หลวงปู่จามกับการเรียน พระอภิธรรม

๒๒๕.) ในยุคสมัยนั้น
พระนิกายทางเมืองเหนือทางลำปางกำลังตื่นเต้น
กันเรื่องเรียนอภิธรรมอย่าง
นั้นอภิธรรมอย่างนี้ แต่ผู้ข้าฯ ก็มิ
ได้หลงไปกับเขาหรอก เขาชวน
ให้ไปเรียนอภิธรรม
แล้วมาเจริญวิปัสสนาว่ากันว่า
เป็นทางลัดเข้าสู่พระนิพพาน
ในเรื่องนี้จึงได้เก็บเป็นข้อสงสัย
เป็นข้อกังขามาตลอดอยู่ในใจแต่
ได้ยินเขาว่าเรียนอภิธรรมแล้ว
จะเดินวิปัสสนาต่อไปนั้นมันเป็น
เร็วภาวนาได้เร็ว ในใจก็นึก
ถึงแต่เพิ่นครูอาจารย์มั่น (ภูริทตฺโต)
เท่านั้นที่จะแก้ไขให้ เมื่อได้โอกาส
เข้าฟังธรรมะโอวาทของเพิ่นแล้ว จึง
ได้ตั้งคำถามไว้ในใจของตนเองว่า
“ อภิธรรม ” นี้อย่างใดหนอ จึงจะ
เป็นพระอภิธรรมโดยแท้ ? วันนั้น
เป็นวันที่ ๓ ครั้งที่ ๓ ที่
เข้าฟังโอวาทอุบายธรรมของเพิ่น
คืนวันนั้นเพิ่นได้ยกขึ้นต้นว่า อิ อะ
นะโม รุ จิ เจ นิ จะมีอยู่ในตนหรือมี
อยู่นอกตน หรือมีอาการอย่างใด ?
กุสลา ธมฺมา อกุสลา ธมฺมา อพฺยากตา
ธมฺมา
คำว่า “ ธรรม ” “ ธัมมา ”
เป็นชื่อของสภาวะอันหนึ่ง มีอันเดียว
เป็นของเอกที่มากมายหลายหลวงนั้น
ก็หากมากด้วยอาการของธรรม
เรียกว่า คุณธรรม คือ
เป็นคุณของธรรมะ
กุศล ความฉลาดในความดี อกุศล
ความฉลาดในความชั่ว หรือ
อัพยากฤต ความฉลาดในความ
เป็นกลาง
นี่ “ ธรรม ” แสดงอาการอย่างนี้
มีคุณอย่างนี้ มีลักษณะอย่างนี้
เป็นกิริยาของธรรมอย่างนี้ จึงพูดได้ว่า
ได้แต่เพียงว่าอาการ พึ่ง
เข้าใจอย่างเดียวกันเหมือนกับคำว่า “
ขันธ์ ” ขันโธ มากมายหลายกอง
ก็หากแต่มีนัยยะอันเดียว
เป็นชื่อของสภาวะอันหนึ่ง บ่มีปริยาย
มีอันเดียวเท่านั้น แต่ทว่ายกเอารูป
เอาเวทนา เอาสัญญา เอาสังขาร
เอาวิญญาณ มาสวมครอบไว้ จึง
เป็นขันธ์ ๕ ถ้าเอาไปสวมใส่ธรรม
ก็ชื่อว่า รูปธรรม เวทนาธรรม
สัญญาธรรม สังขารธรรม
วิญญาณธรรม หรือขันธ์ก็เช่นเดียวกัน
รูปขันธ์ เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์
สังขารขันธ์ วิญญาณขันธ์
หากย่นลงก็คือ รูปกับนาม ก็
เป็นรูปธรรมนามธรรม รูปกับนามก็
ได้แก่ กายกับใจนี้เอง
หากจะแจกนามรูปนี้ออกไปก็
เป็นคุณของธรรมที่กว้างขวางมากมายนัก
รูปคงไว้เป็นหนึ่ง
ส่วนนามธรรมแจกออกเป็น ๔ คือ
เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ
รูปนั้นเป็นหนึ่ง
อยู่ก็จริงแต่กระจายอาการของรูป
ได้แก่ มหาภูตรูป ๔ ได้แก่ ธาตุดิน
ธาตุน้ำ ธาตุไฟ ธาตุลม
อุปทายรูป คือ
รูปอาศัยของมหาภูตรูปอีก ๒๔ อัน
ได้แก่ ปสาทรูป ๕
โคจรรูป ๔
ภาวรูป ๓
ทหายรูป ๑
ชีวิตรูป ๑
อาหารรูป ๑
วิญญัติ ๒
วิการรูป ๔
ลักษณรูป ๔
แจกภาวนาออกเป็น ๕ คือ สุข
ทุกข์
โสมนัส
โทมนัส
อุเบกขา
เวทนาเหล่านี้อาศัยทวาร ๕ เป็นที่เกิด
จักขุทวาร
โสตทวาร
ฆานทวาร
ชิวหาทวาร
กายทวาร
ทวารละ ๕ บ่อเกิดเวทนา ก็ ๕
เป็นเวทนา ๒๕
***คัดจากธรรมประวัติหลวงปู่จาม
มหาปุญฺโญ :
ครั้นคืนสู่อีสานบ้านเกิดเชิดชูธรรม—
กับ พระธมฺมธโร ครูบาแจ๋ว