบหรือลงทะเบียน

นครปฐมมาจากพระปฐมเจดีย์-ปฐมนคร

NoOTa Super Moderator ทีมงาน ผู้ดูแลเว็บบอร์ด

NoOTa Super Moderator ทีมงาน ผู้ดูแลเว็บบอร์ด

แชร์หน้านี้

แชร์หน้านี้

เข้าสู่ระบบหรือลงทะเบียน

นครปฐมมาจากพระปฐมเจดีย์-ปฐมนคร

แชร์หน้านี้

การค้นหาที่มีประโยชน์

ติดต่อเรา