สมเด็จพระสังฆราชฯ แอบฟังเทศน์พระป่า

"พระสังฆราชแอบฟังเทศน์พระป่า"

เมื่อครั้งที่หลวงปู่มั่น ภูริทัตโต สั่งให้หลวงปู่กงมา ไปเผยแผ่ธรรมที่จ.จันทบุรี ปรากฏผลสำเร็จอย่างดียิ่ง มีชาวบ้านมาฟังธรรมกันมาก จนมีพระท้องถิ่นไม่ชอบใจ ทำจดหมายกล่าวร้ายหลวงปู่กงมา เช่น เทศนาแปลหนังสือผิด ๆ ถูก ๆ แถมสะพายบาตรผิดกับหมู่พระ รวมทั้งงมงาย ถ้าไม่มีการอุปโลกน์ของที่โยมมาถวายสังฆทาน ก็จะไม่ยอมใช้ ไม่ยอมฉัน เป็นต้น

สมเด็จพระสังฆราช กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ วัดบวรนิเวศฯ ได้ทรงมาสืบสวนด้วยพระองค์เอง โดยเมื่อเสด็จมาถึงที่วัดทรายงาม จันทบุรี ก็ได้ทรงนั่งกับพื้นดิน ใกล้ศาลา แอบฟังหลวงปู่กงมาแสดงธรรม

ส่วนหนึ่งของพระธรรมเทศนาของหลวงปู่กงมาซึ่งหลวงพ่อวิริยังค์ เมื่อครั้งเป็นสามเณรติดตาม ได้บันทึกไว้ว่า

"การปฏิบัติจิตนี้ ถ้ายังหลงปริยัติอยู่ จิตจะไม่เป็นสมาธิ เพราะปริยัติเหมือนตัวหนังสือ แต่สมาธิเหมือนของจริง

ก็เหมือน "กวาง" ตัวหนังสือ ก ไก่ ว แหวน สระอา ง งู กับตัวกวางจริง มันผิดกันไกลนัก เพราะกวางจริงมันมีเขา มีขา มีตัว ฉะนั้น ถ้าจะมาหลงอยู่ที่ตัว ก ว า ง อย่างเดียว ก็รู้กวางตัวจริงไม่ได้

คนจะทำฌานให้เกิดขึ้น เขารู้ว่าปฐมฌานมีองค์ ๕ คือ วิตก วิจาร ปีติ สุข เอกัคคตา ถ้าผู้บำเพ็ญสมาธิจะต้องมานั่งท่องวิตก นี่วิจาร นั่นปีติ โน่นสุข นี่เอกัคคตา ถ้ามัวมานั่งนับอย่างนี้ตลอดชาติก็ไม่ได้ฌาน

แต่ผู้บำเพ็ญสมาธิจะต้องบริกรรมพุทโธ ๆ จนติด ตัดอารมณ์ภายนอกได้แล้ว ไม่นึกคิดไปทางอื่น แน่วแน่อยู่ที่พุทโธอันเดียว เลิกคิดไปตามอารมณ์ต่าง ๆ แล้วจิตนี้ก็จะเป็นฌาน ที่ว่าฌานมีองค์ ๕ ก็ต่อเมื่อจิตละจากปริยัติคือองค์ ๕ ของฌาน ที่จำมาแล้ว ที่เป็นฌานก็เพราะความเป็นหนึ่งของจิต"

ที่ความแตกว่าสมเด็จพระสังฆราชทรงมานั่งแอบฟังหลวงปู่กงมาแสดงธรรม ก็เพราะสามเณรวิริยังค์นี้เอง ที่เกิดปวดปัสสาวะขึ้นมา จึงลงจากศาลา เลยได้มาเห็นสมเด็จพระสังฆราชมานั่งอยู่กับพื้น เมื่อพระสังฆราชเห็นสามเณรวิริยังค์ ก็ทรง จุ๊ ๆ ว่าอย่าเอะอะ รีบกลับขึ้นไป

วันรุ่งขึ้น สมเด็จพระสังฆราชเสด็จมาที่วัดอีกครั้ง (อย่างเป็นทางการ) ในท่ามกลางสงฆ์ พระองค์ตรัสว่า "ท่านกงมาเทศน์เก่งมาก เก่งกว่าเปรียญ ๙ ประโยคเสียอีก เทศน์อย่างนี้ เปรียญ ๙ ประโยค ก็สู้ไม่ได้"

(เรียบเรียงจากหนังสือชีวิตต้องสู้ ...อัตโนประวัติหลวงพ่อวิริยังค์)