อนุสติ ๑๐ โดยหลวงพ่อฤาษีลิงดำ

อนุสสติ ๑๐
อนุสสติแปลว่าตามระลึกถึง กรรมฐานกองนี้ เป็นกรรมฐานที่ตามระลึกนึกถึง
มีกำลังสมาธิไม่เสมอกันบางหมวดก็มีสมาธิเพียงอุปจารฌานบางหมวดก็มีสมาธิถึงปฐมฌาน
บางหมวดก็มีสมาธิถึงฌาน ๔ และฌาน ๕ กำลังของกรรมฐานกองนี้มีกำลังไม่เสมอกันดังนี้
เมื่อถึงกรรมฐานหมวดใดมีกำลังเท่าใดจะได้เขียนไว้เพื่อทราบ อนุสสติทั้ง ๑๐ อย่างนี้

ก็เหมาะแก่อารมณ์ของนักปฏิบัติไม่ใช่อย่างเดียวกันบางหมวดก็เหมาะแก่ท่านที่หนักไปในสัทธาจริต
บางหมวดก็เหมาะแก่ท่านที่หนักไปในวิตกและโมหะจริตบางหมวดก็เหมาะแก่ท่านที่หนักไปในราคจริต
กองใดหมวดใดเหมาะแก่ท่านที่หนักไปในจริตใดก็จะได้เขียนบอกไว้เพื่อทราบเมื่อถึงกองนั้น ๆ อนุสสตินี้
มีชื่อและอาการรวม ๑๐ อย่างด้วยกัน จะได้นำชื่อแห่งอนุสสติทั้งหมดมาเขียนไว้เพื่อทราบดังต่อไปนี้

๑. พุทธานุสสติ ระลึกถึงคุณพระพุทธเจ้าเป็นอารมณ์
๒. ธัมมานุสสติ ระลึกถึงคุณพระธรรมเป็นอารมณ์
๓.สังฆานุสสติ ระลึกถึงคุณพระสงฆ์เป็นอารมณ์
๔. สีลานุสสติ ระลึกถึงคุณศีลเป็นอารมณ์
๕. จาคานุสสติ ระลึกถึงผลของทานการบริจาคเป็นอารมณ์
๖. เทวานุสสติ ระลึกถึงความดีของเทวดาเป็นอารมณ์
(อนุสสติทั้ง ๖ กองนี้เหมาะแก่ท่านที่หนักไปในสัทธาจริต)
๗. มรณานุสสติ ระลึกถึงความตายเป็นอารมณ์
๘. อุปสมานุสสติ ระลึกถึงความสุขในพระนิพพานเป็นอารมณ์
(อนุสสติ ๒ กองนี้เหมาะแก่ท่านที่หนักไปในพุทธจริต)
๙. กายคตานุสสติ เหมาะแก่ท่านที่หนักไปในราคจริต
๑๐. อานาปานานุสสติ เหมาะแก่ท่านที่หนักไปในโมหะและวิตกจริต
อนุสสติทั้ง ๑๐ นี้เหมาะแก่อัชฌาสัยของนักปฏิบัติแต่ละอย่างดังนี้ ขอท่านนักปฏิบัติ
พึงทราบและเลือกปฏิบัติให้พอเหมาะพอดีแก่อัชฌาสัยของตนจะได้ผลเป็นสมาธิมีอารมณ์ตั้งมั่น
รวดเร็วไม่ล่าช้า

กำลังสมาธิในอนุสสติทั้ง ๑๐

กำลังสมาธิในอนุสสติทั้ง ๑๐ มีกำลังสมาธิแตกต่างกันอย่างนี้
พุทธานุสสติ ธัมมานุสสติ สังฆานุสสติเทวตานุสสติ มรณานุสสติ อุปสมานุสสติ อนุสสติ
ทั้ง ๗ นี้มีกำลังสูงสุดเพียงอุปจารสมาธิ
สีลานุสสติ มีกำลังสมาธิถึงอุปจารสมาธิและอย่างสูงสุดเป็นพิเศษถึงปฐมฌานทั้งนี้ถ้าท่าน
นักปฏิบัติฉลาดในการควบคุมสมาธิจึงจะถึงปฐมฌานได้แต่ถ้าทำกันตามปกติธรรมดาแล้วก็ทรงได้
เพียงอุปจารสมาธิเท่านั้น
กายคตานุสสติกรรมฐานกองนี้ถ้าพิจารณาตามปกติในกายคตาแล้ว จะทรงสมาธิได้เพียง
ปฐมฌานเท่านั้นแต่ถ้านักปฏิบัติฉลาดทำหรือครูฉลาดสอนยกเอาสีเขียวขาวแดงที่ปรากฏใน
อารมณ์แห่งกายคตานุสสตินั้นเอามาเป็นกสิณท่านกล่าวไว้ในวิสุทธิมรรคดังนี้ท่านว่า กรรมฐานกองนี้
ก็สามารถทรงสมาธิได้ถึงฌาน ๔ ตามกำลังสมาธิในกสิณนั้น

อานาปานานุสสติสำหรับอานาปานานุสสตินี้มีกำลังสมาธิถึงฌาน ๔ สำหรับท่านที่มีวาสนา
บารมีสาวกภูมิสำหรับท่านที่มีบารมีคือปรารถนาพุทธภูมิแล้วก็สามารถทรงสมาธิได้ถึงฌาน ๕
ฌาน ๔ หรือ ฌาน ๕ มีอาการแตกต่างกันอย่างไรต้องการทราบโปรดพลิกดูตอนต้นที่ว่าด้วยฌาน
เมื่อท่านทราบกำลังสมาธิและความเหมาะสมแก่จริตของบรรดาอนุสสติทั้งหมดนี้แล้ว
ต่อแต่นี้ไป จะได้อธิบายอนุสสติเป็นกอง ๆ ไป เพื่อความเข้าใจพอสมควรเพราะการอธิบายนี้อาจไม่
ละเอียดเท่าแบบคือวิสุทธิมรรคในบางตอนที่ควรย่อก็จะย่อลงให้สั้นบางตอนควรขยายก็จะขยายให้
ยาวออกไป เพื่อความเข้าใจของนักปฏิบัติเป็นสำคัญหากตอนใดย่อสั้นเกินไปท่านไม่เข้าใจแล้ว
ถ้าประสงค์จะให้เข้าใจชัดโปรดหาหนังสือวิสุทธิมรรคมาอ่านจะได้รับความรู้เพิ่มเติมครบถ้วนบริบูรณ์

พุทธเวไนยให้เกิดความรู้ความฉลาดเพื่อกำจัดเหตุชั่วร้ายที่ฝังอยู่ในสันดานมานานมีสภาพคล้ายผีสิงเหตุชั่วร้ายนั้นก็คือ
ก. ความโลภอยากได้สมบัติของผู้อื่นมาเป็นของตน
ข. ความพยาบาทคือความโหดร้ายที่ฝังอยู่ในจิตใจคิดที่จะประหัตประหารทำอันตรายผู้อื่นให้ได้รับความพินาศ
ค.ความโง่เขลาที่คอยกระตุ้นเตือนใจให้ลุ่มหลงในสรรพวัตถุจนเกิน

๑. พุทธานุสสติกรรมฐาน
กรรมฐานกองนี้ท่านสอนให้ระลึกถึงคุณความดีของพระพุทธเจ้าการระลึกถึงความดีของ
พระพุทธเจ้าระลึกได้ไม่จำกัดว่าจะต้องระลึกตามแบบของท่านผู้นั้นผู้นี้ที่สอนไว้โดยจำกัดเพราะ
พระพุทธคุณคือคุณความดีของพระพุทธเจ้านั้นมีมากมายจะพรรณนาอย่างไรให้จบสิ้นนั้นย่อมเป็นไป
ไม่ได้และถ้าจะมีใครมาวางแบบวางแผนว่าการระลึกถึงคุณพระพุทธเจ้านั้นต้องจำกัดลงไปว่าระลึก
อย่างนั้นอย่างนี้จึงจะถูกต้องตามที่ปรากฏในปัจจุบันมีมาก

ระลึกตามแบบ

ระลึกตามแบบหมายความท่านผู้ใดจะนั่งนอนระลึกนึกถึงพระคุณของพระพุทธเจ้า
โดยยกเอาพระคุณของพระองค์มาระลึกถึง เช่น ระลึกถึงพระคุณสามประการคือ
๑. ระลึกถึงความบริสุทธิ์ของพระองค์ ที่ทรงกำจัดกิเลสได้เด็ดขาดไม่มีความชั่วเหลืออยู่
ในพระกมลสันดาน พระองค์ทรงบริสุทธิ์ผุดผ่องจริงๆ เป็นความดีที่เราควรปฏิบัติตาม
๒.ระลึกถึงพระปัญญาอันเฉียบแหลมเฉลียวฉลาดของพระองค์ด้วยพระองค์มีความรู้
ความฉลาดยอดเยี่ยมกว่าเทวดา พรหมและมนุษย์ทั้งหลายเพราะนอกจากจะทรงรู้ในหลักวิชาการ
ต่างๆตามความนิยมของปกติชนแล้ว พระองค์ยังทรงรู้ที่มาของความทุกข์และรู้การปฏิบัติเพื่อ
ทำลายต้นตอของความทุกข์นั้น ๆ ได้แก่ทรงรู้ในอริยสัจ ๔
๓. ระลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณ คือพระองค์เมื่อทรงเป็นผู้รู้เลิศแล้วพระองค์มิได้ปกปิด
ความรู้นั้นเพื่อพระองค์เองโดยเฉพาะพระองค์นำความรู้มาสั่งสอนแก่หมู่มวลชนอย่างเปิดเผย
ไม่ปกปิดความรู้แม้แต่น้อยพระองค์ทรงทรมานพระวรกาย เพราะสั่งสอนพอดีคือคิดปลูกฝังใจ
ในวัตถุ โดยไม่คิดว่าของนั้นจะต้องเก่าจะต้องพังไปในสภาพ
พระองค์ทรงพระกรุณาสอนให้รู้ทั่วกันว่าการมุ่งหวังจะเอาทรัพย์ของผู้อื่นมาเป็นของตนนั้น
เป็นความเลวร้ายที่ควรจะละเพราะเป็นเหตุของการสร้างศัตรูการคิดประทุษร้ายด้วยอำนาจโทสะ
เป็นเหตุบั่นทอนความสุขส่วนตนเพราะผู้คิดนั้นเกิดความทุกข์ตั้งแต่เริ่มคิดคือกินไม่อิ่มนอนไม่หลับ
ทำให้สุขภาพของตนเสื่อมโทรมยังไม่ทันทำอันตรายเขาผู้คิดก็ค่อยๆตายลงไปทีละน้อย ๆ แล้ว
เพราะเหตุที่กินน้อยนอนน้อย การหลงในทรัพย์เกินไปที่ไม่คิดว่ามันจะต้องเก่า ต้องทำลายตามสภาพ
เป็นเหตุให้เกิดความคับแค้นคือเสียใจ เศร้าใจ ทำให้ชีวิตไม่สดใส สดชื่น มีความเศร้าหมองมีทุกข์
ประจำใจเป็นปกติ

ทางแก้ไข

๑. ความโลภอยากได้ทรัพย์สมบัติของผู้อื่นมาเป็นของตนพระองค์ทรงสอนให้รู้จักการให้ทาน
เป็นการแก้ความรู้สึกเดิมเพราะ ทาน เป็นการสละออกมีอาการตรงข้ามกับการคิดอยากได้
ผลทานนี้ก็มีผลเป็นเครื่องบันดาลความสุขในปัจจุบันเพราะผู้รับทานย่อมมีความรักและเคารพในผู้ให้ทาน
การให้ทานเป็นการสร้างมิตรตรงกันข้ามกับการคิดอยากได้ของผู้อื่นเป็นเหตุของความทุกข์
เป็นเหตุของการสร้างศัตรู
๒. พยาบาทท่านสอนให้รักษาศีลเป็นเครื่องบั่นทอนกำลังพยาบาทเพราะมาจากโทสะ
ความคิดประทุษร้ายเป็นสมุฏฐานสำหรับการรักษาศีลนั้นมีเมตตาความแสดงออกถึงความรัก
ความสงสารเป็นเป็นสมุฏฐานเมื่อรักษาศีลก็ต้องมีเมตตา กรุณาถ้าเมตตากรุณา ไม่มีแล้วศีลก็
ทรงตัวไม่ได้ฉะนั้นที่พระองค์ทรงสอนให้รักษาศีลก็คือฝึกจิตให้มีเมตตาปรานีนั่นเอง ซึ่งมีคติ
ตรงข้ามกับพยาบาทและเป็นอารมณ์หักล้างพยาบาท เป็นเหตุของความสุข เพราะคนที่มีความ
เมตตาปรานีนั้นย่อมเป็นที่รักของมวลชน แม้สัตว์เดียรัจฉานก็รัก เราจะเห็นได้ว่าบ้านที่มีสุนัขดุ ๆ
ใคร ๆ ก็เข้าไม่ได้ ถ้าเราหมั่นเอาอาหารไปให้สุนัขตัวนั้นบ่อย ๆไม่ช้าก็เชื่อง เป็นมิตรที่ดีไม่ทำ
อันตรายคนมีเมตตามีความสุขเพราะเป็นที่รักของชนทั่วไปอย่างนี้เป็นการแก้เหตุของ
ความทุกข์ให้เป็นเหตุของความสุข จัดว่าเป็นพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์อย่างมหันต์
๓. ความหลงคือความโง่ที่มีความคิดว่า อะไรที่เรามีแล้ว ต้องมีสภาพคงที่ ไม่เก่า
ไม่ทำลายพอของสิ่งนั้นเก่าหรือทำลาย ความเสียใจก็เกิดขึ้นกฎข้อนี้เป็นปกติธรรมดาก็จริง
ที่พอจะรู้ได้อย่างไม่ยากแต่คนในโลกนี้ก็ไม่ค่อยคิดตามกลับคิดฝืนกฎธรรมดาจนเป็นเหตุของ
ความทุกข์อย่างมหันต์เพราะคนเกิดแล้วต้องตาย ชาวบ้านชาวเมืองตายให้ดูเยอะแยะ ไม่จดจำ
แต่พอตัวจะตายญาติตาย เกิดทุกข์ร้องไห้เสียใจ ความจริงความตายนี้เป็นของปกติธรรมดา
ไม่มีใครพ้น แต่คนไม่คิดมีแต่ความผูกพัน คิดว่าจะอยู่ตลอดกาล พระองค์เห็นว่าคนทั่วโลกโง่
อย่างนี้จึงทรงแก้ด้วยการสอนวิปัสสนาญาณคือสอนให้รู้กฎของความเป็นจริงยอมรับนับถือ
ตามความเป็นจริงเป็นการเปลื้องอุปาทานคือความโง่ออกเสียจากความรู้สึกเป็นการสร้าง
ความสบายใจให้เกิดแก่มวลพุทธศาสนิกชนทั่วไป
ท่านจะคิดใคร่ครวญถึงพระคุณของพระพุทธเจ้าตามนี้ก็ได้หรือจะคิดอย่างอื่นก็ได้
แต่ขอให้อยู่ในข่ายระลึกนึกถึงความดีของพระพุทธเจ้าเป็นใช้ได้

เว็บไซด์ เผยแพร่ ธรรมที่นำไปสู่ความหลุดพ้น<O</O
ที่รวบรวมโดย พล.ต.ท.นพ.สมศักดิ์ สืบสงวน<O</O
ขอเชิญทุกท่านเข้าไปอ่านได้ที่
www.tangnipparn.com<O</O

<O>ขอเชิญแวะเยี่ยมชมและโมทนาบุญเว็บศูนย์พุทธศรัทธา

</O>
ศูนย์พุทธศรัทธา
สำนักปฏิบัติพระกรรมฐานสาขาวัดท่าซุง
เชิญท่านแวะชมและโมทนาบุญ
มีข้อมูลที่น่าสนใจเพิ่มจากเดิมอีกหลายรายการครับ

 

ระลึกตามบทพระพุทธคุณ ๙ อย่าง

การระลึกตามแบบพระพุทธคุณ ๙ อย่างนี้เป็นการระลึกถึงผลที่พระองค์ทรงบรรลุ
จะไม่นำมาเขียนไว้เห็นท่าจะไม่เหมาะขอนำมาเขียนไว้เพื่อทราบดังต่อไปนี้

๑. อรหังคำว่าอรหังนี้ แปลว่า ท่านผู้ไกลจากกิเลสหมายความว่าพระพุทธองค์
ไม่มีกิเลสเครื่องเศร้าหมองอยู่ในพระหฤทัยเลยเป็นผู้มีจิตบริสุทธิ์ผุดผ่องจริง ๆอารมณ์กิเลส
ที่พระอรหังหรือที่เรียกว่าพระอรหันต์ละได้นั้น มี ๑๐ อย่าง คือ

ก. สักกายทิฎฐิเห็นว่าร่างกายนี้ ไม่ใช่ของเรา เราไม่มีในกายกายไม่มีในเรา ท่านละ
ความเห็นว่าเป็นตัวเป็นตน เป็นสัตว์บุคคลเราเขาเสียได้ "โดยเห็นว่า ร่างกายนี้เป็นเพียงแต่ธาตุ ๔
คือ ดิน น้ำ ลม ไฟ ประชุมกันชั่วคราวเป็นที่อาศัยของนามธรรม คือ เวทนา ความรู้สึกสุขทุกข์ และ
ไม่สุขไม่ทุกข์คืออารมณ์วางเฉยจากอารมณ์สุขทุกข์ สัญญามีความจดจำเรื่องราวที่ล่วงมาแล้ว
สังขารอารมณ์ชั่วร้ายและอารมณ์เมตตาปรานีสดชื่นอันเกิดต่ออารมณ์ที่เป็นกุศล คือความดีและ
อารมณ์ที่เป็นอกุศลคือความชั่วที่เรียกกันว่า อารมณ์เป็นบุญและอารมณ์เป็นบาปที่คอยเข้าควบคุมใจ
วิญญาณ คือ ความรู้ หนาว ร้อนหิวกระหายเผ็ดเปรี้ยวหวานมันเค็ม และการสัมผัสถูกต้องเป็นต้น
วิญญาณนี้ไม่ใช่ตัวนึกคิดตัวนึกคิดนั้นคือจิตวิญญาณกับจิตนี้คนละอันแต่นักแต่งหนังสือมักจะเอาไป
เขียนเป็นอันเดียวกันทำให้เข้าใจเขว ควรจะแยกกันเสีย เพื่อความเข้าใจง่ายอีกสิ่งหนึ่งที่เข้ามา
อาศัยกายและไม่ตายร่วมกับร่างกาย สิ่งนั้นก็คือจิตเวทนาสัญญา สังขาร วิญญาณนี้ ตายร่วมกับ
ร่างกาย คือกายตายก็ตายด้วยแต่จิตที่เข้ามาอาศัยกายนี้ เข้ามาอาศัยชั่วคราว เมื่อกายตั้งอยู่คือ
ดำรงอยู่ร่วมพร้อมกับ เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ จิตก็อาศัยอยู่ แต่ถ้าขันธ์ ๕ มีร่างกายเป็น
ประธานตายแล้วจิตก็ท่องเที่ยวไปแสวงหาที่อาศัยใหม่คำว่าเราในที่นี้ท่านหมายเอาจิตที่เข้ามา
อาศัยกายเมื่อท่านทราบอย่างนี้ท่านจึงไม่หนักใจและผูกใจว่า ขันธ์ ๕ คือร่างกายนี้เป็นเราเป็น
ของเราเราไม่มีในกายกายไม่มีในเราเราคือจิตที่เข้ามาอาศัยในกาย คือ ขันธ์ ๕ นี้ ขันธ์ ๕
ถ้าทรงอยู่ได้รักษาได้ก็อาศัยต่อไปถ้าผุพังแล้วท่านก็ไม่หนักใจ ไม่ตกใจไม่เสียดายห่วงใยใน
ขันธ์ ๕ ท่านปล่อยไปตามกฎของธรรมดาเสมือนกับคนอาศัยรถหรือเรือโดยสารเมื่อยังไม่ถึง
เวลาลงก็นั่งไป แต่ถึงจุดหมายปลายทางเมื่อไรก็ลงจากรถจากเรือโดยไม่คิดห่วงใยเสียดายรถ
หรือเรือโดยสารนั้นเพราะทราบแล้วว่ามันไม่ใช่ของเราเขาก็ไม่ใช่เราเราก็ไปตามทางของเรา
ส่วนรถเรือโดยสารก็ไปตามทางของเขาต่างคนต่างไม่มีห่วงใยพระอรหันต์ทั้งหลายท่าน
มีความรู้สึกอย่างนี้ พระพุทธเจ้าผู้เป็นจอมอรหันต์พระองค์มีความรู้สึกอย่างนี้ ท่านนักปฏิบัติ
ที่ระลึกถึงพระคุณข้อนี้ก็ควรทำความพอใจตามที่พระองค์ทรงบรรลุเป็นพระอรหันต์อย่างนี้
จะเป็นเครื่องบั่นทอนกิเลสลงได้มาก จนเข้าถึงความเป็นพระอรหันต์อย่างพระองค์
ข.วิจิกิจฉาพระอรหันต์ท่านเชื่อมั่นในธรรมปฏิบัติที่พระพุทธเจ้าทรงสั่งสอนแล้ว
โดยไม่เคลือบแคลงสงสัยและปฏิบัติตามด้วยศรัทธายิ่ง
ค. สีลัพพตปรามาส ท่านรักษาศีลเป็นอธิศีล คือไม่ละเมิดศีลด้วยตนเองไม่แนะให้ใคร
ละเมิดศีลไม่ยินดีเมื่อผู้อื่นละเมิดศีล
ฆ. ละกามฉันทะ คือความยินดีในกามารมณ์ท่านหมดความรู้สึกทางเพศเด็ดขาดมีอสุจิ
เหือดแห้งความรู้สึกพอใจในกามารมณ์ไม่มีในความรู้สึกของท่านเลย
ง. พยาบาทท่านตัดความโกรธความพยาบาทได้สิ้นเชิง มีแต่ความเมตตาปรานีเป็นปกติ
จ. รูปราคะท่านตัดความสำคัญในรูปฌานว่าเลิศเสียได้โดยเห็นว่ารูปฌานนี้เป็นกำลังส่งให้
เข้าถึงวิปัสสนาญาณไม่ใช่ตัวมรรคผลนิพพาน
ฉ.ท่านตัดความเห็นว่าเลิศในอรูปฌานเสียได้โดยเห็นว่าอรูปฌานนี้ก็เป็นเพียงกำลังส่งให้
เข้าถึงวิปัสสนาญาณเช่นเดียวกับรูปฌาน
ช. มานะ ท่านตัดความถือตัวถือตนว่า เราเลวกว่าเขาเราเสมอเขาเราดีกว่าเขาเสียได้
โดยวางอารมณ์เป็นอุเบกขา คือเฉย ๆต่อยศฐาบรรดาศักดิ์และฐานะความเป็นอยู่เพราะทราบแล้ว
ว่าไม่มีอะไรยั่งยืนตลอดกาล
ซ. อุทธัจจะ ท่านตัดอารมณ์ฟุ้งซ่าน ที่คิดนอกลู่นอกทางเสียได้มีอารมณ์ผ่องใสพอใจ
ในพระนิพพานเป็นปกติ
ฌ.ท่านตัดอวิชชาคือความโง่ออกเสียได้สิ้นเชิงท่านหมดความพอใจในสิ่งที่มีชีวิตและ
ไม่มีชีวิตโดยที่คิดว่าเป็นสมบัติยั่งยืนได้สิ้นเชิงท่านเห็นว่าไม่ว่าอะไรทั้งสิ้นมีเกิดแล้วก็เสื่อมในที่สุด
ก็ต้องทำลาย ฉะนั้นอารมณ์ของท่านจึงไม่ยึดถืออะไรมั่นคง มีก็ใช้เมื่อสลายตัวไปก็ไม่มีทุกข์
ท่านตัดความกำหนัดยินดีในสมบัติของโลกเสียทั้งหมดไม่มีเยื่อใยรักใคร่หวงแหนอะไร
ทั้งหมดแม้แต่สังขารของท่าน
พระพุทธเจ้าและพระอรหันต์ทุกองค์มีความรู้สึกอย่างนี้ท่านที่เจริญอนุสสติข้อนี้ เมื่อ
ใคร่ครวญตามความดีทั้งสิบประการนี้เสมอ ๆทำให้อารมณ์ผ่องใสในพระพุทธคุณมากขึ้นเป็น
เหตุให้เข้าถึงความเป็นพระอริยเจ้าได้อย่างไม่ยากนัก

 

๒.สัมมาสัมพุทโธแปลว่าตรัสรู้เองโดยชอบความหมายนี้ หมายความว่าพระองค์
ทรงรู้อริยสัจทั้ง๔ คือ รู้ทุกข์คือความไม่สบายกายไม่สบายใจ รู้สมุทัยคือเหตุให้เกิดทุกข์ ได้แก่
ตัณหา ๓ประการ คือ
๑. กามตัณหา ทะยานอยากได้ในสิ่งที่ยังไม่เคยมีอยากให้มีขึ้น
๒. ภวตัณหาสิ่งใดที่มีอยู่แล้วอยากให้คงสภาพอยู่อย่างนั้น ไม่อยากให้เก่า ไม่อยากให้
เปลี่ยนแปลง
๓.วิภวตัณหา อยากให้สิ่งที่จะต้องสลายตัวนั้น ที่เป็นไปตามกฎธรรมดามีความปรารถนา
ไม่ให้กฎธรรมดาเกิดขึ้น คือ ไม่อยากให้สลายและไม่อยากเสื่อมไม่อยากตายนั่นเอง ความรู้สึกอย่างนี้
เป็นความรู้สึกที่ฝืนกฎธรรมดาเป็นอารมณ์ที่ก่อให้เกิดความทุกข์
ทรงนิโรธะคือความดับสูญไปแห่งความทุกข์และทรงทราบมรรคคือปฏิปทาที่ปฏิบัติให้
เข้าถึงความทุกข์ คือทุกข์นั้นสูญสิ้นไปได้แก่ทรงทราบมรรคคือข้อปฏิบัติ ๘ ประการดังต่อไปนี้
๑. สัมมาทิฏฐิความเห็นชอบ
๒. สัมมาสังกัปโป ความดำริชอบ
๓.สัมมาวาจา เจรจาชอบ
๔. สัมมากัมมันโต มีการงานชอบ
๕.สัมมาอาชีโวเลี้ยงชีพชอบ
๖. สัมมาวายาโม ความพยายามชอบ
๗. สัมมาสติ ระลึกชอบ
๘. สัมมาสมาธิ ตั้งใจชอบ

ในมรรคคือข้อปฏิบัติที่จะให้เข้าถึงความดับสูญไปแห่งทุกข์นี้ย่อลงเหลือสามคือได้แก่ศีล
การรักษากายวาจาใจให้เรียบร้อยตามขอบเขตของสิกขาบทสมาธิการดำรงความตั้งมั่นของจิต
ที่ไม่เป็นเวรเป็นภัยต่อสังคม คือดำรงฌานไว้ด้วยดีเพื่อเป็นบาทของวิปัสสนาญาณปัญญาได้แก่การ
เจริญวิปัสสนาญาณจนรู้แจ้งเห็นจริงตามกฎธรรมดาไม่มีอารมณ์คิดที่จะฝืนกฎธรรมดานั้น
๓.วิชชาจรณสัมปันโนแปลว่าพระองค์ทรงถึงพร้อมด้วยวิชชาและจรณะ คือทรงมี
ความรู้รอบและความประพฤติครบถ้วน
วิชชาแปลว่าความรู้หมายถึงรู้ในวิชชาสาม ที่สามัญชนไม่สามารถจะรู้ได้คือ
๑.ปุพเพนิวาสานุสสติญาณทรงมีความรู้ในการระลึกชาติที่ล่วงแล้วมาได้อย่างไม่จำกัด
ไม่มีผู้อื่นใดจะระลึกชาติได้มากเท่าพระองค์และพระองค์ทรงมีความชำนาญในการระลึกชาติได้
อย่างเยี่ยม
๒.จุตูปปาตญาณ พระองค์ทรงมีความรู้ ความเกิด และความตายของสัตว์ โดยทรงรู้ว่า
สัตว์ที่ตายไปแล้วนี้ไปเกิด ณ ที่ใด มีความสุขความทุกข์เป็นประการใดเพราะผลกรรมอะไรเป็น
เหตุ และทรงทราบว่า สัตว์ที่ตายไปแล้วนี้มาจากไหนที่มีความสุขความทุกข์อยู่นี้ เพราะอาศัยกรรม
อะไรเป็นเหตุ
๓.อาสวักขยญาณ ทรงรู้วิชชาที่ทำอาสวกิเลสให้หมดสิ้นไป
จรณะหมายถึงความประพฤติ พระองค์มีความประพฤติครบถ้วนยอดเยี่ยมท่านประมวล
ความประพฤติที่พอจะนำมากล่าวไว้ได้โดยประมวลมี ๑๕ ข้อด้วยกัน คือ
๑. สีลสัมปทา พระองค์ทรงถึงพร้อมด้วยศีลคือทรงปฏิบัติในศีลไม่บกพร่อง
๒. อินทรียสังวรทรงระมัดระวังในการเคลื่อนไหวทุกอิริยาบถ
๓. โภชเนมัตตัญญุตาทรงรู้จักประมาณในการบริโภคอาหาร
๔. ชาคริยานุโยคทรงประกอบความเพียรของผู้ตื่นอยู่คือมีสติสัมปชัญญะครบถ้วน
บริบูรณ์
๕. สัทธา ทรงมีความเชื่อมั่นในผลการปฏิบัติ ไม่มีความเคลือบแคลงสงสัย
๖. หิริ ทรงมีความละอายต่อผลของความชั่วทั้งมวล
๗.โอตตัปปะ ทรงเกรงกลัวต่อผลของความชั่วทั้งมวล
๘. พาหุสัจจะทรงสั่งสมวิชาการต่าง ๆ ด้วยการศึกษามาแล้วด้วยดี
๙. วิริยะทรงมีความเพียรไม่ท้อถอย โดยเอาชีวิตเป็นเดิมพัน
๑๐. สติทรงมีสติสมบูรณ์
๑๑. ปัญญามีปัญญารอบรู้ในวิทยาการทุกแขนงและทรงรู้แจ้งในอริยสัจ โดยที่มิได้ศึกษา
จากผู้ใดมาในกาลก่อนทรงค้นคว้าพบด้วยพระองค์เอง
๑๒. ปฐมฌาน ทรงฝึกฌาน จนได้ปฐมฌาน
๑๓. ทุติยฌาน ทรงฝึกจนได้ฌานที่สอง
๑๔. ตติยฌานทรงฝึกสมาธิ จนได้ฌานที่สาม
๑๕. จตุตถฌาน ทรงฝึกสมาธิ จนทรงฌานที่ ๔ไว้ได้ด้วยดีเป็นพิเศษ
ทั้งหมดนี้ จัดเป็นจริยาคือความประพฤติของพระองค์อันเป็นแบบอย่างที่บรรดาพุทธสาวก
จะพึงปฏิบัติตามให้ครบถ้วนบริบูรณ์เพื่อผลไพบูลย์ในการปฏิบัติเพื่อมรรคผล เพราะพระองค์ทรงมี
ความประพฤติอย่างนี้จึงทรงบรรลุมรรคผล หากพุทธศาสนิกชนที่นับถือพระองค์ปฏิบัติตามก็มีหวัง
ได้บรรลุมรรคผลในชาติปัจจุบัน

๔. สุคโตแปลว่าเสด็จไปดีแล้วหมายความว่าพระองค์เสด็จไปณที่ใด พระองค์
นำแต่ความสุขไปให้เจ้าของถิ่นคือนำความรู้อันเป็นเหตุของความสุขไปให้ไม่เคยสร้างความ
เดือดร้อนให้แก่ผู้ใดใครก็ตามบูชาพระองค์แล้ว ไม่เคยผิดหวังที่จะได้รับความสุขในทางปฏิบัติ
๕.โลกวิทูแปลว่ารู้แจ้งโลกหมายความว่า โลกทุกโลกมียมโลกคือโลกแห่งการ
ทรมาน ได้แก่นรก เปรต อสุรกาย เป็นต้น มนุษย์โลก เทวโลก พรหมโลกและพระนิพพานอันเป็น
ดินแดนพ้นโลก พระองค์ทรงทราบตลอดหมดสิ้นแม้แต่ปฏิปทาที่จะให้ไปเกิดในโลกนั้น ๆ
๖. อนุตตโรปุริสทัมมสารถิแปลว่าเป็นนายสารถีผู้ฝึกไม่มีนายสารถีใดมีความ
สามารถฝึกได้เสมอเหมือนพระองค์ทั้งนี้หมายความถึงการฝึกธรรมปฏิบัติ พระองค์ทรงมีญาณพิเศษ
ที่เรียกว่าเจโตปริยญาณ ทรงรู้ใจคนว่า ผู้นี้ควรสอนอย่างไรจึงได้ผลพระองค์ทรงฝึกสอนตามที่รู้ด้วย
พระญาณนั้น จึงมีความสามารถฝึกได้ดีเป็นพิเศษ
๗. สัตถา เทวมนุสสานังแปลว่าพระองค์ทรงเป็นครูของเทวดาและมนุษย์ ทั้งนี้
หมายความว่าการสั่งสอนเพื่อมรรคผลนั้น พระองค์มิได้ทรงสั่งสอนแต่มนุษย์เท่านั้นแม้เทวดาและ
พรหม พระองค์ทรงสั่งสอนการสอนมนุษย์ท่านอาจไม่สงสัยแต่การสอนเทวดานั้นท่านอาจจะแปลกใจ
ข้อนี้ขอให้อ่านพุทธประวัติจะทราบว่าพระองค์ทรงสั่งสอนเทวดาและพรหมเป็นปกติเกือบทุกวัน
เช่นเดียวกับสอนมนุษย์เหมือนกัน
๘. พุทโธแปลว่าผู้รู้ ผู้ตื่นแล้ว ผู้เบิกบานแล้วได้เหมือนกัน ความหมายถึงคำว่า
พุทโธก็มีอย่างนี้ คือหมายถึงพระองค์ทรงรู้พระองค์ด้วยความเป็นผู้บริบูรณ์ด้วยสติสัมปชัญญะอยู่
ตลอดเวลานั่นเอง
๙. ภควาแปลว่าผู้มีโชคหมายถึงพระองค์เป็นผู้มีโชคก่อนใคร ๆที่พระองค์เป็นผู้รู้เท่าทัน
อวิชชาคือความโง่เขลาเบาปัญญาความโง่ไม่สามารถครอบงำพระองค์ได้ โดยอาศัยที่พระองค์ทรง
ค้นพบอริยสัจ ๔จึงสามารถทำลายอำนาจอวิชชาคือความโง่ให้สลายตัวไปเสียได้เหลือไว้แต่ความฉลาด
หลักแหลมความโง่ไม่สามารถจะบังคับบัญชาพระองค์ให้หลงใหลไปในอำนาจกิเลสและตัณหาได้ต่อไป
พระองค์ทรงพบความสุขที่ยอดเยี่ยมไม่มีความสุขอื่นยิ่งกว่า ความสุขที่ว่านี้ คือ พระนิพพาน
พระพุทธคุณทั้ง ๙ ประการนี้พระอาจารย์รุ่นเก่าท่านประพันธ์ไว้ให้บรรดาพุทธศาสนิกชน
ระลึกนึกถึงจัดเป็นพุทธานุสสติกรรมฐานคือตั้งอารมณ์ข่มนิวรณ์ปรารภถึงความดีของพระพุทธเจ้า
เมื่อพระโยคาวจรคือท่านนักปฏิบัติพระกรรมฐานได้คำนึงถึงความดีของพระพุทธเจ้าตามที่เขียนมานี้
ทั้งหมด หรือข้อใดข้อหนึ่งหรือจะนึกถึงความดีของพระพุทธเจ้าในลักษณะอื่นแต่เป็นไปตามแบบพระ-
พุทธจริยาแล้ว จนจิตมีความเคยชินระงับนิวรณธรรมห้าประการเสียได้ จิตตั้งอยู่ในอุปจารสมาธิแล้ว
เจริญวิปัสสนาญาณท่านว่าท่านผู้นั้นสามารถจะชำระจิตใจให้บริสุทธิ์ผ่องใสได้เพราะอาศัยความ
เลื่อมใสในพระพุทธจริยา จัดว่าเป็นผู้มีโชคอย่างยิ่งคือจะได้สำเร็จมรรคผลได้โดยฉับพลัน

 

พุทธานุสสติกรรมฐานนี้ที่กล่าวมาแล้วนั้น กล่าวตามแบบแผนที่ท่านสอน และเป็นแบบตรง
ตามพระพุทธประสงค์เพราะอาศัยที่พุทธานุสสติกรรมฐาน เป็นกรรมฐานที่มีอารมณ์คิดจึงมีกำลัง
เพียงอุปจารฌาน ไม่สามารถจะเข้าให้ถึงระดับฌานได้แต่ที่ท่านสอนกันในปัจจุบัน ในแบบพุทธา-
นุสสตินี้ ท่านสอนแบบควบหลาย ๆอย่างรวมกัน เช่น
แบบหลวงพ่อปานวัดบางนมโค

เริ่มต้นให้พิจารณาขันธ์ ๕ ก่อน โดยพิจารณาว่าขันธ์ ๕ นี้ ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา
ท่านสอนให้รู้เรื่องของขันธ์ ๕จนละเอียดแล้วสั่งให้พิจารณาไปท่านบอกว่าการพิจารณาอย่างนี้
ถ้าพิจารณาได้ตลอดไปโดยที่จิตไม่ส่ายไปสู่อารมณ์อื่น ท่านให้พิจารณาเรื่อยไปท่านบอกว่าพิจารณา
ได้ตลอดวันตลอดคืนยิ่งดี แต่ท่านไม่ได้บอกว่าเป็นวิปัสสนาญาณเพียงแต่ท่านบอกว่า ก่อนภาวนาควร
พิจารณาขันธ์เสียก่อน และไม่ต้องรีบภาวนาถ้าใครพิจารณาจนเห็นว่าร่างกายไม่ใช่เรา ไม่ใช่ของเรา
เราไม่มีในขันธ์ ๕ขันธ์ ๕ ไม่มีในเรา อัตภาพตัวตนเป็นเพียงธาตุ๔ประชุมเป็นร่างเป็นที่อาศัย
ชั่วคราวของจิต จนละความห่วงใยในขันธ์ ๕ เสียได้โดยที่ไม่ได้ภาวนาเลยก็ยิ่งดี

ต่อเมื่อจิตจะส่ายพิจารณาไม่ได้ดีท่านให้ภาวนาโดยตั้งอารมณ์ดังต่อไปนี้

กำหนดลมหายใจไว้สามฐานคือที่จมูกอก และศูนย์เหนือสะดือลมจะกระทบสามฐานนี้
ให้กำหนดรู้ทั้งสามฐานเพื่อลมหายใจเข้าออกตลอดเวลาพร้อมกันนั้นท่านก็ให้ภาวนาว่าพุทธภาวนา
เมื่อสูดลมหายใจเข้าโธภาวนาเมื่อหายใจออกแล้วท่านให้นึกถึงภาพพระพุทธที่ผู้ปฏิบัติเคารพมาก
จะเป็นพระพุทธรูปวัดใดองค์ใดก็ได้ตามใจสมัคร
ท่านสอนดังนี้ผู้เขียนเรียนกับท่านไม่เคยรู้เลยว่าตอนแรกท่านให้เจริญวิปัสสนาญาณ
คิดว่าเป็นสมถะตอนที่ภาวนาคิดว่าเป็นพุทธานุสสติล้วน ต่อมาถึงได้ทราบว่า ท่านให้กรรมฐาน ๔
อย่างร่วมกันคือ ตอนพิจารณาขันธ์ ๕เป็นวิปัสสนาญาณตอนกำหนดลมหายใจเข้าออกเป็น
อานาปานานุสสติกรรมฐาน ตอนภาวนาเป็นพุทธานุสสติกรรมฐาน ตอนเพ่งรูปพระเป็นกสิณท่านมี
ความฉลาดสอนรวมคราวเดียว ๔อย่าง กำลังพุทธานุสสติมีเพียงอุปจารฌานอานาปานและกสิณ
มีกำลังถึงฌาน ๔รู้สึกว่าท่านฉลาดสอน ท่านสอนเผื่อเหนียวไว้พร้อมมูลหากพบท่านที่มีอุปนิสัย
สุกขวิปัสสโกเข้าท่านเหล่านั้นก็พอใจในวิปัสสนาญาณท่านก็จะพากันได้มรรคผลไปตาม ๆ กัน
แบบท่านวัดปากน้ำภาษีเจริญ

ท่านสอนแบบพุทธานุสสติควบแบบอื่นเหมือนกัน โดยท่านให้กำหนดลม ๗ฐาน แล้วภาวนาว่า
สัมมาอรหัง แล้วกำหนดดวงแก้วตามแบบของท่านควรวิจัยอย่างนี้
กำหนดฐานลมเป็นอานาปานานุสสติภาวนาเป็นพุทธานุสสติกรรมฐาน กำหนดดวงแก้ว
เป็นอาโลกกสิณ เป็นกสิณกลางเป็นเหตุให้ได้ทิพยจักษุญาณและได้มโนมยิทธิ
รวมความว่าท่านอาจารย์ในกาลก่อนท่านฉลาดสอนเพราะท่านได้ผ่านถึงท่านไม่ทำแบบ
สุกเอาเผากินและไม่ใช่สอนแบบเดาสุ่มขอท่านนักปฏิบัติควรทราบไว้และอย่าเอาคำภาวนาเป็นเหตุ
สร้างความสะเทือนใจในกันและกันจะกลายเป็นสร้างบาปอกุศลไป
(จบบรรยายพุทธานุสสติแต่เพียงโดยย่อไว้เท่านี้)