“ศิลปธรรม”. สนุกกับธรรมะด้วยการทำงานศิลปะ

<center>“ศิลปธรรม”. สนุกกับธรรมะด้วยการทำงานศิลปะ </center>
<!--detail--><!--images--> <!--images-->เครียด ชวนหลับ อุดมไปด้วยข้อคิดหนักๆ ไร้ชีวิตชีวา ไม่สนุกเอาเสียเลย โอย! มันช่างทำให้ปั่นป่วนมวนในสมองดีเหลือหลาย...

จำได้ไหมสำหรับความรู้สึกนี้กับชั่วโมงเรียนวิชาพระพุทธศาสนา อันแสนจะน่าเบื่อ สุดทนของใครหลายคน ไม่แปลกหรอกหากในใจใครจะมีความรู้สึกดังกล่าวเกิดขึ้น เนื่องจากสมัยก่อนโน้นการเรียนวิชาว่าด้วยหลักธรรมคำสอนอยู่ในบรรยากาศแบบนั้นจริงๆ จะว่าเป็นไม้เบื่อไม้เมากับเด็กๆ ก็คงไม่ผิดนัก เพราะหากนับคนรักจะเรียนอย่างจริงจังยังถือว่าน้อยมาก


หันกลับมาสู่ยุคปัจจุบัน ความรู้สึกนั้นก็ยังมีให้เห็นเพียงแต่อาจไม่รุนแรงเท่าที่ผ่านมา ความหมางเมินต่อธรรมะของเด็กๆ จึงทำท่าว่าจะแปรเปลี่ยนเป็นความปรารถนาที่นับวันจะเพิ่มเป็นทวี เพราะเรียนแล้วสนุกและมีความสุขในการปล่อยให้ชีวิตอยู่ในห้วงเวลาแห่งธรรม


นี่ไม่ใช่เรื่องที่เราพูดเกินจริงแต่อย่างใด สำหรับการเรียนธรรมให้สุขใจนั้นได้เกิดเป็นรูปธรรมะชัดแจ้ง ณ วัดชลประทานรังสฤษฏ์ อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี ด้วยรูปแบบการสอนที่แตกต่างจากแห่งอื่น นั่นคืออาศัยการวาดภาพนำทางจิตของผู้เรียนให้ดำดิ่งสู่หนทางธรรม อันเป็นจุดหมายสูงสุดตามหลักสูตรเฉพาะกิจ...ศิลปธรรม





จุดเริ่มต้นของศิลปธรรม


จากโรงเรียนพระพุทธศาสนาวันอาทิตย์ที่มุ่งถ่ายทอดหลักธรรมคำสอนให้แก่น้องๆ หนูๆ ตัวจี๊ดตัวจ้อย ซึ่งมาเรียนแบบเต็มใจบ้าง โดนผู้ปกครองบังคับบ้าง เพียงอย่างเดียวโดยที่พระอาจารย์แทบไม่เคยล่วงรู้มาก่อนหรอกว่า อะไรคือสิ่งที่ลูกศิษย์โหยหามากที่สุด ขนม นมเนย หรือผลไม้ นั่นอาจจะถูกเพียงครึ่งเดียวสำหรับวิธีล่อใจให้อยู่หมัด แต่พอเอาเข้าจริงตลอด 10 ปีของการเปิดโรงเรียนมา ที่นี่ก็ยังไม่สามารถเปลี่ยนทัศนคติเดิมๆ ที่ว่าการเรียนวิชาธรรมะเป็นความระอาใจได้สำเร็จ


ด้วยเหตุนี้เองจึงทำให้ พระครูวินัยธรวิธาร เตชปุญฺโญ กับ พระมหาสมโชค ธีรธมฺโม เสาหลักของโรงเรียนพระพุทธศาสนาวันอาทิตย์ วัดชลประทานรังสฤษฏ์ คิดหาอุบายเพื่อหวังจะลบล้างทัศนคติเหล่านั้นให้หมดไปจากสมองของผู้คน โดยพระมหาสมโชค ธีรธมฺโม ได้นำเสนอพรสวรรค์ส่วนตัวอย่างการวาดภาพที่มีอยู่มาประยุกต์เข้ากับการสอนธรรมะ


“ของกิน หากไม่กินมันก็เน่า ความรู้ประสบการณ์ หากรู้แล้วไม่นำมาเล่าต่อ ถ่ายทอดต่อ ก็อาจจะทำให้ลืมได้ อาตมาเลยมาคิดว่า ตัวอาตมาเองก็พอจะมีความรู้เรื่องการวาดรูป ก็น่าจะนำมาถ่ายทอดให้เด็กๆ ได้เรียนรู้ ดีกว่าจะเก็บไว้เพียงคนเดียว” พระมหาสมโชค เล่าถึงแรงบันดาลใจของการนำศิลปะเข้าไปเติมเต็มวิชาธรรมะวันอาทิตย์


ทันทีที่โรงเรียนแห่งนี้เพิ่มเนื้อหาวิชาศิลปะเข้าไป ดูเหมือนบรรยากาศการเรียนการสอนของที่นี่ก็ค่อยๆ เห็นถึงความเปลี่ยนแปลงอย่างชัดเจน ความคึกคักเริ่มมีมากขึ้นและเป็นไปอย่างต่อเนื่อง จวบจนวันนี้ก็กินเวลา 5 ปีแล้ว สำหรับแนวคิดที่มุ่งหวังจะให้ความงดงามตามหลักคำสอนขององค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้มีบทบาทสำคัญต่อการพัฒนาชีวิตของเยาวชน โดยใช้ศิลปะเป็นสื่อกลางนำทาง


จากความสำเร็จของการใช้ศิลปะมาผสมผสานการเรียนรู้ธรรมะ โรงเรียนแห่งนี้จึงทำให้ได้รับการยกย่องให้เป็นโรงเรียนต้นแบบระดับประเทศ เป็นองค์ความรู้ง่ายๆ ที่ไม่ต้องใช้งบประมาณมหาศาล ทว่า กลับได้ผลเกินคาดสำหรับการพัฒนาชีวิตต่อไป





ธรรมะกับศิลปะ...สนุกได้ในเวลาเดียวกัน


ธรรมะอย่างง่ายเข้าถึงได้โดยไม่ต้องเสียเวลาตีความอะไรมากนัก คือสิ่งที่พระมหาโชคนำมาบรรจุไว้ในหลักสูตรเฉพาะกิจนี้ แน่ล่ะ...เด็กที่ไม่เคยสัมผัสธรรมมาก่อน พระมหาสมโชค ยืนยันว่า ก็ต้องสนใจกับเนื้อหาที่ท่านสอน จนสุดท้ายก็จะกลายเป็นผู้ที่ชื่นชอบวิชาธรรมะ


สำหรับหลักธรรมที่จะถ่ายทอดสู่เด็กๆ นั้น ก็มักเริ่มต้นด้วยข้อคิดง่ายๆ โดยมีศิลปะเป็นแกนนำ เช่นว่า การวาดเส้น การให้แสงเงา การลงน้ำหนักมือ การให้สี รวมถึงองค์ประกอบภาพ ซึ่งพระอาจารย์ที่สอนจะพยายามสอดแทรกหลักธรรมเปรียบเปรยให้เห็นว่า แต่ละสิ่งที่กล่าวมาหากอยู่ในโลกธรรมมีความหมายเป็นเช่นไร อย่างการวาดเส้น เส้นตรงธรรมะอธิบายไว้ว่าคือคนที่ซื่อตรง จริงใจ ไร้มารยา หรือเส้นโค้งก็หมายถึงคนที่มีความรู้สึกอ่อนไหว ค่อยเป็นค่อยไป แต่มักนำความสุขมาให้คนรอบข้างด้วยเพราะเปี่ยมไปด้วยคุณธรรม


ขณะที่อีกเรื่องที่เด็กๆ ให้ความสนใจเป็นพิเศษนั่นก็คือแสงเงา ในระหว่างพระอาจารย์กำลังมอบหมายเด็กๆ ให้แสงเงาภาพที่ตัวเองวาดนั้น แสงเงาตามความหมายทางธรรม ก็จะถูกถ่ายทอดออกมาเป็นคำพูด... “แสงเงาเป็นสิ่งที่อยู่คู่กัน ตัดกันไม่ได้ ขายกันไม่ขาด มีแสงก็ย่อมมีเงา เช่นเดียวกับโลกความจริงใบนี้ที่มีหลายๆ สิ่งอยู่ในลักษณะเดียวกับแสงเงา เป็นต้นว่า สุขกับทุกข์ นินทากับสรรเสริญ ได้ลาภกับเสื่อมลาภ ร้อนกับเย็น”


คำสอนในศิลปธรรมยังมีอีกมาก ซึ่งบางทีอาจจะไม่เกี่ยวกับการภาพวาดโดยตรง อย่างเรื่องที่อยู่ในสถานการณ์ปัจจุบัน พระอาจารย์จะยกตัวอย่างให้เห็น จากนั้นก็ชี้แนะถึงผลดีผลร้ายของการกระทำที่เกิดขึ้น อย่างไรก็ตาม บางเรื่องนั้นก็ต้องโยงมาสู่บทเรียนเพื่อให้เด็กๆ ได้มองภาพชัดยิ่งขึ้น เช่น ล่าสุดวันแม่แห่งชาติ พระอาจารย์ให้แง่คิดถึงความรักที่แม่มอบแก่ลูก จากนั้นก็มอบหมายเด็กๆ วาดภาพแม่ในความหมายของพวกเขา ซึ่งก็สร้างความคึกคักกับบ่ายแก่ๆ วันอาทิตย์ได้เป็นอย่างดี


พระครูวินัยธรวิธาร เตชปุญฺโญ บอกว่า การสอนธรรมะแบบนี้จะช่วยให้เด็กไม่รู้สึกเบื่อหน่ายเช่นที่เคยๆ ปฏิบัติกัน เด็กๆ จะเพลิดเพลินในงานที่ตัวเองกำลังทำ ขณะเดียวกันโสตประสาทก็พร้อมจะเปิดรับข้อคิดดีๆ ที่พระอาจารย์บอกกล่าว ซึ่งแม้อาจไม่ได้ทั้งหมดแต่ก็ถือว่าเป็นจุดเริ่มต้นที่ดีที่จะทำให้เด็กสนใจธรรมะมากขึ้น


“วิธีนี้อาจจะต้องอาศัยเวลานานหน่อย เพราะมันเป็นการสอนธรรมะแบบค่อยๆ ให้ซึมซับไปเรื่อยๆ ไม่รีบร้อนอะไร ซึ่งถ้ารีบร้อนทำอย่างนั้นก็คงไม่มีประโยชน์หรอก แถมเด็กจะพานไม่ชอบธรรมะเอาได้ แต่อาตมาก็เชื่อว่าธรรมะจะอยู่ในใจของเด็กๆ เหล่านี้ต่อไป โตขึ้นธรรมะจะช่วยให้เขาเป็นคนดีไม่มากก็น้อย เพราะช่วงอายุน้อยๆ เขาได้ธรรมะกล่อมเกลาจิตใจมาในระดับหนึ่งแล้ว”





ผลลัพธ์ดีๆ ที่ได้ลงมือปฏิบัติ


เด็กสมัยนี้พอมีเวลาว่างวันอาทิตย์ก็จะนัดรวมพลเพื่อนเดินห้างฯ ช็อปปิ้งเฮฮากันไปตามประสาวัยมันส์ แต่นั่นอาจไม่ใช่สิ่งที่น้องๆ นักเรียนธรรมะวันอาทิตย์ของโรงเรียนวัดชลประทานรังสฤษฏ์นิยมทำกัน การหยิบดินสอขึ้นมาวาดรูปต่างๆ ตามจินตนาการตัวเองต่างหากล่ะคือกิจกรรมสุดโปรดของพวกเขา


น้องเกตุฤชุกร ปัญญาทีโป วัย 8 ขวบ เป็นนักเรียนธรรมะวันอาทิตย์ สังกัดวัดชลประทานรังสฤษฏ์ 3 ปีแล้ว จุดเริ่มต้นของการก้าวเข้ามาเรียนที่นี่นั้น หฤทัย ปัญญาทีโป คุณแม่ของน้องเกตุ เล่าว่า คุณป้าซึ่งเป็นขาประจำทำบุญได้ออกปากชักชวนให้ลองมาสมัคร และด้วยเห็นว่าน้องเกตุรักและมีพรสวรรค์ในการวาดภาพ จึงอาสาพาลูกสาวมาสมัครเรียน


“ก่อนมาก็จะถามเขาว่า ลูกอยากเรียนไหม เพราะไม่อยากบังคับลูก ถ้าเขาไม่เต็มใจอยากจะเรียนแสดงว่าเราควรหากิจกรรมอื่นที่เขาสนใจทำดีกว่า แต่โชคดีลูกสาวชอบวาดรูปอยู่แล้วก็เลยไม่มีปัญหาอะไร ต่างกับพี่ชายของเขา ซึ่งไม่ชอบวาดรูป ดิฉันก็บอกว่าจะลองไปกับน้องไหม ตอนแรกเขาไม่ยอมมาหรอก แต่พอน้องไปเล่าให้ฟังก็อยากจะมาบ้าง ตอนนี้กลายเป็นว่าลูก 2 คนสนใจวาดรูปหมดเลย”


เพียง 3 ปีของการเป็นนักเรียนที่นี่ ฝีมือของน้องเกตุก็เรียกว่าเข้าขั้นจิตรกรน้อย ผลงานของเธอที่ส่งเข้าประกวดตามเวทีต่างๆ น้อยครั้งนักที่จะไม่มีรางวัลติดไม้ติดมือกลับบ้านให้เป็นกำลังใจในการสร้างสรรค์ครั้งต่อไป อย่างล่าสุดที่เพิ่งได้มาหมาดๆ คือรางวัลชนะเลิศอันดับ 1 จากการประกวดวาดภาพหัวข้อ “60 ภาพ 60 คำขวัญ ถวายแด่พ่อหลวงของแผ่นดิน” ซึ่งนอกจากจะได้เงินรางวัล คำชื่นชมแล้ว แต่สิ่งที่ทำให้เจ้าของผลงานปลื้มสุดๆ ก็เห็นจะเป็นภาพชิ้นนี้ของเธอได้รับคัดเลือกให้นำไปติดแสดงข้างรถโดยสารประจำทาง หรือบัสแกลเลอรี สาย 503 (รังสิตสนามหลวง) ตลอดปีนี้ด้วย


“ดีใจมากๆ เลยค่ะ ไม่คิดว่าหนูจะได้ เพราะของคนอื่นก็วาดสวยๆ ทั้งนั้น และที่ดีใจมากๆ คือภาพของหนูได้รับคัดเลือกให้ไปติดข้างรถเมล์ด้วยล่ะ” จิตรกรน้อยบอกถึงความรู้สึกด้วยน้ำเสียงแช่มชื่น


นี่อาจเป็นเพียงคุณูปการบางส่วนที่ศิลปธรรมมอบให้แก่ลูกศิษย์ตัวน้อยคนนี้ ทว่า ในแง่อื่นน้องเกตุก็ได้ประโยชน์จากหลักสูตรเฉพาะกิจมาไม่น้อย โดยเฉพาะในเรื่องของสมาธิ ความอดทน หรือกระทั่งการแบ่งปัน ซึ่งคุณแม่เล่าว่า พัฒนาการด้านนี้เห็นได้ชัดสุด จากวันแรกที่จะเข้ามาเป็นนักเรียนที่นี่ น้องเกตุก็เหมือนกับเด็กทั่วๆ คือซุกซน อยู่ไม่เป็นสุข สมาธิสั้น แต่พอมาเรียนแล้วรู้สึกได้ว่ามีความเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นในทางที่ดี


“อย่างเรื่องของสมาธินี่เห็นชัดเลย เขาจะดีขึ้นมากทีเดียว พอพระอาจารย์มอบหมายงานให้ทำ โดยมีเวลาเป็นตัวกำหนด อย่าง 1 ชั่วโมงต้องเสร็จนะ เรารู้เลยว่าเป็นความกดดันสำหรับเด็กแต่เราก็ต้องปล่อย แล้วเขาก็ทำได้ภายในเวลาที่กำหนด ซึ่งดิฉันมองได้ 2 อย่าง นั่นแสดงว่าเขามีสมาธิดี ทำให้มันต่อเนื่องไปถึงการบริหารเวลาได้อย่างมีประสิทธิภาพ และดิฉันก็คิดว่าถ้าน้องเกตุหรือเด็กคนอื่นๆ ถูกฝึกแบบนี้บ่อยเข้า พัฒนาการนี้น่าจะส่งผลต่อการใช้ชีวิตอนาคตได้”


เห็นไหมล่ะว่าการเรียนธรรมะไม่ใช่เรื่องน่าเบื่อหน่ายอีกต่อไปแล้ว และยิ่งเป็นธรรมะที่มีศิลปะเข้ามาเป็นสื่อกลาง สนุกและน่าสนใจไม่น้อย
ที่มาจากหนังสือพิมพ์

 

ดีครับการทำกิจกรรมกับศิลปนั้นก็เป็นการเพิ่มสมาธิได้อย่างดีด้วยครับ...
โมทนาสาธุ